Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1966, Blaðsíða 10

" r, yff,ff f> • ♦»••.• ff fffffff f f fff f • , ff. fff- fff ff ffr
■■ ■■ ...................................................' . ■ •; -.-........................................ .' ■ -..■ ; ■.■■.■:. .. -
Gamla læknishúsið í Hólmavik
ég hef komið á, og gott er að ko-ma
þangað á sólbjörtum sumardegi og reika
t>ar um túnið, sem er aiistórt en mis-
hæðótt. Allt bendir til, að þar hafi lengi
verið búið, t. d. götur og slóðar í kvös-
inni ofan við bratt túnið.
P,
ungur. Gunnar var b-róðír séra Andrés-
ar, og gaf hann verk sitt, sömuleiðis
teiknaði hann prestshúsið í Hóimaví'k.
í Guðlaugsvík er greiðasölustaður og
gott að staldra þar við og fá sér kaffi-
sepá, áður eh maður leggur á bfattann
inri fyrir Bitrufjörð og út að Ennis-
fjalli og þar yfir hálsinn. I>að má segjai
að nú sé kominn upphleyptm- vegur frá
botni Hrútafjarðar til Hólmavíkur, en
áður lá vegurinn í bugðum, ýíinist niðri
í fjöru eða uppi í brekkum, og fannst
mér sá vegur, þótt einkennilegt megi
virðast, öllu skemmtilegri, fjölbreyti-
legri en hinn nýi beini vegur. Nú eru
líka komnar brýr á allar ár og lækjar-
sprsenur, og var það mikil bót og -góð.
r ama í Hólmavík er nýleg sím-
stöð og pósthús. Þegar ég kom fyrst
til Hólmavíkur, stjórnaði þessum fyr-
irtækjum Hjálmar Halldórsson, og má
segja að hann væri einn af þeim mönn-
um, sem settu svip á bæinn, enda ágæt-
ur og skemmtilegur maður. Hjálmar
varð bráðkvaddur fyrir nokkrum árum
og var harmdauði þeim, sem þekktu.
R,
resturinn situr nú lengi á hinu
fonna prestsetri, Stað í Steingrimsfirði.
Síðasti presturinn, sem þar sat, var In.g-
óifur Ástmarsson, biskupsritari. Frá 1948
hefur séra Andrés Ólafsson verið prestur
í Staðarprestakalli, en setið í Hólmavík.
Prófastur Strandaprófastsdæmis hefur
hann verið frá 1951. Margur, sem til
Hóknavíkur kemur, fer þaðan, án þess
að sjá hús prófastsins, og er það vegna
þess, að þetta fallega hús er byggt innan
við klettaranann, sem gengur ofan úr
Borgunum í sjó fram niður í fjöruna
vesta-n á eyrinni sem Hóimavík stendur
á. Þarna er smávík og upp af henni
stór kvos með dálítið u-ndirlendi, og er
þarna allt grasi vafið. Húsið stendur
niðri við veginn, sem er ofan fjöru-
borðsins. Þarna er skjólsælt og einkar
vinalegt. En vegna sjávarseUu' hefur
prófastinum gengið illa m-eð trjárækt.
Þarna stendur nú fallegasta húsið í
■Hóimavik,- og ber allt húsbændunum
vitni um sérstaka snyrtimennsku úti
sem inni. Hér er gott' að köma, og eiga
prófastshjónin sammælt í því að taka
öllum vel, enda leiðist engum við glað-
værar og skemmtilegar samræður við
Iþessi rriætu hjón. Á rieðri háeð hússins er
kapella og skrifstofa prófastsins m. m.
