Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1962, Blaðsíða 13

Einn af lireyflunum f Saturnus — rlsaeldflaug Banda-
ríkjamanna. Sérfræðingur athugar gripinn.
í Islendingasögur
Frh. af bls. 7.
aðstæður liafa mikið breytzt á
síðustu áratugum. Áður fyrr
voru fslendingasögurnar oft
og tíðum fyrsta og jafnvel
eina skemmtilestrarefni ungra
sem gamalla. Margir bjuggu
að pvi og héldu tryggð við
þær alla ævi ,og svo fer enn
þeim, sem kynnast þeim á
unga aldri.
En því er verr og miður, að
nú kynnast sumir þeim aldrei
á æviskeiði sínu. Ein af mörg-
um ástæðum kann að vera sú,
,að byrjað sé á skökkum enda.
Sögurnar eru næsta misjafnar
að efni og forml ekki síður en
nútímaskáldsögur. Sumar eru
ofhlaðnar ættartölum og
mannanöfnum og sneyddar
þeirri spennu, sem saga verð-
ur að vera gædd, ef hún á að
halda lesandanum vakandi.
Aðrar eru hins vegar svo hríf-
andi, að ekki gefur eftir þeim
nútímasögum, sem „sterkast-
ar“ eru auk þeirra töfra, sem
ávallt felast I einfaldri og til-
gerðarlausri frásögn. Svo vill
til, að ein sagan sameinar
þetta allt saman. Er hér að
sjálfsögðu átt við Njálu. Þar
eru ættartölur svo fáar og fá-
orðar, að engan getur tálmað
í lestrinum, frásögn ljósari og
liprari en í mörgum nútíma-
skáldsögum og fágæt eða tðr-
skilin orð varla fleiri en am-
bögur og málvillur í venju-
iegri lífsreynslusögu. Og ekki
má gleyma því, að efnið —
sagan sjálf er svo skemmtileg,
að þeir sem eitt sinn hafa Ies-
ið hana, gripa jafnan til henn-
ar aftur og aftur.
Sá, sem ætlar að kynnast
íslendingasögum, ætti að byrja
á Njálu, þótt hún sé þeirra
mest. Og þá mun honum fara
sem flestum: þegar hún er á
enda lesin, langar hann undir
eins til að grípa til þeirrar
næstu.
Erlendur Jónsson.
Guðsmannagleffur
Frh. af bls. 4
nákvæmur í 511u, sem maður átti að ann-
v®st. Tjaldið, sem við héldum til í, var
nokkurn spöl frá veiðimannahúsinu.
Kölluðu Englendingarnir til okkar í
gjallarhorn eitt, mikið. Varð ég furðu
loS’tinn yfir því. hve Sigurður tók snöggt
viðbragð í fyrsta sinn, er presturinn
ikallaði til okkar. Sýndi hann okkur
Andrési með þessu, hvernig ætlast væri
til að við hegðuðum okkur í starfinu.
Daglegir hættir við Grímsá voru
þessir;
Við tjaldbúar fórum á fætur klukkan
rúmlega sjö, og hituðum baðvatn handa
Englendingunum. Presturinn matreiddi
handa þeim ensku. Klukkan tíu var
farið til veiðar.na og komið heim klukk-
an tvö til þrjú og drukkið te. Svo var
ekotizt út til veiða í eina til tvær stund-
ir. Klukkan fimm til sjö var aðalmáltíð-
in. Sumir fóru stundum út til veiða eft-
ir það, en oftast héldu menn sig í húsinu
allt kvöldið.
í>essir voru hinir daglegu hættir við
Grímsá. og engin breyting á sunnudög-
um, að því undanskildu, að þá héldu
Þeir guðsþjónustu klukkan hálfníu til
níu að morgni. Aldrei buðu þeir okkur
eð taka þátt í þessum guðsþjónustum.
I>að kom sjaldan fyrir. að breytt væri
Gt af þessari reglu um daglega hætti.
