Lesbók Morgunblaðsins - 31.12.1961, Blaðsíða 16

644
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Einkennilegir menn
„Gullsi" og Páll bróðir hans
ÞEIR voru bræður Þorgrímur gull-
smiður og Páll, er seinast var prestur
að Knappstöðum í Fljótum. Þeir
voru synir Tómasar gullsmiðs Tómas-
sonar í Ráðagerði. Var mikill ald-
ursmunur á þeim, því að Páll var
15 árum yngri og ólst hann upp hjá
bróður sínum.
Þorgrímur var vanalega kallaður
Thomsen eða „gullsi“, þegar menn
vildu vera þjóðlegir. Kona hans var
Ingibjörg systir Gríms amtmanns á
Möðruvöllum og áttu þau þrjú börn:
Grím skáld, Guðrúnu og Kristínu.
Þorgrímúr var bryti Bessastaðaskóla
og bjó þar til æviloka. Hann setti
Pál bróður sinn í skólann, en honum
varð langsóttur menntaróðurinn, því
að hann var 12 ár í skóla.
Gröndal hefir lýst þeim bræðrum
svo: Þorgrímur var lítill vexti og
grannur, gamallegur snemma, en snar-
legur og fjörugur, íbygginn og bú-
maður. Hann riðaði með höfuðið og
gekk með gleraugu heima við, sat
löngum við smíðaborð sitt, sem var
í öðrum glugganum í stofunni. Rúm
þeirra hjóna var þar 1 stofunni og
lágu þar jafnan kettir í. — Páll bróð-
ir hans var ljótur og lítilL Hann var
mesta hermikráka, og einu sinni er
hann kom suður í Reykjavík á dög-
um Bjarna rektors, þá fekk Bjarni
hann til að herma eftir og leika, og
gaf honum peninga fyrir.
Þessa mim Gröndal geta vegna
þess að honum hefir þótt það lítil-
mannlegt hjá embættismanni að
þiggja fé fyrir eftirhermur. En í ís-
lenzkum æviskrám er Páli svo lýst:
„Hann var tápmaður mikill og at-
orkumaður, manna fræknastur, lær-
dómsmaður enginn, heldur óprestleg-
ur í háttum, enda drykkfelldur."
Gullsi hafði það líka til að skvetta
í sig ,og þótti það ekki tiltökumál
á 19. öld, þegar allir drukku. Sóttu
hann heim margir höfðingjar og var
þá alltaf drukkið drjúgum. Meðal
þeirra, sem oft komu þagnað var
Bjami Thorarensen skáld, og hafði
hann ekki á móti sopanum. Kom
hann þá alltaf á rauðum kjól, var
hinn hnakkakertasti og fyrirferðar-
mikill og vildi alltaf syngja. Stund-
um mun öðrum hafa þótt nóg um
mannalæti hans og viljað minnka
hann, en þá varð Bjarni hræddur því
að hugmaður var hann enginn. Segir
Gröndal frá því, að eitt sinn sem
oftar hafi verið samdrykkja hjá gull-
smiðnum. Þá kom Bjarni um nótt-
ina á glugga hjá Sveinbimi Egilssyni,
barði í gluggann og hrópaði hástöf-
um: „Ljúkið upp, maddam Egilsen,
djöflamir eru hérria úti og ætla að
taka mig“. En í því var komið að
Bjarria og hann dreginn inn í gull-
smiðsstofuna aftur.
Gullsi helt alltaf veizlu á afmælis-
daginn sinn og komu þá jafnan
margir gestir af nesinu, úr Reykjavík
og HafnarfirðL Og þegar fór að svífa
á Gullsa, vildi hann alltaf vera að
yrkja, þótt honum væri annað betur
lagið, kallaði menn þá skíthæla og
lét vaða á súðum. Þetta orkti hann
um Jón Jónsson lektor:
Andskotinn sjálfur
rassskelli lektor,
ef hann getur það ei
skal eg hjálpa honum til.
Og um börn sín orkti hann þetta:
Dreng á eg einn
dável gáfaðan
og dætur tvær,
guð blessi þær,
giftar em þær
skíthælum tveim.
Svei báðum þeim.
Þessir tengdasynir hans voru þeir
Ásmundur, sem var dómkirkjuprestur
í Reykjavík og séra Markús í Odda,
synir Jóns lektors.
Seinast varð Gullsa hált á þessum
afmælisveizlum, en ekki er víst
hvaða ár þáð hefir verið, sennilega
1848, Um það segir Gröndal:
„Þá komu kaupmenn úr Hafnarfirði
ríðandi á ís yfir Lambhúsatjörn, það
var eftir miðjan dag og logn veð-
urs, og drukku inni hjá Gullsa. Það
voru þessi frægu Hafnarfjarðarnöfn:
Linnet, Elis og gamli Iversen. Þeir
fóru aftur um kvöldið snemma, en
gamli Iversen reið fyrir innan. Hinir
riðu tjörnina og Gullsi fylgdi þeim
gangandi, duttu svo allir ofan í og
björguðu piltar þeim. Lárus Scheving
fleygði reipi til Gullsa og náði hann
í það og var dreginn upp á því.
Brynjólfur crassus hét vinnumaður,
ákaflega digur. Hann sótti landlækni
og var hágrátandi. En annars varð
ekki meira að. Samt heyrði eg að
gullsmiðurinn mundi aldrei hafa orð-
ið samur maður eftir“. Þorgrímur
andaðist 1849.
Páll bróðir hans varð prestur í
Grímsey 1828. Þótti það jafnan lé-
legasta brauðið á íslandi, og var al-
vanalegt að menn væri „skikkaðir“
þangað, einkum þeir, sem lélegt próf
höfðu, svo sem séra Páll, og gátu
ekki vænzt þess að fá gott brauð.
Séra Páll var ekki mikill kenni-
maður, svo sem áður er sagt, og
prédikaði alltaf blaðalaust. Einu sinni
var Jón Mýrdal skáld við messu hjá
honum og spurði prestur hann á eftir
hvernig honum hefði líkað ræðan, en
Mýrdal svaraði með þessari vísu:
\
Engin hafði eg af því not,
er það sálarvoði:
það var eins og flyti flot
fram á köldu soðiv
Mun það hafa þótt rétt lýsing.
En Páll bar þó langt af Grímsey-
ingum, því að þeir voru heldur fá-
kunnandi á þeim árum og hjátrúar-
fullir. Höfðu þeir ýmsa siði, sem ekki
þekktust annars staðar, þar á meðal
að snúa líkkistum þrjá hringa fyrir
utan kirkjudyr, áður en þær væri
bornar til grafar. Var það gert til
þess að hinn dauði skyldi ekki ganga
aftur. Nú var það skömmu eftir að