Lesbók Morgunblaðsins - 09.08.1964, Blaðsíða 8

IÖRÆFIM
Eftir Magnús Þórarinsson
c ’ =
rilflfllllllllVllllfllllVllllttllfflllltllllllllllllilllllllMIIHIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIlllllllllllllllllllllllllllilliilllliiiiiiiiiilliiiilfiiiiiiiiiiiifliiiiliiiiillfllllllll |*
Hofskirkja, annexia frá Sandfellskirkj u — nú eina kirkjan í Öræfum
SANDFELL
14. Jóa Þorláksson að Kolmúla Sigurðs
sonar lögréttumanns að Ási, Jónssonar,
Teitssonar, og konu hans Guðrúnar Jóns-
dióttur. Hann varð stúdent 1718, var fyrst
í þjónustu ísleifs sýslumanns Einarsson-
ar að Felli. Fékk Sandfell 15. júlí 1723
og vígðist skömmu síðar. Fyrst bjó hann
að Hofi og síðan á Sandfelli, en eftir
öræfajökulsgosið 1727, fluttist hann aft-
ur að Hofi vegna eyðingar Sandfells
og fleiri jarða í Öræfum. Hann fékk svo
Hólma 15. febr. 1732 og fluttist þangað
í fardögum næsta ár, og sagði þar af
sér prestsskap 1779..
Hann var prófastur í öllu Múlalþingi
1738'—’46, en þá var því skipt í tvö pró-
fastsdæmi, hafði hann suðurhluta þess
til 1786. Hann fær sæmilegan vitnis-
burð í skýrslum Harboes* og var merkur
maður, en mun ekki hafa verið vel efn-
um búinn. Kona hans var Málmfriður
Guðmundsdóttir, prests að Hofi í Álfta-
firði, Högnasonar.
15. Eiríkur Oddsson lögréttumanns ,
Jónssonar í Búlandsnesi og konu hans
Ásdísar Þorvaldsdóttur. Hann var tvö ár
skrifari hjá Jóni biskupi Árnasyni, er
sagði hann að vísu „óduglegan". Hann
vígðist prestur að Sandfelli 1733 og bjó
að Hofi a.m.k. 1736 vegna skemmda á
prestssetrinu eftir gosið úr öræfajökli,
enda fékk hann til uppbótar kóngsjarð-
ir, „Hengigóz" er svo var kallað, og
Skaftafell. Á Sandfelli er hann iþó 1740,
en aftur orðirín búandi á Hofi 1742. Har-
boe segir í skýrslum sínum að hann sé
ólærður, en vandaður maður. Hann
drukknaði við 12. mann og var sjálfur
formaður á skipinu. Kona hans var Vil-
borg (dó 97 ára) Þórðardóttir á Star-
mýri Þorvarðssonar.
16. Rafnkell Bjarnason Eiríkssonar á
Geirlandi og seinni konu hans Ragnhild-
ar Tómasdóttur. Hann varð stúdent 1739,
bjó svo að Hofi í Öræfum 1743, fékk
Sandfell 1746 og vígðist sama ár. Hann
fékk svo Stafafell 1750 og hélt því til
æviloka. En fékk uppreisn fyrir barn-
eign 1740. Hann þótti dugandi maður,
ekki vel að sér, en þó sæmilega skyn-
samur. Kona hans var Ingibjörg Jóns-
dóttir, lögréttumanns að Hofi i Öræfum
Sigurðssonar. Voru fjögur börn þeirra
og launsonur séra Rafnkels. með Híidi
Salómonsdóttur á Geirlandi 1739, var
séra Eiríkur að Hofi í Álftafirði.
17. Jón Ólafsson, Sigfússonar á Refa-
stöðum og þriðju konu hans Guðríðar
Árnadóttur. Hann varð stúdent 1723,
vígðist sama ár aðstoðarprestur föður
síns, og þjónaði að nokkru leyti Möðru-
dalssókn. Fékk svo Refsstaði 1729 við
uppgjöf föður síns, en flosnaði þar upp
1751. Þá fékk hann Sandfell í febrúar
1752 og tók þar við í apríl sama ár.
