Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1965, Blaðsíða 13

HSfc H<Fk ( ’•
uk <m
mm siimwoMft-
TilKMmOAk:
HAMUmfcWON-
<5VLFI KDHUNÍiR REÐMRL'ÓfJD-
UM, ER MÚ HEITIR SV'lf>JÍ)Ð.
FR'fl HONUH ER MT SAÍi; AT
MNH AAF EINNl FARAWDI KöWU
AT LAUWUM ÍKEMMTUA/AR 5INAI-
AR EITf PL'OCSLAND'/RÍKI S'lNU..
MTER E ÖXW DR/TCI UPPDAC, OC,
NOIT. EN SÚ hCONfí \IAR EIN AFASA
ÆT/T HON £R NEFND GEFJUN. HON
TÓICII ÖXN NORDAN ’OR JÖTUNUÉlM-
UM, EN MT VARU Jy/VIR JÖTUNS
NOKKURS OK V-IENNAR, OK SETfl
PAT LAND ÚT‘A HAFIT OK VESTR OKNÁMVÍ 5ÍAPAR •
SVNDl NÖKKURU.
/ c iV»i 'f lUklri'API/1
OK MR, 5Ert LANDIT HAFÐI UPP <JEN4IT, VAR PAI? EPTIR
VflTN. ÞAT ER NÚ LÖ^RINN KALLAÐR T SV^WÓD, OK
LKÍJA 5VÁ VIKR 'l LE^lNUn S£/1 NES V SBLUNDl.
fait töluiegt dæmi sýnir þetta Ijóslega.
Á þessu ári mun rikisstjórnin verja 15
imiljörðum daia tii vísindalegra rann-
sókna og tilrauna.
Ai þeim fjórum mönnum, sem áttu
bvo mikinn þátt í að flýta fyrir sköpun
atomaidarinnar, eru tveir á lífi í dag.
Dr. Wigner, sem er prófessor við Prin.
ceion-háskólann, hdaut þann heiður fyrir
nokkru að hiljóta Nóbelsverðlaunin í
eðiisfræði, og dómnefndin átti í vand-
kvæðum með að áfcveða, fyrir hvert af
hinum mörgu vísindalegu afrekum hans
víðurkenningm skyldi veitt. Þótt hugur
dr. Wigners stæði fyrst og fremst til
vísina'alegra rannsófcna, sýndi hann þó
iðulega, meðan unnið var að kjarnorku-
óætiuiiinni, sérstaka hæfileka utan síns
sviðs, enda tei'knaði harm hin mifclu
tæki, sem svo vel reyndust í tvo ára-
tagi við framleiðsiu efna í sprengjuna.
Aiexander Sachs er enn að störium
sem efnahagamálaráðunautur. „Ég er
eini sjáifstæði maðurinn í Wall Street“,
6agði hann við greinarhöfundinn nýlega.
Dr. Szilard lézt í svefni snemrna á
þ es.su suimri og hafði áður lifað af
krabbameinssj úfcdóm, sem hann lækn-
aðist af með þvi að segja sjálfur fyrir
um meðhöndlun hans. Á árurmm eftir
Styrjöldina var Szilard í fararbroddi
þeirra, sem börðust fyrir því, að hinn
nýi máttur kjcu-norfcunnar yrði hafður
undir ströngu eftirliti.
Siðustu orð Alberts Einsteins voru
sögð klufckan 1:15 eftir miðnætti 18.
apríl árið 1955, en heimurinn raun aldrei
fá vitneskju um, hver þau voru, þvi að
hiúkrunarkonan, sem var hjá honum þá
mótt, skildi ekki orðin, er hann muldraði
á þýzku. Samikvæmt ósk hams var líkami
hans brenndur síðdegis næsta dag, og
heiii hans var numinn burtu tiil visinda-
legrsr rannsóknar með leyfi hans, sem
hann gaf þrátt fyrir efasemdir sínar. í
Ijós kom, að hann var af meðalstærð,
en svo getur farið, að heknurinm muni
ekki þekfcja hans lifca næstu aldir.
Þessi mifcli sniilingur var alila tið jafn
töfraður af furiiuiverkinu, sem við nefn-
um veröld. „Eitt furðuverkið lifði ég
sem bam, fjögurra eða fimm ára að
alari“, sfcrifaði hann, „þegar faðir minn
sýndi mér áttavita. Nálin hegðaði sér á
srvo ákveðinm hátt, að hún féll ekki
inn í hið náttúrulega uimhverfi“. Og á
handskrifu'ðum minnisblöðum ævisögu
simiar bætir hann við: „Eimhver djúp-
stæður leyndardxámur hlaut að vera á
bak við hlutina".
Það var eitthvað mjög djúpstætt, sem
Eii.'stein uppgötvaði vorið 1905, þegar
hanm laufc við að semja andstæðiskenn-
ingu sína. Svo mikiivæg var þýðing
hinnar einmanalegu körununar hans í
tirna og rúmi, að hún átti eftir áð skipta
scgunni í tímabii kjarnorfcunnar og tfcna
bilsins án hennar.
Hún átti eftir að verða martröð heims.
ins. sem' ekfci var „reiðubúinn". Einstein
sagði eitt sinn: „Varnir okkar eru ekki
fóignar í vopnabúnaði, í vísindum eða
með því að grafa sig niður í jörðina.
Varnu: okkar eru fóiignar í lögum og
réttr“.
