Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1965, Blaðsíða 8

Búskapur
E n nú þykir mér rétt að segja þér
lítillega frá búskap mínuim. Eg kvænt-
ist 26. október 1916 Jónínu Valgerði Ól-
afsdóttur frá Minniblíð í Bolungarvík.
Hún er enn á lífi, ágæt kona, og hefur
alla tíð staðið vel í sinni stöðu og stutt
við bakið á mér. Eg kynntist henni 1913,
þegar hún var ráðin kaupakona til mín
og var hjá mér tvö sumur. Algengt var
á þeim tíma, að margt manna kæmi í
kaupavinnu í Húnavatnssýslu vestan og
sunnan af landi, en nú er að mestu tek-
ið fyrir það. >á eins og nú var mikil
mannekla í sýslunni.
Við Jónina höfum eignazt fimm
börn, þrjár stúlkur og tvo drengi, og
eru þau eftir aldursröð þessi: Ingibjörg,
gift Guðmundi Jónssyai frá Sölvabakka,
búsett á Blönduósi, Eggert bæjarfógeti
í Keflavík, dáinn^ fyrir þremur árum,
kvæntur Sigríði Árn Jdóttur frá Bala í
Þykkvabæ, Margrét Ólafia, ógift, en sér
nú um heimili mitt, þegar eg er í Reykja
vík, Salóme, gift Reyni Steingrímssyni,
bónda á Hvammi í Vatnsdal, og Pá'.mi
bóndi á Akri, kvæntur Helgu Sigfús-
dóttur frá Breiðavaði. Bamabörnin eru
tíu samtals, sex stúlkur og fjórir dreng-
ir.
stæðan til þess að búskapur minn
gieikk svo vel, sem raun varð á, þrátt
fyrir allt mitt félagsmálasýsl, var ekki
sízt sú, að eg var mjög heppinn með
verkafólk. Lagði líka alltaf kapp á að
ná sem beztu fólki bó dýrara væri. Sá
að hitt borgaði sig ekki að bjargast við
ódýra liðléttinga.
Á Mörk og Ytri-Löngiu-mýri voru lengst
hjá mér tveir ágætir menn. Annar
þeirra, borsteinn Þóraðrson frá Mörk,
var hjá mér í 5 ár. Hann var mjög vel
greindur maður, fjölhæfur til allra
verka og í stuttu máli sagt ágætur mað-
ur. Hinn var Kristinn Árnason, líka
greindur maður og ágætur verkmaður.
Báðir voru þeir afkastamenn miklir,
ósérhlífnir og svo hlaðnir trúmennsku,
að aldrei unnu þeir betur en þegar ég
var hvergi nærri.
Á Akri hafði ég margt ágætt fólk
en fátt lenigi Hjónin Björn Teitsson og
Steinunn Jónsdóttir voru hjá mér
nokkur ár. Var Björn meðalmaður til
verka, en Steinunn afburðadugnaðar-
kona. Nokkra vetur var hjá mér Guð-
mundur Magnússon frá Hurðabaki,
ágætur verkmaður og bezti fjárhirðir.
Seinna voru hjá mér hin ágætu hjón
Halldór Jónsson, nú bóndi á Leysingja-
stöðum, og kona hans Oktovía Jónas-
dóttir, bæði hinar mestu dyggða-
mannaskjur, vel greind og fjölhæf til
allra verka, utan húss og innan. Margt
annað gott fólk hafði eg en allt um
sxyttri tím-a. En öllu mínu verkafólki
á eg mikið að þakka.
Að mér gekk fólkshald svo vel var
mikið því að þaikka, að konan mín var
mjög vinsæl af öl'.u heimafólki, og hún
var alltaf heima, þó r.ðruvísi væri með
mig. Eins var það, að öll mín börn voru
vinsæl af heimafólki, bæði ung og eins
þegar þau eltust. Og mikið unnu þau
að störfum búsins strax og þau gátu,
og áttu mikinn hlut að því, að vel gekk,
og allir heimamenn voru ánægðir. Og
enginn held eg að hafi frá mér farið
án þess, að bera fulla góðvild til allrar
fjö'skyldunnar. Taldi eg það mikla
gæfu.
I búskap miínum lagði eg höfuð-
áherzlu á sauðfjárrækt, en átti auðvitað
bæði kýr og hesta eftir því sem nauð-
syn krafði. Sauðfé bætti eg mjög með
kynbótum og átti eg orðið ágætlega
vænt fé, þegar karakúlpestarfarganið
tók að eyðileggja bústofninn hjá mér
sem öðrum á árurwum 1937-48. En haust-
ið 1948 fóru fjárskiptin fram um alla
Húnavatnssýslu og var þá hver kind
drepin sem fyrir var, en inn flutt lömb
af Vestfjörðum í staðinn. >au voru
mjög misjöfn og ekki niáðist jafngott
fé og eg átti áður.
Karakúlpestin er versti fjandi ís-
lenzku sveitanna á þassari öld. Það
var hún sem sópaði umga fóikinu burt
úr sveitunum.
Nokkuð mörg síðustu árin af mínum
búskapartíma stjórnaði Pálmi sonur
minn búinu, átti orðið sjálfur hálfa
jörðina og hálft búið, en annaðist búið
og jörðina alla, einnig fyrir mína hönd,
þó eg hefði arðinn og kostnaðinn af
mínium helming. Áscæðan var auðvitað
sú, að eg var langdvölum fjarverandi
við þingmennsku og önnur störf óvið-
komandi búskapnum. Var á þeim ár-
um hafin allmikil mjó'.kurframleiðsla
samhiliða sauðfj árræktinni.