Hann hefur verið 5 ár á Sandfelli því
1751 fékk hann Dvergastein og var þar
til æviloka. Var hann talinn vel gefinn
maður en jafnan mjög fátækur, enda
drykkfelldur, eins og fram kemur í
skýrslum Harboes. Fyrri kona hans var
Ragnhildur Daðadóttir frá Vindfelli,
þurfti til þess konungsleyfi vegna frænd
semi þeirra. Voru 5 börn þeirra. Síðari
• Lúðvík Harboe var sendur til íslands
eftir lát Steins bjskups á Hólum; hann
hafði biskupsvald. Kom hingað 1741,
og dvaldist hér fjögur ár. Hann átti
að kynna sér trúmála- og menntunar-
ástandið á landi hér og skrifa skýrsí-
ur um allt þar að lútandi. Meðal ann-
ars taldist Harboe svo til að frá Gunn-
ólfsvíkurfjalli á Langanesi, suður um
land til Hvalfjarðar, væru aðeins 30
af hundraði læsir. En þá, á mesta nið-
urlægingartímabilinu, var að leggjast
niður að kenna unglingum lestur af
handritum. (Sjá Sögu ísl. VI 1700—'70)
ANNAR HLUTI
kona var Margrét Kortsdóttir, þau voru
barnlaus.
18. Kolbeinn Þorsteinsson, prestur og
skáld. Hann var sonur Þorsteins Kol-
beinssonar að Tungufelli, og konu hans
Guðrúnar Hallvarðsdóttur í Efra Seli í
í Ytri Hreppi, Halldórssonar. Hann varð
stúdent 1750, með ágætum vitnisburði:
Var svo við barnakennslu eitt ár að
Setbergi, og 4 ár á Gilsbakka; djákn á
Staðastað veturinn 1754—’5. Fékk Sand-
fell 17. marz 1757, án þess að hafa sótt
um það, segir þar. Og vígðist sama ár,
en varð svo, með leyfi biskups 1759,
aðstoðarprestur séra Jóns Jónssonar á
Gilsbakka. Fékk svo Miðdal 1765 og var
þar til æviloka, en var holdsveikur síð-
ustu árin. Finnur biskup segir 1779, að
hann sé gáfumaður og skáldmæltur. —•
Prentað er eftir hann latínukvæði og
latnesk þýðing passíusálma Hallgríms
Péturssonar, í Kaupmannahöfn 1778.
Gilsbakkaþula er eftir hann, sem prent-
uð var í Huld. Kona hans var Arndís
Jónsdóttir prests á Gilsbakka Jónssonar.
19. Guðmundur Bergsson, prests Guð-
niundssonar í Bjarnanesi og fyrri konu
hans Guðrúnar ólafsdóttur. Hann varð
stúdent frá Skálholti 30. apríl 1754. Fékk
Sandfell 23. apríl 1759,. Átti heima fram-
an af á Hofi í Öræfum og má vera að
hann hafi aldrei búið að Sandfelli. Hann
fékk svo Kálfholt 1771 og lét af prests-
skap 1779. Kona hans var Sólveig Bryn-
jólfsdóttir prests á Kálfafellsstað. Eitt af
börnum þeirra var Eiríkur prestur á
Hvalsnesi og Útskálum, f. 1764 á Sand-
felli (ísl. æviskrár).
20. Eyjólfur Teitsson, Loftssonar að
Skálholtshamri og konu hans Oddnýjar
Símonardóttur að Höfða, Jónssonar.
Hann var í þjónustu Ólafs biskups Gísla
sonar, en varð svo djákn á Kirkjubæjar-
klaustri. Var í Heiðargarði í Landbroti
1762, en bjó á Þykkvabæ hálfum 1767.
