Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1948, Blaðsíða 5

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS »• '* ' ’ - - 5f3
ULL ÚR OLÍUHNETUM
inu út i ílokjc Bocgfirða, svo sem
til varnar virkinu; þar af hafi Borg
firðir dæmt, að gnógt væri vista
í virkinu, og því horfið frá, og
sje þaðan orðtækið: „að kasta út
mörsiðrinu“. Þetta sagði mjer
Bjarni heitinn Guðmundsson, dótt
urson Steingríms prests Þjóðólfs-
sonar. Sömu „relatio“ um mörs-
iðrið sagði Gísli í Melrakkadal Þor-
valdi Ólafssyni; Gísli dó 1672 eða
1673, og skyldi þelta standa í Heið-
arvígasögu“.
Þar sem sagan segir frá sáttafund
inum út af Heiðarvígum, er svo
að orði komist: „Það komst á leið,
að sættir verða að því, og komst
það helst saman með þeim, að þeir
færi utan; væntu þeir, að heldur
mundi sjatna ófriðurinn .... og
þótti vitrum mönnum það líldeg-
ast til, að sjatna mundi þeirra
ofsi, svo mikill sem var, að sje eigi
fjnst samlendir. Fjórtán menn
skyldu utan fara, þeir sem verið
liöfðu að lieiðarvígi og vera utan
þrjá vetur; .... og sú var yirðing
á, að Barði þólti haldið hafa full-
an hlut, og þeir er honum veittu,
í svo óvænt efni sem komið var
um hríð“. Gæti þetta bent til þess
að áður liefði verið sagt frá her-
för Borgfirðinga norður. Önnur
frásögn sögunnar gerir það og lík-
legt að þeir liafi farið fjölmennir
nofður að Barða, þar sem skýrt er
frá því að samtök hafi verið um
það meðal bænda í Borgaríjarð-
arhjeraði „ef tíðindi nolckur verða
í hjeraðinu, þau er af manna vold-
um eru, þá skulu allir skyldir til
eftir þeim að ríða, og skal sá út
lagður, er eigi verður til þess bú-
inn, þrem mörkum hver sá, er
þingfararkaupi á að gegna frá Haín
arfjöllmn og til Norðurár“. En
með Baiða hofðu verið í Heiðar-
vígi beír memi „er mikils voru
verðir cg mikils attu ko$ti“. Má
af þessu draga þa ályktun að eítir
Heiðarvíg haí- verlð hjeraða-
NÝJASTA furðuverk efnafræðinn-
ar er að gera ull úr olíuhnetum.
Úr þeirn er spunninn protein-þráð-
ur, eins og er silkiþráður eða hár.
En önnur vefnaðarefni, svo sem
rayon og bómull eru annars eðlis,
sem sje cellulose.
Til þess að fá protein-þráð frá
náttúrunni hafa menn áður orðið
að íara dýrar krókaleiðir. Þeir hafa
orðið að ala kindur og silkiorma á
jarðargróða. Ull hefur sprottið á
kindunum og silkiormurinn hefur
spunnið þráð.
Tvær tegundir af ull eru nú
framleiddar úr olíuhnetum. Önnur
þeirra nefnist „ai'dil“ og er fram-
leidd hjá Imperial Chemical Indu-
stries í Englandi. Hin er kölluð
„vicara“ og er framleidd hjá Vir-
ginia-Carolina Chemical Corpora-
tion í Taftville i Connecticut,
Bandaríkjunum.
Bretar urðu fyrri til að íramleiða
þessa ull. Stjórnin hefur með hönd-
um geisimikla ræktun á olíuhnet-
um í Suður-Afríku, eins og fyr hef-
ur verið frá skýrt. Og til þess að
geta hagnýtt uppskeruna til fulls,
íundu efnafræðingar upp á því að
búa til ull úr þeim. Aðferðin er í
stuttu rnáli þessi:
Hýðið er tekið af hnetunum. Sið-
an er kjarninn malaður, til þess að
na úr honum olíunni. Protein er
síðan náð úr mjölinu með efna-
blöndu. Verður þá úr þessu kvoða,
sem er teygð í þræði, líkt og þegar
rayon er frainleitt. Svo þarf að
lierða þræðina, því að annars
styrjöld að ræða milli Borgfirð-
inga cg Húnvetninga, og því haíi
Borgarvirki veríð hjeraðsvígi, em$
cg líka rr.a rr.arka a stærö þess,
svo sem aður er sagt.
ir mí-r
mundu þeir verða að duíti, þegar
þeir þornuðu. — Herslan fer líka
fram í efnablöndu.
Þræðina má hafa stutta og langa
eftir vild, og síðan eru þeir tvinn-
aðir og þá má vefa og prjóna úr
þeim. Þessi þráður líkist mjög ull
og er mjúkur á að þreifa sem ull.
Og föt úr honum verða hlý og síður
koma brot i þau en dúka úr rayon
eða bómull.
Sje þessi ull notuð eingöngu, er
hún ekki jafn sterk og venjuleg ull,
en sje henni blandað saman við
venjulega ull verða dúkarnir miklu
slerkari en úr hvorri fyrir sig. Sje
ardil blandað saman við rayon,
bómull eða nylon, þá verða efnin
íniklu hlýrri og voðfeldari en ella.
Dúkar úr ai'dil taka vel við lit,
fara vel í fötum og mölur grandar
þeim ekki. Búist er við því að það
verði mikið notað í framtiðmni,
ýmist eingöngu, eða þá lcembt sain-
an við ull, rayon, bómull og nylon.
Framleiðsla á ardil er svo ódýr,
að hin nýa ull verður þriðjungi,
eða alt að helmingi ódýrari heldur
en venjuleg ull. Er því hætt við að
verð á ull muni brátt lækka. Þó
getur lialdist eftirspurn að góðri ull
vegna.þess að liægt er að framleiða
betri og fallegri fataefm úr sam-
kemþu heldur en úr ull eða ardil
eingöngu.
Vera má að þessi nýi iðnaður
verði til þess að breyta ræktun
víða og menn taki að rækta oliu-
hnetur fremur en eitthvað annað.
Olíuhnetur þrífast viða, en auk
þess er liægt að framleiða ardil,
eða mjög svipað efni úr soyabaun-
mn, eu þær geta þrifist miklu norð
ar heldur en olíuhneturnár.
^ ‘Íe’