Lesbók Morgunblaðsins - 24.09.1967, Blaðsíða 11

mm m
Xitilsíðan á Hákonarstaðabók.
liíSill
w
#®|
mm mœ N f 111

hann í Hólaskóla og var þar tvo vetur,
en mun þá hafa hætt námi.
Um og eftir aldamótin 1700 bjó á
Víkingavatni í Kelduhverfi Þórarinn
Þórðarson og var hann kvæntur Ing-
unni dóttur séra Þórarins í Garði, þess
er drukkna'ði í Jökulsá og var talið að
hefði orðið — þó í ógáti — af völdum
Einars prests Nikulássonar. Þau Víkinga-
vatnshjón áttu eina dóttur er Ragnhildur
hét og var hún fædd aldamótaárið. Þeg-
ar hún var 17 ára gömul fékk hún að
fara með föður sínum til Húsavíkur
Þar var þá staddur ungur maður, Páll
sonur Arngríms sýslumanns Hrólfssoriar,
og þegar hann sá Ragnhildi varð hann
ásthrifinn af henni og bað hennar þegar
í stað, en bónorðið kom svo flatt upp á
hana, að hún vildi engu svara um það.
Fór svo hvort tveggja heim til sín.
Skömmu síðar lézt Þórarinn bóndi á
Víkmgavatni og þá skrifaði Ragnhildur
Páli bréf og sagði að nú mætti hann
koma norður að vitja meyjarmálanna, ef
honum væri hið sama í hug og þá er
þau hittust í Húsavík. Brá Páll þá skjótt
við, fór norður til Víkingavatns og tók
þar þegar við búsforráðum og litlu
seinna giftust þau. Páli er svo lýst að
hann hafi verið karlmenni mikið og ekki
kunnað að hræðast. Hann var búhöldur
góður, „dugandi maður og sannorður",
eins og í annálum stendur. Þá bjó á
Fjöllum í sömu sveit Grímur Stefánsson,
Ásmundssonar; kona hans var Guðleif
Þorsteinsdóttir frá Fornastöiðum í
Fnjóskadal; hún var systir Þorsteins
þess er úti varð á Reykjaheiði 1748,
ásamt Guðrúnu Bjarnadóttur sýslu-
manns á Burstafelli, Péturssonar, og
unglingsstúlku, dóttur séra Einars Jóns-
sonar á Skinnastað.
að mun hafa verið um 1730 að
veizla var haldin á Víkingavatni og voru
þau þar hjónin á Fjöllum. Þar var og
Galdra-Ari, og hefir verið boðinn vegna
mágsemda, því að föðurbróðir hans,
Runólfur í Hafrafellstungu, var giftur
Björgu systur Páls. Ekki er þar getið
fleiri gesta. En er á veizluna leið gerð-
ist Ari mjög drukkinn og var þá með
ofstopa og ill læti. Veittist hann sér-
staklega að Grími á Fjöllum me'ð stór-
yrðum og hótaði að senda honum draug,
en Grímur hafði beig af Ara og hótun-
um hans. Þá bar Pál Arngrímsson að þar
sem þeir voru og heyrði á orðbragð Ara.
Varð hann þá reiður, réðist að Ara og
rak hann undir sig. Steig hann síðan
á háls honum og sagði að honum færist
ekki að hafa í hótunum, mannleysu er
ekkert gæti. Þá baðst Ari vægðar og lét
Páll hann upp standa, en því næst laum-
aðist Ari burt úr veizlunni og saknaði
hans enginn.
S kömmu síðar króknaði umrenn-
ingsstrákur nokkur á víðavangi í Öxar-
firði. sagt er að þennan strák hafi Ari
vakið upp og sent hann til höfuðs Páli.
Þetta var seint á hausti og einn morgun
snemma er Páll kom út og á var bjart
tunglskin, heyrðist honum einhver læti
vera uppi á bænum. Og er hann leit upp,
sá hann að á bæjardyraburstinni sat ein-
hver ógeðslegur strákur klofvega og
lamdi hælunum í þekjurnar. Páll spurði
þá byrstur hví hann væri þar og hvert
væri erindi hans, en strákur kvaðst vera
kominn til þess að drepa hann. Þá þótt-
ist Páll vita öll deili á piltinum, skip-
aði honum að fara norður og niður, eða
til þess er sendi hann, og var ekki mjúk-
24. september 1967
ur í máli. Við þetta brá draugnum svo,
að hann varð að eldglæringum.