Englendingarnir fóru engu síður út til
veiða, þó að veður væri rysjótt. Var
jafnvel öllu vænlegra, að von væri um
afla 1 rigningu en þurru veðri. Við fs-
lendingarnir fylgdum þeim á veiðunum.
Var Sigurður jafnan með prestinum. og
Andrés með hinum.
ÞEGAR Englendingarnir voru ekki að
veiða, eins og oftast á kvöldin, sátu
þeir við lestur. Eásu þeir, held ég, aðal-
lega skemmtisögur. En biskupinn las ís-
lendingasögur á íslenzku. og gekk hon-
um furðuvel að skilja þær. Vissi ég, að
hann las Njálssögu. Laxdælu, Harðar-
sögu og Hólmverja og Gunnlaugssögu.
Var hann mjög hrifinn af fslendingasög-
Um og ræddi oft um þær við mig.
Starf okkar íslendinganna við veið-
arnar var það eitt, að fylgja veiðimönn-
unum og bíða þess. að lax kæmi á hjá
þeim. Svo tóku þeir að þreyta laxinn,
(to play him, kölluðu þeir það). Við höfð
1,1111 gogg á alllangri stöng og áttum að
lólland er meðal afkastamestu
framleiðenda fræðslukvikmynda. Á síð-
asta ári voru gerðar 23 venjulegar kvik-
myndir, en 51 fræðslukvikmynd.
krækja í laxinn, (gogga hann), þegar
færi gafst.
Þegar ég var innan fermingar, þótti
mér mjög gaman að veiða silung á
stöng í ám og lækjum. Stöngin var
raunar lengst af gamalt hrífuskaft, en
það gerði sitt gagn eigi að síður. Þetta
var þá ein mesta skemmtun mín, og
hefði ég átt þess kost. að renna fyrir
lax, mundi það hafa orðið hástig veiði-
dýrðarinnar. Nú varð reynslan sú, að
þessar eilífu setur. dag eftir dag og
viku eftir viku, áð bíða eftir því, að
einhver laxinn álpaðist til að bíta á
krókinn hjá Englendingunum, svæfðu
með öllu áhuga minn fyrir þessu sporti.
Sigurður Fjeldsted var vanur að standa
og „kasta“ fyrir prestinn. til að hvíla
hann. Þegar laxinn svo kom á, tók prest-
urinn við stönginni og þreytti laxinn.
Sama hátt ætlaði presturinn að hafa á
þessu 1913, þegar ég var einn með veiði-
mönnunum. Átti ég að þessu leyti að
koma í stað Sigurðar. Sagði ég Sigurði
frá þessu eitt sinn, er ég kom að Ferju-
koti.
— Þann andskota skaltu ekki láta
hann komast upp með, sagði hann. —
Ég fékk nóg af þessu, þegar ég var með
ykkur. En það var annað mál, þegar
við vorum þrír með þeim. Ég gat hvílt
mig á kvöldin. Nú ertu bara einn og hef-
ur það nógu erfitt þó að þú standir ekki
í því að „kasta“ fyrir karlinn.
— Ekki get ég neitað, þegar hann ósk-
ar þessa, sagði ég.
— Satt er það. sagði Sigurður. — En
ég skal kenna þér gott ráð. Þú skalt
varast að láta nokkurn lax koma á hiá
þér. Þá hættir karlinn að heimta þetta
af þér.
EG NOTAÐI þetta ráð, en það var
ekki vandalaust. Ég varð að gæta
þess, að presturinn yrði ekki var við
brellur mínar. Sem betur fór, satliann
alltaf kippkorn frá ánni og reykti pípu
sína áhyggjulaus, eins og saklaust lamb,
á meðan ég dorgaði. Þess vegna sá hann
ekki, þegar ég var með fluguna á flótta
undan laxinum. Svo leiddist honum bið-
in og tók sjálfur við stönginni. Vildi þá
ósjaldan svo til, að hann þurfti ekki að
bíða lengi eftir veiði. Mér fannst það
eðlilegt, því að laxinn var auðvitað orð-
inn langsoltinn eftir góðgæti. sem hon-
um var alltaf varnað að ná í.