Kirkja, stílhrein og falleg, byggð á
klöpp hátt yfir sjávarmáli' í miðjum
bænum, hefur nú verið í byggingu frá
1951 eða 1952, og verður ekki annað
sagt en það sé orðin langdregin kirkju-
smíði hér á landi, og þó er kostnaður
hennar ekki nema lítill hluti samari-
borið við milljónakirkjubyggingar, eins
óg t. d. hina nýtízkulegu og að mínum
dómi afkáralegu kirkju í Ólafsvík sem
hefur ekki tekið nema tvö til þrjú ár
að koma upp í þessa svimandi hæð, bæði
frá byggingaiegu og fjárhags-legu sjón-
armiði. Kirkjan í Hólmavík stendur á
hárri klöpp, sem skagar fram í mitt
iþorpið í sjó fram, en neðan við hana er
vcgurinn greyptur í bergið. Það má því
segja, að hún gnæfi yfir bæinn. Kirkjan
er látlaus, og má hver maður sjá, að
þetta er kirkja, en ekki eitthvert
„abstrakt fígúruverk", sem því miður
eru nú víða að stinga upp kollinum. Hólm
víkingum hefur verið fjár vanf til að
ijúka smíði kirkjunnar, hefur því verið
messað í barnaskólanum í öll þessi ár.
Á sumri hverju hefur verið haldinn
kjrkjudagur, merki seld og skemmtanir
haldnar til að efla kirkjusjóðinn. Sl.
sumar var unnið dálítið við hana að
innan, en að utan er hún svo til fullgerð.
Kæmi svo ijósakross á kirkjuna, myndi
það ijós sjást langt að, bæði af sjó og
iandi, og verða ljósviti, sem næði að
jýsa inn í hug og hjörtu þeirra, sem
þarna búa á dimmum og löngum skamm-
degiskvöldum. Kirkjuna teiknaði Gunn-
ar Óiafsson, arkitekt, sem var skipu-
lagsstjóri Reykjavíkur um tíma, en dó
Lafmagnsstöð var byggð við Þið-
riksvallavatn um 1950. Það er stöðu-
vatn, fjöllum girt, nema þar sem stöðin
ei, en þar rennur það um þröng gljúfur
og djúp og síðan áfram niður í Víði--
dalsá, sem rennur svo í sjó fram. Neðan
við fyrrnefnd gljúfur var gerð stífla
cg byggt stöðvarhús, og er það kallað
Þverárvirkjun. Nú hafa því allir i ná-
grenninu nægilegt rafmagn, bæði til
Ijóss og hita og hvers sem vera skal.
Vatnið hækkaði töluvert við stíflugerð-
ina, svo að jörðin Þiðriksveilir fór
undir vatn, en þar var áður tvibýii..
Jörðin Vatnshorn við norð-vesturhorn
vatnsins er 1 íka komin í eyði, þótt hún
hafi ekki farið undir vatn. Ég kom einu
sir.ni að Þiðriksvöllum ásamt konu
minni og syni Magnúsar í Bæ, sem hafði
sent hann eftir okkur norður yfir heið-
ar á hestum, til að sækja okkur. Ragn-
heiður húsfreyja, sem nú býr í Trölla-
tungu ásamt manni sinum Daníel,
fylgdi okkur þá upp í fjöllin, svo að við
fyndum réttan göuslóða, og fórum við
þá Laxárdalsþeiði. Tröllatunguheiði
hafði ég farið tvisvar áður ríðandi. En
Ei
I ins og áður er sagt, er nokkuð
komið af nýjum húsum frá því að ég
kom fyrst til Hólmavíkur. Barnaskóli
var byggður í Hólmavík á árunum
1946—1948, og er hann ofan við
plássið, og er þaðan fagurt útsýni út
yfir fjörðinn og sveitirnar í kring. Þar
hef ég nú síðastliðin 17 ár haft bæki-
stöð mína í stórri og rúmgóðri stofu.
Þar hefur oftast verið messað, síðan
séra Andrés varð prestur í Hólmavík.