Skömmu seinna var það líka snemma
morguns að Páll ætlaði að reka fé sitt
til beitar. Opnaði hann eitt fjárhúsið og
voru kindurnar þá vanar að renna út, en
að þessu sinni kom engin skepna. Þetta
þótti Páli undarlegt, svo að hann fór inn
í húsið og innzt í aðra króna og ætla'ði
að reka féð út. En í þess stað brá nú
svo við að það kom sem hundelt upp
í fangið á honum. Niðamyrkur var
þarna inni og gat Páll ekki gert sér
neina- grein fyrir því hvers vegna féð
var svo hrætt. Hann kleif því yfir garð-
ann og niður í hina króna að vita hvort
sér gengi ekki betur þar. En það fór
á sömu leið, féð kom þjótandi upp í
fangíð á honum er hann hugðist reka
það fram króna. Páli þótti þetta í meira
lagi kynlegt. Hann steig nú upp í garð-
ann og gekk fram í garðahöfuð til að
skyggnast þar um, því að þangað bar
örlitla glætu inn um fjárhúsdyrnar. Sér
hann þá sama ófétis strákinn og hann
hafði áður séð á bæjarburstinni og
þeyttist hann þar fram og aftur milli
krónna til að varna fénu að komast út,
en það var dauðskelft við hann eins
og heitan eld. Nú rann Páli í skap og
vorú það óþvegin orð sem hann lét
dynja á stráknum. Og svo stökk hann
ofan úr gariðanum og hugðist hafa hend-
ur á draugnum, en þá fór sem fyrr að
hinn óboðni gestur varð að eldglæring-
um.
E ftir þessa útreið gugnaði draugsi
alveg og segir sagan að hann hafi farið
á fund Ara og sagt honum að Páll væri
svo hugaður, að hann væri ekki sitt
meðfæri. „Farðu þá í Fjöll og gerðu
allt illt af þér þar“, á Ari þá að hafa
sagt við hann. Hlýddi draugurinn því og
geriði ýmsan óskunda á Fjöllum árum
saman. En þegar Páll Arngrímsson var
látinn, hvarflaði hann aftur að Vík-
ingavatni og hefir síðan verið kallaður
Víkingavatnsmóri. Gekk hann þar ljós-
um logum, en kom þó víðar við þegar
fram í sótti og afkomendur Páls dreifð-
ust um sveitina. Á uppvaxtarárum mín-
um á Vatnsbæjunum, mun varla hafa
verið þar nokkur, sem kominn var til
vits og ára, að hann hefði ekki séð Móra,
eða komist í kynni við hann á annan
hátt. Og allir lýstu honum eins: Hann
var á stærð við 16—17 ára ungling, með
sítt hár í sneplum og mórauða skott-
húfu á höfði, og í einhverjum móleit-
um lörfum. Ekki gerði hann mönnum
mein á annan hátt en þann, að hann
sat um að hræða þá sem ístöðulitlir voru
eða hjátrúarfullir. Ýmsa smáhrekki hafði
hann einnig í frammi. Hann sýndi sig
einnig á öðrum bæjum í sveitinni á
undan gestum frá Víkingavatni eða öðr-
um afkomendum Páls Arngrímssonar.
Mátti því heita að hann væri kunnur
á hverjum bæ og allir þekktu hann.
Nú eru afkomendur Páls dreifðir
um allt land og má Móri því hafa sig
allan vi’ð, ef hann á að sinna þeim öll-
ub, enda er hann nú orðinn gamall, 230
—240 ára og þá fara uppvakningar
venjulega að linast. Þó hefir greina-
góður maður sagt mér, að honum bregði
enn fyrir endrum og eins noi'ður í
Kelduhverfi.
Móri er þriðji merkisgripurinn sem
kominn er frá þeim Skinnastaðafeðgum.
Hann hefir aldrei fengizt til þess að
sitja fyrir, svo ekki er hægt að birta
mynd af honum, eins og Hákonarstaða-
bók og vindskeiðunum.
En af Galdra-Ara er það að segja, áð
hann fluttist inn í Eyjafjörð og vesl-
aðist upp úr harðrétti og dó í Kaup-
angssveit í Móðuharðindunum.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 5
— Bull.