Honum var boðið að taka Sandfell 17.
febr. 1772 og vígðist þangað 24. maí
sama ár. Hann bjó oftast að Hofi meðart
hann bjó í Öræfum. Hann var jafnan
mjög fátækur, en talinn skörulegur mað
ur og mikils virður. Kona hans hét Ingi-
gerður f. um 1736, en dó á Flugustöð-
um í Álftafirði 1811.
21. Brynjólfur Ólafsson, prests Brynj-
ólfssonar á Kirkjubæ í Tungu, og konu
hans Ragnheiðar Þorgrímsdóttur prcsts á
Hálsi í Fnjóskadal, Jónssonar. Hann varð
stúdent úr Skálholtsskóla 1779, með tæp-
um meðalvitnisburði. Dvaldist svo í Hey-
dölum síðan, þar til honum var 11. júní
1785 skipað að taka Sandfell í öræfum,
og vígðist þangað 9. okt. sama ár, en átti
þar við mikil bágindi að búa, einkum
framan af. Hann fékk svo Stöð og flutt
ist þangað 24. maí 1805 og var þar til ævi
loka. Hann var búsýslu- og dugnaðarmað
ur, alvörugefinn og fasttækur. Þótti lang-
orður í stólræðum en söngmaður góður.
Kona hans var Ástríður Nikulásdóttir,
prests í Berufirði, Magnússonar. (
22. Brynjólfur Árnason, Brynjólfssonar
að Smyrlabjörgum í Suðursveit, prests á
Kálfafellsstað, Guðmundssonar og fyrri
konu hans, Guðrúnar Eiríksd. systur
Jóns konferenzráðs. Hann varð stúdent
frá Reykjavíkurskóla (eldra) 1. júní 1799
með góðum vitnisburði fyrir gáfur, iðni
og siðprýði. Lagt var fyrir hann að taka
Sandfell í Öræfum 19. apríl 1804', er hann
var á ferð syðra, og vígðist þangað þrem
dögum síðar. Hann var allvel gefinn mað
ur, enginn skörungur, en stakt góð-
menni og mjög vel látinn. Hann fékk
svo MeðaHandslþing 1823 og var þar til
æviloka. Hann bjó þá jafnan í Langholti
og síðast í húsmennsku þar. Kona hans
var Kristín Jónsdóttir sýslumanns að
Hoffelli, Helgaonar.
23. Sveinn Benediktsson, sonur Bene-
dikts Sveinssonar í Hraungerði og konu
hans Oddnýjar Helgadóttur að Hliði á
Álftanesi, Jónssonar. Hann varð stúdent
úr Bessastaðaskóla 1814, með góðum vitn
isburði. Hann fékk Sandfell 6. júní 1823
og þjónaði þar um 4 ár. Fékk hann
Þykkvabæjarklaustursprestakall 12. sepfc.
1827, lét þar af prestskap að tilhlutan
biskups vegna drykkjufelldni og geðbil-
unar 14. apríl 1849 og andaðist 5. sepfc
sama ár. Kona hans var Kristin Jóns-
dóttir eldra á Árvedi á Kjalarnesi, Örn-
ólfssonar, og höfðu þau áður átt laun-
dóttur en hann fengið uppreisn. Kristín
var atgerviskona.
24. Páll Magnússon Thorarensen, son-
Ur Magnúsar klausturhaldara Þórarins-
sonar á Munkaþverá og konu hans Ingi-
bjargar Hálfdánardóttur rektors á Hól-
um, Einarssonar. Hann varð stúdent 1823
með meðalvitnisburði. Vígðist tiil Sand-
fells 6. apríl 1828 og hefur þá verið prest
ur þar í 16 ár. Hann fékk Bjarnanes 1844
og Stöð 1852, en fór þangað ekki. (Sjá
síðar).