Kaupfélagið hefur þarna myndarleg hús,
verzlunarhús, frystihús og sláturhús, og
hefur nokkuð margt fólk í vinnu þar,
sérstakiega ef vel fiskast, en nú hin
síðari ár hefur „sá guJi“ svo að segja
gersamlega brugðizt. Menn voru að
vona, að þetta lagaðist við útfærslu
landheiginnar, en því miður hefur þar
engin breyting orðið til batnaðar. Áður
fyrr voru miklar fiskgöngur inn Húna-
flóann, bæði með Ströndum fram og
eins inn með Vatnanesi, og þótti sá
fiskur betri sem gekk inn í Miðfjörð.
Fóru menn þá oft yfir flóann, en aðrir
létu sér nægja að fara út í fjarðar-
mynnið og fylltu kænur sínar á svip-
Bamaskólinn í Hólmavík stendur ofa n við þorpið
sl. sumar fór ég hana úr Geirdal og
norður yfir á Mercedes-Benz-bíl, og
hygg ég, að það sé fyrsti bíllinn af
þeirri tegund, sem hefur farið þessa
leið. Veginn þarf að bæta mikið, til
þess að hann verði fær flestum bílum,
sérstaklega að sunnanverðu, í brekk-
unum, þar sem hann er einna verstur:
brattur, stórgrýttur og laus i sér, og svo
eru nokkrir kaflar á háheiðinni, sem
eru iiifærir, jafnvel í þurrviðri.
JLi engi vel voru Hólmvíkingar í
vatnsbraki, en nú hafa þeir fyrir mörg-
um árum bætt úr því með vatnsleiðslu
ofan af fjöllunum, sem er um þrír
kílómetrar á lengd niður í þorpið.
Reistur hefur verið stór vatnsgeymir
ofan við bæínn.
Nú er komið gistihús í Hólmavik, og
þurfa menn ekki að fælast staðinn þess
vegna, en til skamms tíma hefur þar
hvorki verið um gistihús eða greiða-
sölu að ræðav
Hrútafjarðarleiðin finnst mér einkar
skemmtiieg, sérstaklega í góðu veðri.
stundu. Eins og kunnugt er, hefur ekki
veiðzt síld á Húnaflóa í nærfellt 20 ár,
en áður gekk töluverð síld þar inn og
voru þá reistar hinar miklu sildarverk-
smiðjur í Djúpavík og Eyri í Ingólfs-
firði á Ströndum og á Skagaströnd.
Þessar síldarverksmiðjur á Slröndum
ryðga nú, bæði í Djúpavík, þar sem
flest íbúðarhús standa nú auð, og eins
á Eyri.
Bátur hefur gengið einu sinni í viku
allt norður í Árneshrepp frá Hólma-
vík, en í sumar kemst væntanlega
á vegasamband aila leið þangað norður.
ður var greiður vegur norður
í Kaldbaksvik, en síðastliðið sumar var
unnið ötullega að lagningu vegar það-
an, sem skyldi tengjast vegakerfinu í
Árneshreppi; liggur vegurinn með sjó
fram til Djúpavíkur og þar út strönd-
ina að Gjögri, en þar er Ijósviti. Nú
eru allar Norður-Strandir komnar í
eyði. Nyrzti bærinn er að Dröngum,
sem er alllangt fyrir norðan Ófeigs-
fjörð, en sá fjörður fór í eyði siðast-
liðið haust. Enginn sími er að Dröngum,
heldur er þar talstöð, sem fólkið getúr
notað til áð kómást í sarriband við iún-
heiminn,. eri næsta simstöð er að Eyri.
Á Dröhgum er 'riiikið um rekavið. í
Morgúnbláðinu nú fyrir skömmu gizk-
aði Kristinn bóndi að Dröngum á, að
svo mikið hefði rekið á sína fjöru
undanfarið, að það myndi nægja í 10-
15 þús. girðingarstaura, og væru trén
um tíu metra löng og 50 tommur í
þvermál. Er það ekki svo lítill bú-
bætir, og veitti honum sannarlega ekki
af sögunárvél til að vinna úr þessum
mikla rekaviði.