— Þau hljóta lítið að vita, hvar þau
hafa karlinn. (Þögn) Hvað er hann að
gera?
— Hann les í möppunni. (Þögn) Hann
skrifar eitthvað.
— í möppuna?
— Nei, við hliðina á henni. í litla
minnisbók.
—• Er hann ennþá allsnakinn?
— Já. (Þögn) Nú stendur hann á fæt-
ur. Hann tekur af sér gleraugun.
— Hvers vegna hafði hann möppuna í
ferðatöskunni? Kannske mundi lögfræð-
ingur vita það?
— Nú hverfur hann bakvíð rúmið aft-
ur. (Þögn) Mappan hreyfist. Hann færir
til möppuna. Hann felur töskuna bakvið
hana. (Þögn. Hratt) Hann kemur hingað
í átt til dyranna. Burt með þig.
(Lengri þögn)
— Við hvað ertu hræddur? Hann get-
ur ekki hafa heyrt neitt til okkar.
— Honum gat hafa dottið í hug að
fara út. (Lengri þögn) Nú stendur hann
aftur við gluggann.
■— Hvað er hann að gera?
— Hann styður höndinni undir hægri
vanga.
— Það hlýtur að vera ástríða hjá
honum. (Þögn) Ekkert hins vegar göt-
unnar?
— Karlinn sést ekki lengur. Hann hef-
ur dregið fyrir gluggann.
— Ertu viss um, að hann hafi ekki
veitt honum athygli?
— Hann horfði ni'ður á götuna.
(Þögn) Auk þess hefur hann sennilega
ekki getað séð hingað inn. Hann hafði
sólina í augun. (Þögn) Nú ýtir hann
möppunni upp að veggnum. (Þögn)
Hann tekur pokann upp af gólfinu. Set-
ur hann á borðið. Tekur upp landabréf.
F'lösku. Lítinn pakka. Klípitöng. (Þögn)
Hann kastar pokanum að skápnum.
(Þögn) Hann tekur utan af litla pakk-
anum. Appelsína. Smurt brauð. Hann
kastar því líka að skápnum.
— Er sorpfata þar?
— Ég sé það ekki. (Þögn) Hann brýt-
ur pappírinn saman. Leggur hann í
möppuna.
— Umbúðapappírinn af brauðinu?
— Hann opnar bókina. Tekur póst-
kortið. Beygir sig niður. Og stingur kort-
inu í sprunguna á veggnum. (Þögn)
Krafsar í gólfið. Ég sé ekki vel . . .
(Lengri þögn) Hann hefur losáð gólf-
planka. Hann gengur að borðinu. Tekur
kuðluðu skyrtuna. Þvælir henni saman.
(Þögn) Hann gengui' út að glugganum.
Beygir sig niður. Stingur skyrtunni nið-
ur í opið eftir plankann. Rís upp. Horf-
ir út um gluggann. (Þögn) Gengur að
skápnum. Tekur- litla hundinn. Snýr út
að glugganum. Stingur honum niður í
opið.
— Er hann veikur?
— Hann setur plankann á simv.'stað.
Hann styður hönd undir vinstri vanga.
(Þögn) Hann gengur að borðinu. (Þögn)
Hann fer í sloppinn. (Þögn) Hann fer að
töskunni. Tekur upp svörtu peysuna.
Dustar hana. Brei'ðir úr henni. Brýtur
hana saman. Vandlega. Dregur út skúffu.
Lætur peysuna niður. (Þögn) Gengur til
baka að glugganum. Beygir sig niður.
Tekur kortið úr rifunni. Leggur það í
töskuna. Og lokar henni. (Þögn) Hann
snýr til baka að skápnum. Dregur út
skúffu. Tekur peysuna. Og skæri úr
skúffunni. (Þögn) Klippir af aðra erm-
ina. (Lengri þögn) Síðan hina. (Lengri
þögn) Svo kiippir hann peysuna í
tvennt. (Lengri þögn) Leggur stykkin
hvert ofan á annað. Vandlega. Vefur
þau saman.
— Og svo fer hann og stingur þeim
undir plankann.
— Hann gengur út að glugganum.
Opnar hann. Kastar þeim út. Flýtir sér
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H