En ekki varð þetta mér til frægðar.
Eitt sinn er Sigurður var á ferðinni
við Grímsá, sagði presturinn við hann:
— Það er einkennilegt með hann
johnson (Heiðdalsnafnið tók ég 1917),
það er eins og laxinn sé hræddur við
hann. Það er ómögulegt að nota hann til
að „kasta.“
Ég hlustaði á og bar mig vesaldarlega,
eins og vera bar. Sigurður var mjög
hátíðlegur á svipinn og tók að ræða um
ýms háfleyg veiðiskaparvísindi.
— Þú hreinsaðir þig vel af þessu,
sagði hann við mig í tjaldinu um
kvöidið.
Það mætti ætla, að svona veiðimanna-
líf, þar sem veiðarnar eru eingöngu
stundaðar til að drepa tímann, verði
leiðinlegt. Allt tilbreytingarleysi veldur
leiðindum til lengdar, En þessir dagar
við Grimsá voru ekki eins tilbreytingar
lausir og ætla mætti. Fyrst voru það nú
veiðarnar. Þær vtittu á hverjum degi
nýja reynslu, eins og veiðimenn munu
kannast við. Við höfðum talsvert af
bókum til að stytta okkur stundir við.
Blöð og bréf fengu Englendingarnir að
heiman einu sinni á viku hverri. Þá
voru ýmsir óvæntir atburðir, sem gerð-
ust, og verður sumra þeirra getið hér,
þó ekki í tímaröð. Gestir komu mjög
sjaldan.
AÐ var ekki laust við, að mér fyndist
þessir guðsmenn furðu fyrirtektar-
samir stundum. Þeir höfðu byssu með-
ferðis, og var Bruton stundum að skjóta
í mark. Einu sinni skaut hann hrafn.
Ekki vissi ég hver þeirra átti uppá-
stunguna að því að matreiða hrafninn,
en svo mikið var víst. að í matarleifun-
um frá þeim daginn eftir, var næstum
óhreyfð fuglasteik. Sögðu þeir, að þeir
hefðu viljað reyna, hvernig hrafnakjöt
væri á bragðið, og hefði presturinn haft
mjög mikið fyrir að matbúa krumma.
Þegar til kom, gat enginn þeirra unnið
á hrafnssteikinni. Sögðu þeir. að nú
hefðu þeir reynt, að hrafnakjöt væri svo
seigt. að engar mannstennur gætu unnið
á því.
Svo fór um þá matargerð.
EGAR við höfðum dvalið eina eða
tvær vikur við Grímsá sumarið 1913,
tók Bruton eftir því á hverjum morgni,
er hann gekk meðfram hyl, sem er
skammt frá veiðimannahúsinu, og nefnd
ur er Svartistokkur, að lax einn var þar
á sveimi skammt frá landi. Undir eins
og Bruton kastaði færinu. hvarf laxinn
inn í hvítan strenginn frá fossinum, sem
fellur í hylinn. Þetta endurtók sig dag
eftir dag og viku eftir viku. Laxinn var
alltaf á sama stað á morgnana og hvarf
inn í iðuna, er Bruton birtist á bakkan-
um. Fyrstu dagana hvarf hann ekki fyr
en Bruton hafði kastað færinu, en er
fram í sótti, hvarf hann undir eins og
hann sá manninn. Aldrei sást hann á
daginn, þótt læðst væri að þylnum.
Laxinn var auðvelt að þekkja á því, að
hann hefði sloppið úr neti. Hann hafði
Ijósa rák yfir bolinn.
Oft var rætt um þennan lax á kvðld-
in að loknum veiðum. Dagar og vikur
liðu. Allir höfðu veiðikapparnir neytt
bragðvísi sinnar til hins ýtrasta til að
vinna þennan gáfaða son árinnar. Þeir
læddust að ánni og héldu niðri í sér
andanum. Þeir skriðu að henni eins og
ormar. Þeir laumuðust að hinum ár-
bakkanum, en þaðan var laxinn ekki
sjáanlegur, og af því var ályktað. að
hann sæi ekki manninn þeim megin
árinnar. Þeir gengu upp með ánni í
svo mikilli fjarlægð frá henni. að hyl-
urinn var í hvarfi. Svo köstuðu þeir
alllangt fyrir ofan hylinn og létu færið
renna niður fyrir fossinn í hylinn. Allt
kom fyrir ekki. Laxinn var jafnan á
sínum stað á hverjum morgni.
