Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1955, Blaðsíða 14

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
^ njðsnarmenn þeir, sem sendir voru
til höfuðs Hringi hafi falið sverðið
þarna hjá heimreiðarveginum, til
þess að nota það svo síðar til að
drepa með Hring ef þeir kæmust í
r gott færi. Dr. Björn M. Olsen seg-
ist í skýrslu sinni hafa fundið
mannsbein í Hringshaugnum 1884,
er hann skoðaði hauginn. í haug
þessum hefur því fundizt bæði
sverð og mannsbein, sem er sönn-
un þess að Hringssagan, sem mjög
■ ábýggilegur og greinagóður maður,
Guðmundur Ólafsson hreppstjóri,
heyrði lesna á Hrafnseyri í tíð séra
SigUrðar, eé ekki úr lausu lofti
r gripin, og ekki fæ ég betur séð en
að sverð og beinafundirnir í haugn-
um séu ábyggilegri sannanir fyrir
sannleiksgildi sögunnar, en þó
hægt væri að sýna af henni skinn-
handrit, sem þó auðveldlega getur
hafa verið til en sé nú löngu glatað,
þar sem menn vita að ótölulegur
grúi íslenzkra handrita hefur glat-
azt á ýmsan hátt bæði í eldsbrun-
um og svo sokkið í hafið þegar var
r verið að flytja skjölin og bækurnar
r til Kaupmannahafnar. Þó er ekki
óhugsandi að skinnhandrit af
Hringssögunni eigi eftir að koma í
leitirnar, sem Hrafnseyrarhandrit-
r ið hafi verið skrifað eftir.
♦ pp-
Allir vita að Njála hefur verið
r áður af fræðimönnum okkar álitin
r okkar ein merkasta og ábyggileg-
asta saga, og hún er til, eftir því
r sem sagt er í formála fyrir sögunni,
í mörgum skinnhandritum, ekki
r vantar það. Nú hefur fyrir einu ári
að tilhlutan ráðandi manna á því
sviði, fram farið fornleifagröftur
austur á Bergþórshvoli, sem er tal-
inn einn merkasti sögustaður Njáls
sögu, þar sem Njálsbrenna átti að
hafa farið fram, til þess að fá úr
því skorið hvort áreiðanlegt væri
að brenna hefði farið fram eins og
sagan staðhæfir. En ekkert kvað
hafa fundizt við þann gröft sem
^ &anni það að atburðurmn, sem sag-
an segir frá, Hafí átt sér stað. Þetta
ætti að sýna það, að skinnhandrit-
um sagnanna getur á stundum
verið varlega treystandi, og að forn
minjar fundnar á þeim stöðum,
sem sögurnar benda á eru öruggari
sannanir, og það hafa þeir sem
stóðu fyrir leitinni í fyrra á Berg-
þórshvoli álitið, og með þeirri sann
færingu hafa þeir látið framkvæma
rannsóknina. En það eru einmitt
svipaðar sannanir sem fornminja-
leitin á Bergþórshvoli átti að leiða
í ljós fyrir Njálu, og sverðfunður-
inn og beinafundurinn í Hrings-
haugnum er fyrir sannleiksgildi
Hringssögu og jafnvel sverðið, sem
fannst við lautina fyrir utan Hrings
•dalstúnið 1950 styður þetta.
Landnáma segir, að í Vestfirð-
ingafjórðungi hafi á landnámsöld-
inni verið 900 bændur. En hún
nefnir ekki nema um 180 landnáms
-menn í fjórðungnum eftir því sem
næst verður komizt eða um % af
bændatölunni. Er því eðlilegt að
langt sé sums staðar á milli bæa,
og svo er í Arnarfirði, þar sem
enginn bær er nefndur á nafn á
allri vesturströnd fjarðarins frá
Dufansdal og út að Kóp, sem er
mestöll strönd fjarðarins að vestan-
verðu, sem var landnám Ketils
ilbreiðs, en sem fór að því er virð-
ist strax þegar hann hafði kastað
eign sinni á landið suður til Breiða-
fjarðar og nam land í Berufirði.
Auðvitað hafa menn þá smám sam-
an byggt býli á þessu auða og yfir-
gefna landnámi Ketils, og hefur
Hringur verið einn af þeim bænd-
um, eins og saga hans, vopns- og
beinafundirnir bera vott um.
Ég hef athugað að í öllum mann-
tölum síðan 1801, hefur jörðin ein-
lægt verið rituð Hringsdalur. Er
engu líkara en Hringssagan hafi þá
komið í heimturnar, og er það
vafalaust sú bók af sögunni, sem
síðast var í eigu séra Sigurðar á
Hrafnseyri, eins og áður er getið.
Hefur þá villan verið Iöguð og
jörðin skráð sínu upphaflega nafni,
og hafa vopnafundirnir síðar sann-
að, að það var á réttum grundvelli
byggt.
Hvergi annars staðar á landinu
það ég frekast veit hafa fundizt
sverð eða vopn, sem grundvalli
sannleiksgildi sagnanna nema í
Hringsdal, þó ef til vill að undan-
skildum sverðfundi þeim, sem varð
norður í Eyafirði á þeim slóðum,
sem Vigfús Víga-Glúmsson drap
Bárð Hallsson, eftir því sem sagt
er frá í Víga-Glúmssögu. Er það
talið Hklegt, að það sé sverð Bárð-
ar og bein hans, sem fundust þar.
Óskandi væri að allar íslendinga-
sögurnar okkar byggðust á jafn-
merkum heimildum eins og þessar
tvær sögur.
Víghellan, sem hér sést mynd af,
er misbrýnd og situr á breiðari
brúninni, en hin þynnri veit upp,
og myndast í hana tvær boga-
myndaðar lautir, eins og myndin
sýnir, er 145 cm á lengd, 98 cm á
hæð upp úr jörðu og 90 cm á þykkt
að neðan, en efri rörtdin, þar sem
bogarnir myndast, er um 10 cm á
þykkt.
Um Hringsdal og Hringssöguna
hef ég ritað í Lesbók Morgun-
blaðsins 23. nóveinber 1952.
C^>®@®G>0
l'rúin var stórlynd og það endaði
með því að maðurinn flýði húsið og
settist að í garðhúsinu. Þama hafðist
hann lengi við, en steig aldrei faeti sín-
um inn í íbúðarhúsið. Þau hittust
stundum í garðinum en töluðu fátt
saman.
Nágrannar hans vorkenndu honum
mjög og einu sinni sögðu þeir:
— Hvers vegna flýrðu ekki burt?
Hún er hraeðileg!
Hann klóraði sér í höfðinu og sagðí
með hægð:
— Ekki vil ég nú taka undjr það.
Húu er ekkert slæmur nábui.