Segja má að búskaparfraimleiðslan
væri vonilaust mál á karakúlpestartím-
abilinu og vantar mikið á, að búnaðar-
framleiðsla okkar hafi náð sér eftir það
mikla áfall. Allmikið liefur þó mjólkur-
framleiðslan bætt þar úr skák.
Alit þetta ástand var á tímabili mjög
lamandi fyrir bændur almennt og fór
eg ekki varhluta af því. Munaði
minnstu að pestin dræpi mig gjörsam-
lega fjárhagslega.
Þetta var líkast því og borgarbúi,
sem á stórt hús, rekur iðnaðarfyrirtæki,
sem hann hefur komið upp og sett al-
eigu sína í áratugum saman, missti
allt heila klabbið ótryggt í bruna. Það
þarf mikið átak til að geta hafizt handa
af mýju. En ríkið kom bændum til hjálp-
ar á þessum erfiðu tímium og lagði
fram stórfé, ella væru mörg héruð nú
algjörlega í auðn.
Það var lágt á okku: risið, þegar við
vórum að sækja kindurnar inn á af-
rétt og eigra með þær til byggða eða
flytja þær í vögnum dauðar og hátf-
dauðar úr pestinni. En það kom mér
þá til bjargar, að eg hafði öðrum
störfum að sinma og gat á þann hátt
drepið hugsuninni og áhyggj unuim
á dreif. Það er ekkert böl að vera
önnum kafinn, það er gæfa. Einnig
hafði eg dáiitlar tekjur af opiniberum.
störfum, þó litlar væru fyrst í stað,
en maður skrimti.
Þegar eg horfði á alla skrokkana
mína í sláturhúsinu á Blönduósi 1948,
eða í miðjum fj árskiptunuim, orti
eg þessa vísu:
Öll mín hjörð er út a£ synd
innantóm og flegin.
Finn eg aldrei faigra kind
fyrr en hinumegin.
Búnaðarþingið bar ábyrgð á innflutn-
ingi karakúlfjárins, það hafði forystu
um að drýgja þá stóru synd—að fLytja
inn þessa pest og flestar aðrar pest—
ir. Svo var Alþimgi ginnt út í þennan
ófögnuð. Við megum reyndar þakka
fyrir að íslenzkar sveitir skyldu ekki
vera lagðar í eyði með tillögufargan-
inu og hanðauppréttingum einum sam-
an. Vestfirzkir bændur björguðu því,
að enn er stunduð sauðfjárrækt hér á
landi, því þeir snerust á móti innfiutn-
ingi pestarkindanna og margir þeirra
hénd'U sínum stofni nreinuim, svp unnt
var að dreifa honum um landið í fjár-
skiptunurm
Á öllum þremur jörðumum, sem eg
hef búið á, gerði verulegar umbætur,
nokkrar á byggingum en einkum í rækt
un, og auk þess keypti eg þær allar.
En mesta átakið í þ<íssum efnum var
bygging íbúðarhússins á Akri 1950 og
kostaði það þá 'A úr milljón. Auk þess
byggði eg fjós og hlöðu á sama stað.
Annars verður. það að segjast eins oig er
að á svo löngum tíma míns búskapar
urðu umbæturnar miklu minni en alua
mundi vegna fjárpestanna.
Nýsköpun
E ftir lýðveldisstofnunina 1944
þótti öllum þingmönnum mikil óhæfa
að búa við utanpingsstjórn. Hófust
því samningaumleitamr milli flokkanna
og stóðu þær mánuðum saman. Tók
enginn eins mikinn' þatt í þeim og okk-
ar slyngi samningamaður og foringi
Ólafur THors. Hann hafði leitað samn-
inga á allar hliðar og þreytti lengi við
Framsóknarmenn, en ógerningur var
að ná samningum við þá. Einhverju
sinni, þagar þetta makk stióð setn
Shæst, gerði eg aftirfarsndi vísur:
Ennþá stranda störf og lið
í stjórnar banda flóka,
þundar branda vefjast við
vinstri handar króka
Valla hjá mér værðir hem
vafamálin þvinga,
þetta er eins og iða sem
alltaf snýst í hringa.
Hvernig sem um vini velst
og völd í flóðöldunni,
eg vil strauminn ösia helzt
út úr hringiðunni.
Þó tókst Ólafi Thors um síðir að
semja við Alþýðuflolikinn og kommú-
nista, og mynda nýsköpunarstjórnina,
einihverja þá beztu stjórn, sem starf-
að hefur hér á landi. Fimm Sjálfstæðis-
menn neituðu að styðia stjómina, báru
því við, að með kommúnistum gætu
þeir aldrei unnið. Það voru þeir Gísli
Sveinsson, Jón á Reynistað, Pétur
Ottesen, Imgólfur Jónsson og Þbrsteinn
Þorsteinsson. Eg gat ekki sætt mig við
þetta sjónarmið þeir’'a, enda þó eg
hafi aMa tíð verið mjög andvígur
kommúnistum og stefnu þeirra. Að
vinna með þeim á þessum tíma var
gerólíkt því_ sem verið hefuir síðustiu
16-17 árin. Ástæðan er aug'ljós— sú að
þeigar Nýsköpunarstjórnin var mynduð
var ástandið í utanríkismálum allt ann-
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
6. tbl. 1965.