Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1948, Blaðsíða 10

518
LESBÖK MORGUNBLABSINS
augum, að sem flestar stúlkur gætu
notið skólavistar. Níunda tug síð-
astliðinnar aldar voru harðindi í
landi og hafísar miklir, svo hagur
almennings, einkum norðanlands.
stóð mjög höllum fæti.
■*q -iú minnist afkomu
skólans, hinnar fátæku stofnunar,
hlýt jeg að dást að dugnaði og
hugrekki forstöðukonunnar, frú
Valgerðar Þorsteinsdóttur. Hún
var ekkja Gunnars prófasts Gunn-
arssonar. Á blómaskeiði æfinnar
Frh. af bls. 15.
sjer ekki óðslega að hagnýta nám-
urnar því að það borgaði sig varla.
SVO liðu 10 ár. Þá var það árið
1945 að jarðfræðingar og verkfræð-
ingar voru sendir til Odendaals
Rust, og höfðu meðferðia stóra
jarðnafra. Þeir boruðu þar á fjölda
mörgum stöðum bæði djúpt og
gFunt. Eru það hinar víðtækustu
og skipulegustu jarðboranir, sem
fram hafa farið í Afríku.
Hinn 16. apríl komu þeir í 1300
metra dýpi niður á gullæð, sem við
frekari rannsóknir reyndist vera
miklu stærri en nokkur hafði gert
sjer í hugarlund. Og brátt barst út
fregn um það, að fundin væri ,,auð-
ugasta gullnáma veraldar“. Og jarð
fræðingamir sögðu að þama mætti
ausa upp milljónum.
Þessi fræga borhola var rjett á
mörkum þeirra landsvæða, sem
námuf jelögin höfðu helgað sjer. Og
þegar nú fregnin um þetta barst
til Johannesborgar og þaðan til
Lundúna, þá fóm hlutabrjef þess-
ara námufjelaga óðum að hækka í
verði. Hlutabrjefin höfðu upphaf-
lega kostað 5 sh., en þau höfðu ekki
borið neinn arð og höfðu því gengið
kaupum og sölum fyrir hálfvirði.
hafði hún orðið að þola dýpstu
sorgir mannlegs lífs. En aldrei
heyrðist hún kvarta um nokkra
örðugleika. Það var eins og hún
vildi engan láta vita af þeim. Hún
vann jafnan sitt erfiða starf æðru-
laust, með einstakri ósjerplægni,
þolgæði og skyldurækni, fvrir lít-
ið endurgjald.
Þjóð vor stendur því vissulega
í mikilli þakkarskuld við þessa
mikilhæfu og merku konu.
Ritað í marsmánuði 1948.
En nú urðu menn gripnir af gull-
æði og alt ætlaði vitlaust að verða
í kauphöllunum. — Á skammri
stundu hækkaði verð hlutabrjef-
anna upp í 130 sh. „Kaupið, kaupið
alt hvað þjer getið“, símuðu kaup-
hallarmiðlarnir í Lundúnum til um
boðsmanna sinna í Suður-Afríku. Á
kauphöllinni í Jóhannesborg var
alt í uppnámi. Þangað flyktust eigi
aðeins þeir, sem vanir voru að
kaupa og selja, heldur allskonar
fólk, svo sem skrifstofumenn, vjel-
ritunarstúlkur og jafnvel sendi-
sveinar og allir vildu ná í hluta-
brjef í gullnámunni.
í Lundúnum hækkaði verðið á
hlutabrjefunum miklu örar en í Jó-
hannesborg. Var því hægt að græða
stórfje á einu símtali við Jóhannes-
borg og láta kaupa hlutabrjef þar
og selja þau svo aftur fyrir miklu
hærra verð í Lundúnum. Hjer gat
oltið á mínútum hver væri fyrstur
til og kappið og æsingin jókst marg
faldlega. Kauphallarbraskararnir
keptust um að síma. Með einnar
mínútu forhlaupi gátu þeir grætt
1000 Sterlingspund eða meira.
Þannig varð hið hrjóstuga land
hjá Odendaals Rust til þess að
hleypa æsing og trylling í kaup-
hallarviðskifti í tveimur heimsálf-
um. Á einum degi græddu kaup-
hallarbraskararnir samtals um 200
milljónir króna.
—o—
ENGINN þarf að ganga að því
gruflandi að í Odendaals RuSt rís
brátt upp stórborg, og verður
máske áður en varir fjölmennari en
höfuðborg ríkisins, Bloemfontein,
en þar eru nú 60 þús. íbúa.
Til þessa eyðistaðar, sem er um
100 km. fyrir norðan Bloemfontein,
er nú verið að senda 10 þúsundir
hvítra manna, sem kunna náma-
gröft, og auk þess 40 þúsundir
Svertingja til stritvinnu. í vor var
þegar farið að skipuleggja bygg-
ingar þarna handa þessum sæg og
byrjað að reisa hús.
Bændurnir, sem áttu jarðirnar
græða líka stórkostlega á þessu því
að verð á lóðum hefur hlaupið upp
úr öllu valdi. „Daily Mail“ hefur
sagt frá því, að fyrstu lóðirnar hafi
verið keyptar fyrir sem svarar 200
krónum. En eftir lítinn tíma var
verðið á þessum sömu lóðum komið
upp í 20.000 króna. Og enn hækkaði
það upp í 50.000 króna. Sumir bænd
urnir þarna höfðu selt jarðarskika
sína fyrir 500 krónur þegar þeir
voru kallaðir í herinn haustið 1939.
Og nú sitja þeir með sárt ennið.
Hinir, sem heldu jörðunum, urðu í
einu vetfangi aúðugri en þá hafði
nokkru sinni dreymt um. Þeir eru
nú að bollaleggja með sjálfum sjer
hvað þeir eigi að gera við auðæfin,
hvort þeir eigi að kaupa sjer stór-
býli einhvers staðar, eða flytja til
borganna, eða þá að ferðast urn-
hverfis jörðina. Hinir gætnari ætla
að vera um kyrt og sjá hverju flóði
fram vindur, því að sjálfsagt verða
þarna góðir afkomu möguleikar
þegar farið verður að reisa þarna
hvert stórhýsið af öðru: verksmiðju
byggingar, vjelahallir, járnbraut-
arstöðvar, gistihús, kirkjur, kvik-
myndahús, verslanir, banka o. s.
frv, Menn minnast þess hvernig
- Gull! - Gull!