Lesbók Morgunblaðsins - 17.02.1952, Blaðsíða 4

64
' LESBÓK MORGTTNBlJlkÆrNS
_
varð þá eftir í Færeyjum og kom
ekki til Noregs fyrr en seinna. Þá
hittust þeir aftur. Nú á Páll heima
í Helleland í Dalana á Rogalandi.
Hann stundar umboðssölu, búskap
og skrifar í blöð um ýmis gömul
íslenzk efni.
Guðmundur Jóhann Ólafsson er
frá ísafirði (f. 1864). Kom hann til
Noregs 1897 og hefur dvahzt þar
síðan nema hvað hann hefur
skroppið fundaferðir til íslands.
Hann kynntist Stefáni í Stavanger.
Nú er Guðmundur Jóhann gamall
maðúr, hefur misst konu sína og
er á Elliheimili í Stavanger. Hann
er enn hress og minnugur og segir
vel frá.
Þá er að nefna frú Þórunni Han-
sen, sem er ættuð frá Hvítadal, en
var gift og búsett í Bergen. Hún
og sonur hennar Sverre Sturlung
verkfræðingur reyndust Stefáni
drengilega í veikindum hans. Þór-
unn var 83 ára er ég átti tal við
hana í Rosendal á Hörðalandi árið
1950.
Svo hitti ég gamla norska konu,
sem gaí mér miklar upplýsingar
viðvíkjandi Stefáni. Hún dó rétt á
eftir og hefði margt farið forgörð-
um með henni hefði ég ekki náð í
hana áður. Má því segja að sein-
ustu forvöð hafi verið að afla upp-
lýsinga um veru Stefáns í Noregi.
í doktorsritgerðinni er fyrst rak-
in ævisaga Stefáns og síðan talað
um hann sem skáld. Ég lagði mikið
kapp á að fá allar upplýsingar um
dvöl hans í Noregi, því að ég tel að
hún hafi haft mikil áhrif á skáld-
skap hans. Ég komst að því að
Stefán hafði lesið gríðarlega mikið
af norskum bókmenntum meðan
hann dvaldist þar og var tíður gest-
ur á bókasöfnum í Stavanger og
Haugasund. En um það verður
ekki sagt, hvort hann hefur
haft í huga að setjast að ytra
og vinna sér þar frægð og
frama, eins og sumir íslendingar
hafa gert. Heilsuleysi hans hefur þá
að minnsta kosti sett þar skorður
við. Ég veit aðeins af tveimur
kvæðum, sem Stefán orkti á norsku
og bæði munu þau orkt meðan
hann var sjúklingur. Auðvitað hef-
ir hann orkt meira á norsku. En í hin
um íslenzku ljóðum hans má sjá, að
hann hefur orðið fyrir áhrifum frá
norskum skáldum, svo sem Per
Sivle og Henrik Ibsen og verður
það allt nánar rakið í ritgerðinni.
Til dvalar Stefáns í Noregi má
rekja að minsta kosti hugsunina í
% hluta kvæðanna í Söngvum
förumannsins. Þessi fyrsta ljóða-
bók hans ber glöggvast vitni um
þau áhrif, sem hann hefir orðið
fyrir þar. Hann trúði líka Jóhanni
Skagfjörð, sem hann hafði kynnst
í Haugasundi, fyrir því, að rúmlega
helmingurinn af ljóðunum í
Söngvum förumannsins hefði orðið
til meðan hann dvaldist í Hauge-
sund og á Förre plejehjem. En í
næstu bók hans, Óð einyrkjans,
sem kom út 1921, eru enn fögur
Ijóð, sem mi/ina á veru hans í
Noregi (Minning og Frá liðnum
dögum).
Stefán var undarlegurmaður. Þótt
hann geti ekki talizt meðal stærstu
skálda landsins, þá skipar hann sæti
framarlega á hinum ísl. skáidabekk.
Með fyrstu ljóðabókhans, Söngvum
förumannsins, sem kom út 1918,
kemur fram nýr tónn í íslenzkri
ljóðagerð. Hann var meistari í
formi Ijóða og orðsnilld, og það
sem gerir ljóð hans svo hugþekk,
er einlægnin og geðblærinn, sem
yfir þeim hvílir. Honum hættir við
að gera sum ljóð sín of löng, en seg
ir margt svo fallega aðmaðurgleðst
af því en gleymir hinu. Hann var
mjög orðhagur maður og geymist
það ekki sízt í ýmsum tilsvörum
hans, sem enn er haldið á loft.
Ég er þakklátur öllum þeim, sem
eitthvað hafa frætt mig um Stefán
(og þeir eru margir) og mér væri
kært ef einhverjir fleiri, sem ég
hef ekki náð tali af, vildu gefa mér
upplýsingar, sem að gagni gæti
komið við samningu ritgerðarinnar
og varpað ljósi á lífsferil þessa ein-
kennilega manns og skálds.
Ivar Orgland er sjálfur skáld og
kom fyrsta ljóðabók hans út hjá
Gyldendal 1950. Hann hefir þýtt
Söngva förumannsins og fleiri ljóð
eftir Stefán frá Hvítadal. Ennfrem-
ur hefur hann þýtt mörg ljóð
eftir Davíð Stefánsson og önn-
ur íslenzk skáld og koma
þessar þýðingar sennilega bráð-
um út í Noregi sem sýnishorn
íslenzkrar ljóðagerðar nú á dögum.
í seinasta jólablaði „Haugesunds
Avis“ var birt þýðing hans á kvæð-
inu Jólakvöld, „aðfangadagskvöld
jóla 1912“, eftir Stefán frá
Hvítadal og er þar haldið stuðlum,
eins og í frumkvæðinu. Sem sýnis-
horn af þeirri þýðingu má taka
þetta erindi:
For ein gang pá glör!
Alt med spott forspilt.
Tunga eiter-ör.
Eg fór vega-vilt.
Lystnad brenn som bál.
Ovstutt vert min veg.
Eg er syndig sál.
Herre, minst du meg.
—★—
GÖMUL hjón ofan úr sveit komu á
sýninguna í London í sumar. Lengi
stóðu þau utan við glugga, þar sem
sýnd var þvottavél. Hún var í gangi
og hálffull af þvotti og hræðri í hon-
um i ákafa. Að lokum varð gömlu
konunni að orði:
— Ef þetta er sjónvarp, þá mega
þeir eiga það sjálfir fyHr mér.
----o----
Allir vilja breyta mannkyninu, en
enginn vill breyta sjálfum sjer. —
(Tolstoj).