ENGINN var eins þolinn við að reyna
að reyna að vinna þennan einþykka
lax og Burton. Við höfðum dvalið í
sex vikur við Grímsá, þegar veiðiköpp-
unum kom saman um, að lax þessi væri
ósigrandi. Var nú hætt að ræða um
hann. Satt á að segja gladdist ég yfir
þessum málalokum, því að mér þótti
orðið vænt um þe»”>an vitra vatnabúa.
Þess skal getið, a* þennan tíma veidd-
ust allmargir laxar í Svartastokki, en
það raskaði aldrei venjum laxins með
ljósu rákina.
Svo gerðist það að morgni viku áður
en við fórum frá Grímsá. Veður var
kyrrt og dumbungur í lofti. Ég var að
hita baðvatnið kl. hálfátta. Varð mér
litið út um gluggann og sá hvar Bruton
kom labbandi frá ánni með stærðar lax
hangandi við hægri hönd. Ég hljóp út,
því að þetta var nýr viðburður. að nokk
ur veiðimannanna væri svo snemma á
ferli. Svipur Brutons var líkur því sem
ég býst við. að sigurvegari hafi að
lokinni stórorrustu.
— Sjáðu, sagði hann og benti á ljðsu
rákina á laxinum. Það var ekki um að
villast. í níu vikur hafði vinur minn f
djúpinu varazt öll klækjabrögð tvifætl-
inganna, sem sóttu eftir lífi hans. En
að nokkur þeirra væri á stjái svona
snemma morguns, það hafði verið ofar
hans skilningi.
Hann var aðalumræðuefni okkar þenn
an dag og enda lengur.
V-Þjóðverjar
Framhald af bls. 2.
sem eiga við kynþáttavandamál að etja,
höfðu aldrei verið svo hispurslaus.
Þýzkir stúdentar í háskólanum í Bonn
eru vingjarnlegri við afríska stúdenta
heldur en Indverji við Afrikumann í
Delhi. Afríkumaður sem skrifazt hefur
á við vin sinn í Delhi sagði mér þetta,
og þó þetta sé ekiki nein bein rannsókn,
styðja athuganir mínar í Delhi og Bonn
þessa skoðun. Þýzki stúdentinn veit að
hann er betri ©n Afríkumaðurinn, ind-
verski stúdentinn veit líka að hann er
betri, en ekki svo, að hann sé reiðubú-
inn að hjálpa Afríkumanninum.
Til dæmis má nefna, að í Iran er borin
meiri virðing fyrir Þjóðverjum en öðr-
um Evrópumönnum, því Þjóðverjar hika
ekiki við að leggja á sig stritvinnu. Mig
grunar nú orðið, að Þjóðverjarnir geri
það vegna þess að þeir geti ekki treyst
neinum öðrum til að gera verkið jafn
vel.
Nú eru í Indlandi þrjár stálverks'miðj-
ur í eigu stjórnarinnar. Rússar hafa
byggt eina þeirra, Þjóðverjar aðra og
Bretar þá þriðju. Þjóðverjar hafa skilið
eftir 250 landsmenn síina við reksturinn,
hinir miklu færri. Naesta auðvelt er að
sjá ástæðuna og Indverjar gera það vissu
lega.
Þýzkaland hefur ekki átt neinar ný-
lendur í fjörutíu ár. Síðustu 15 ár hefur
rödid þess ekki heyrzt á alþjóðaráðstefnu.
Á fjármálasviðinu gerir það sér gott af
dauða nýlenduveldanna, og á stjórnmála-
sviðinu kann það tökin á hinum nýju
þjóðleiðtogum.
i (Observer — öll réttindi áskilin).
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13