A ður hef ég minnzt á elzta hús,
sem ég tel vera byggt í Hólmavík,
þ.e.a.s. Riishúsð. Stendur það enn á
sínum stað, en er nú autt, síðan vinur
minn Friðjón Sigurðsson, sem þar bjó
í 35 ár, fluttist hingað suður. Það er
ekki hægt að minnast á Hólmavík, án
þess að hans sé getið um leið. Hann
var sýsluskrifari m. m. í Hóimavik í
20 ár, frá því að sýslumaðurinn flutt-
ist tií Hólmavíkur frá Borðeyri. Frið-
jón minnti mig alltaf á Inga T. Lárusson;
báðir voru þéttir á velli; Ingi var þó
töiuvert hærri maður en Friðjón, og
báðir voru léttir í skapi, og brandararnir
fuku af þeim, ef svo bar undir.
Kristján Jónsson kennari og kaup-
maður er vinmargur maður. Hann hef-
ur einu bókábúðina, sem er í Hólma-
vík, hann hefur iátið hreppsnefndar-
mál til sín taka og er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins í Vestfjarðarkjör-
dæmi. Ég hef þekkt Kristján síðan
ég kom fyrst til Hólmavíkur, og eru
hjónin bæði skemmtileg og ágætis
manneskjur. Hef ég haldið til hjá þeim
hin seinni ár, sem ég hef verið í Hóima-
vík.
Annar kennari við skóiann í Hólma-
vík er Finnur Magnússon, vinur minn,
og er hann ágætur listmálari og dreng-
ur góður. Hann á íbúð í Reykjavík, en
í sumar kaus hann, eins og oft áður,
að vera heima í Hólmavík og helga sig
Jist sinni. Er það ætlan mín, að hann
sé nokkuð hlédrægur að sýna málverk
sín og geri meira af því að gefa þau
en selja.
Nú í sumar leið var loksins verið að
byggja skólastjórahús rétt sunnan við
skólann, .og virtist mér það allmynd-
arlegt ásýndum. Gekk smíði. þess vel.
Minn góði vinur, Vígþór skólastjóri, ög
hans ágæta kona, Sjöfn kennari, eiga
líka skilið að fá nú loksins betra hús
en það, sem þau hafa örðið að notast
við undanfarin ár. Vígþór Jörundssori
er búinn að vera skólastjóri þar sl. 7
ár, hann er kvæntur Sjöfn Ásmunds-
dóttur, sem kennir líka við skólann, en
auk þess er hún í hreppsnefnd, og mun
það vera fágæfct, að konur skuli vera í
siíku stússi úti á landsbyggðinni. Það
má segja, að Hólmavík hafi orðið fræg
um víða veröld fyrir fimm til sex ár-
um. Þá var efnt til samkeppni meðal
skólabarna (tíu til tólf ára) í dráttlist
eða teikningu. No. 1 var barnaskólinn
í Hólmavík, og var Vígþór orðinn skóla-
stjóri og kenndi m. a. teikningu. Ungi
listamaðurinn, sem verðlaunin hlaut, var
sonur séra Andrésar. Ég man, að ég sá
þessa mynd. í Morgunblaðinu, og var
af hesti. Vígþór er líka listrænn, eins
og hann á kyn til, því aðlharin er sonur
völundarins og skáldsins, Jörundar á
Hellu. Vígþór er mikill ágætismaður og
lætur sér mjög annt um skólann sinn
og skólamál þar nyrðra m.m.
Þ
að er ætlun manna, að Stein-
grímsfjörður hafi í fyrndinni orðið til
vegna umbrota undir jarðskorpunni, og
þarna hafi svo orðið mikið jarðsig, þar
sem fjörðurinn er nú. Er margt, sem
rennir stoðum undir þessa skoðun. Botn
fjarðarins er mjög ósléttur, og sums
staðar eru grynningar. Misdýpi er mik-
ið allt inn til Hólmavíkur, þar sem fjörð-
urinn mjókkar en þar snardýpkar hann
Frambald á bls. 12
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
5. júní 1966