Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1955, Blaðsíða 1
35. tbl.
ins
Sunnudagur 2. október 1955
1» á h
XXX. árg.
A
VIÐRÆÐLR I MOSKVL
•' • • • . '
Molotov leysti frá skjóðunni:
„Öll smáríki eiga að hverfa“
P'YRIR 15 árum — það var í júní
1940 — réðist rússneska stjórn-
in á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna.
Urðu þau fyrst allra fyrir barð-
inu á Rússum, en síðar máttu marg-
ar þjóðir á inu sama kenna í sam-
bandi við seinni heimsstyrjöldina.
Stjórnum inna frjálsu Eystrasalts-
ríkja voru settir úrslitakostir,
rússneskar hersveitir óðu inn í
löndin og kollvörpuðu inum lög-
legu stjórnum. Sérstakir erindrek-
ar Rússa voru settir yfir löndin:
Zhdanov í Eistlandi, Vyshinski í
Lettlandi og Dekanozov í Lit-
haugalandi. Þeir skipuðu þar
leppstjórnir.
Fyrstu vikurnar eftir að herinn
var kominn þangað, talaði Moskva
fagurt, en hugsaði flátt. Stjórnin
þar lýsti yfir því hvað eftir ann-
að að hún ætlaði sér ekki að hafa
nein afskifti af innanríkismálum
landanna. Þetta gerði hún til þess
að friða íbúana meðan hún var
að koma ár sinni fyrir borð.
Forsætisráðherrann í leppstjórn
Lithaugalands, eða inni svokölluðu
„lýðstjórn", var prófessor Vincas
Kreve-Mickevicius, alkunnur rit-
höfundur og vísindamaður. Hann
var ekki kommi, og ekki heldur
fjármálaráðherrann, E. Galvan-
auskas, fyrrverandi forsætis- og
utanríkisráðherra. Rússar notuðu
þá til þess að friður héldist í land-
inu, og þessir tveir ættjarðarvinir
tóku við stöðunum í þeirri von, að
sér tækist að bjarga því, sem hægt
væri að bjarga. Þar skjöplaðist
þeim eins og svo mörgum öðrum.
Það varð skjótt ljóst, að Rússar
ætluðu ekki að standa við loforð
sín, heldur léku tveim skjöldum.
Kreve-Mickevicius ákvað þá að
segja af sér, en vinip hans og sam-
verkamenn báðu hann að gefast
ekki upp fyrr en öll sund væri lok-
uð. Ástandið var orðið óþolandi og
þess vegna afréð Kreve-Mickevici-
Molotov
us að fara til Moskvu og tala við
Molotov og helzt við Stalin sjálf-
an. Hann ætlaði að útskýra fyrir
þeim hvernig komið væri og fá þá
til að fyrirskipa rússnesku sendi-
sveitinni og rússneska hernum, að
vera ekki að skifta sér af innan-
ríkismálum Lithaugalands. Hann
sagði sjálfur svo frá: „Vér vorum
fyrsta bráðin, sem bolsar hremmdu
í Evrópu. Vér þekktum ekki að-
ferðir þeirra né fyrirætlanir. Vér