DAGBÖKARBROT
Framhald af bls. 9
Og hver er þessi guð*
Spyrjið mig efcki menn. Hann er alltof
flókinn fyrir minn fattara; vegir hans
eru óa'annsafcanlegir.
bryggjurmi meðal marmanna
var guð að bíða mín. Ég komst efcki hjá
að segja honum sem var, nú með stóran
plástur á enni og riðandi í spori, að ég
hefði leiðst í spillíngu, drutokið vín fyrir
bænastað vina minna, þeir hefðu gengið
hart á eftir mér, efcki af vondum hug
heldur góðvild, en ég hefði druikikið ein-
um sopa of milkið, einu staupi; ég hefði
dottið.
Hann sagði ekki neitt, raunar gafst
okkur enginn tfcni til að tala saman því
klufckuma vantaði nokki-ar mínútur í
siglinguna.
Tíst var ég hrærður í huga þegar
ég leit upp á hryggjuna til Williams
Jaimes. Aldrei hafði nokfcur maður gert
jafm vel til mín, og harxn var einstakur
að því leyti að það vax eins og hann
kærði sig eikfci um að ég þakfcaði hon-
um fyrir neitt eða sýndi hversu vel mér
fannst mn rausn hans, og það var gott.
Allt sem hamm gerði var svo sjálfsagt
að efcki var ómaksins vert að minnast
á það einu orði. í>að votu efcki peningar
sem máli sfciptu heldur maðurinm sjálf-
ur. Ég!
Ég horfSi upp á ba-yggjuma, á andlit
hans, en jafnvel þótt ég væri fullur þaikfc
lætis átti ég bágt með að koma eðlilega
fram. Bros mitt var að nofckru tilbúið,
efcki vegna annars en þess að ég á bágt
með að láta í ljósi þafcklæti. Sælla er að
stela en þiggja, finnst mér. Það er efcki
hasgt að þakika nema maður elskL Qg
það er raunar efcki hægt að gefa nema
af ást. Ég var einn meðal hundrað og
áttatíu þúsund fslendínga sean hvorugt
kanm, og þess vegna sfcyldi enginm dirf-
aist að taka hart á mér fyrir slifca sið-
gæðisfrum'bemsfcu.
Ég veifaði. Ég veifaði öllu sem ég
hafði tiU að veifa, og ég hugsaði: Ég-
mundi hafa dáið ef þig hefði ekfci borið
í veg minn kæri Jaimes. Vertu blessaður.
Þeir jafnast ekfci við þig hérna á sker-
inu. Enginm. Bfcki einm einasti maður.
Hcmoim fannst liifclega jafn óviðfcunn-
anlegt að vera að slíkum blautleika og
mér? Eða missti hann allt í einu tirú á
mér vegna heimislegrar spillingar minn-
ar? Nei, auðvitað er haxm efcíki svo þröng
ur að geta ekfci faugsað sér lífsreglur
sveigðar annað veifið, því hvað
er kotúngslegra en það að lifa einhverj-
ar óbrotlegar reglur; með þeim verður
lifið eintóm ýlda og tóm. Auðvitað vax
hann frábœr í hugsun, auðvitað hugsaði
hann: Steinar hefur fagnað sumarnótt-
inni og drufckið hana og haft brennivin
í bland, hann hefur gott af því, góður
maður.
Hann gekfc hægt út úr þvögunni áður
en búið var að leysa — og hvarf mér
sjónum.
Hvílifc haimingja, að vera fcominn
um borð. Bara að öhkin leg-gi nú fró
landi!
Mér leiddist að horfa ó fólkið á bryggj-
umni, leiddist þessi þjóð, hataði hana,
og ég gekk yfir að borðstofcknur-i hinum
megin þar sem enginn var fyrir augum
mínum, og þar var ég um stumd og lét
mig dreyma. Ég heyrði eða fann á mér
þegar sfcipið var leyst og þegar það
tófc að fjarlægjast bryggj'uma. Hvílík
hamíngja! Hvílífct ævintýr! og ég gaf
mig því á vald.
Hvað varðaði mig í raun og veiu um
herra Wiilliam James? Var það ekfci aðal
atriðið að óg var orðinn farþegi á skipi
heimsins? Hvers vegna blygðast ég mín
fyrir orðasfcipti við fugl sem á með mér
samflug um stund og hverfur úr leið? Ef
ég átti gruggugan hlut í skiptum við
hann þá var það efcki vegna pess að ég
er Steimar heldur vegna þess að ég er
af þjóð minni kominm og alLxn upp i
hokri hennar og ljótleifc, eða hvað? Og
hver er annars kominn frá USU, ef út
í það er farið, til að bæta fyrir allt það
smefckleysi sem hún hefur komið inn
hér, ef efcki Wi'lliam James? Er borgar-
imn nofcfcuð of góður til ?ð greiða fiðlar-
anum fyrir slaginn? Eða er það rétt,
þegar fiðlarinn fer að brosa hjákátlega
af viðfcvæmni og hræðslu við áheyrend-
ur og jafmvel að stiga dansspor, að
hlæja að honum og grýta hann? Annars
lángaði mig efcki að vera sá sem ég var.
Mig lángaði til einskis fremur en verða
að manni sem efckert Ijótt hefði á sam-
vizkunni, manni sem hefur áhuga á ein-
hverju í friði fyrir guði og mönnum. til
dæmis jóga eins og mister William. Eða
hvers vegna skyldi ég hafa gengið irui
í þaitn hégóma sem bækur eru og ljóð,
misskilníng eða hégóma vegna þess að
vonlaust er um háleik skáldisfcapar með
jafn rotinni þjóð og þessari. Ástundun
27. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13