25. Magnús Nordahl Jónsson. Ham>
var fæddur á Svignaskarði 12. maí 1814,
sonur Jóns prests í Hvammi í Norðurár-
dal, Magnússonar sýslumanns í Búðardal
Ketilsonar og konu séra Jóns, Guðrúnar
Guðmundsdóttur sýslumanns á Svigna-
skarði Ketilssonar. Voru þau hjón því
bræðrabörn. „Hann varð stúdent frá
Bessastaðaskóla 1839 og vígðist 20. okt“
sama ár aðstoðarprestut séra Sigurðar
Thorarensens að Stórólfshvolti og fluttist
með honum að Hraungerði, en missti þar
prestskap fyrir of bráða barneign með
konu sinni, og átti barn með annarri ár-
inu fyrir, mun þá hafa farið að Hvammi
með konu sína til foreldranna, þar til
hann fékk uppreisn 1843 og Sandfell
1844. Var þar prestur í 8 ár, en fékk svo
Meðallandslþing 1852. Hann bjó á Rofabse
og andaðist þar eftir langa og þunga legu
af sullaveiki, 22. apríl 1854, aðeins fertug
ur að aldri. „Hann var fríður sínum,
drykkjugjarn, lítt stilltur í dagfari og
igáfnadaufur", segja Prestaæfir, en „ekki
prestslegur í hátturn" segja fsl. æviskrár.
(Ljótt ef satt er um afa minn). Kona
hans var Rannveig, fædd 4. okt. 1813,
dáin 1. des. 1857 á Rofabæ í Meðallandi,
Eggertsdóttir prests að Stóruvöllum, Staf
holti o.v. Bjarnasonar landlæknis í Nesi
Pálssonar og konu hans Rannveigar
Skúladóttur landfógeta Magnússonar.
(Séra Eggert langafi minn var ekki prest
legur heldur, að sögn Finns á Kjörseyri).
Börn séra Magnúsar og Rannveigar voru:
1. Guðrún f. 30. jan 1841 á Stórólfs-
hvoli. Hún átti Jón Jónsson í Langholti I
Meðallandi. Bjuggu þau þar fyrst, en
fiuttu von bráðar að Söndum þar í
sveit, missti þar mann sinn og giftist
svo aftur Guðmundi Loftssyni bróður
Markúsar á Hjörleifshöfða er Eldrilia
skrifaði. Hún var ávallt kennd við Sanda,
hólmann í Kúðafljóti. „Nafnfræg að gest
risni“ segja Prestaæfir. Átti 15 vel gefin
börn með báðum mönnum sínum. Hún
giftist á 17. ári og voru afkomendur henn
ar nær hundraði er hún var áttræð. Hún
var síðustu árin hjá syni sínum Lofti Guð
mundssyni á Strönd og lézt þar 28. okt.
1937.
2. Skúli f. í Hvammi í Norðurárdal 5.
jan. 1842. Lærði lögfræði, varð sýslumað
ur í Snæfells- og Hnappadalssýslu 1871,
en í Dalasýslu 1877 og hafði hana til
æviloka. Hann dó 1881, 39 ára, ókvæntur
og barnlaus. Mun hafa verið drykkju-
gjarn um of.
3. Guðmundur f. á Svignaskarði 14,
des. 1842. Lærði snikkaraiðn en varð stór •
bóndi í Elliðakoti í Mosfell Vveit, svo á
Geithálsi er hann byggði. Bráðgáfaður
dugnaðarmaður, prýðilega máli farinn
og skemmtilegur í ræðu. Átti fyrr Guð-
rúnu Jónsdóttur frá Langholti í Meðal-
landi, en síðar Margréti Sigurðardóttur
frá Tungu í Grafningi. Hann átti 18
börn með konum sínum, öll hin efni-
legustu. Hann bjó síðast í Hafnarfirði og
lézt þar 19. febr. 1929.
4. Þórunn f. á Sandfelli 30. ágúst 1846,
Átti Jón Þórðarson bónda á Úlfljótsvatni
í Grafningi. Þeirra son var Magnús pró
g LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
26. tbl. 1964