Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1941, Blaðsíða 4

428
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Nafn Hallgríms er það sama
og nafn Hallgríms Pjetursson-
ar sálmaskálds, því að sonur
hans, og bróðir síra Þorláks,
föður Guðbrands biskups, var
Guðmundur, faðir Pjeturi
hringjara, föður Hallgríms
skálds. Guðbrandur biskup var
því þremenningur við börn
Jóns Arasonar en að öðrum og
þriðja við Hallgrím Pjetursson.
Helga, fylgikona síra Þor-
iáks og móðir Guðbrands var
þó miklu stærri ættar. Hún var
dóttir Jóns Sigmundssonar lög-
manns En móðir hennar var
Solveig Þorleifsdóttir af göfug-
ustu og auðugustu ættum lands-
ins fljettuðum saman.
Guðbrandur biskup er því
ekkert almúgabarn. Hann er af
auðugu og stoltu fólki í ættir
lram, þrætugjörnum valdhöf-
um, gáfuðum yfirboðurum.
Mannaforráð eru honum í blóð-
ið borin.
Og eftir því er uppeldið. —
Hann er settur til menta ellefu
ára aó aldri, í Hólaskóla, sem
þá var ný-endurreistur með
dönskum skólastjóra. Var hann
kennari þar um skamma hríð,
cg fer síðan, líklega 18 ára, til
háskólanáms í Kaupmanna-
höfn.
Þar var þá meðal kennara
einn af lærðustu guðfræðing-
um, sem Danir hafa átt, Niels
Hcmmingsen. Var hann frum-
legur og djarfur maður og lenti
því síðar saman við hinn járn-
harða rjetttrúnað, sem nú var
að ná fullum tökum í lútersku
kirkjunni. Virðist svo sem Guð-
brandur hafi verið handgeng-
inn Hemmingsen. En affara-
drýgst varð Guðbrandi vinátt-
an við annan kennara þar, Pál
Madsen, er síðar varð Sjá-
landsbiskup. Varð hann önnur
hönd Guðbrands síðan, er hann
var biskup orðinn og fór að
brjótast í mörgu.
Varð Guðbrandur stórlærð-
ur maður og víðlesinn, ekki að-
eins í guðfræði, heldur og í
ýmsum vísindum öðrum, svo
sem söngfræði og stjörnufræði.
Kom hann heim frá háskólan-
um 1564 og gerðist þá skóla-
meistari í Skálholti um hríð.
1567 fekk hann Breiðabólstað
í Vesturhópi, og varð það hon-
um affaradrjúgt, því að þar
kyntist hann hlut einum, sem
hann átti eftir að komast í mik-
il kynni við, en það var prent-
smiðja. Var það prentsmiðja
sú, sem Jón Arason hafði kom-
ið upp. Eftir eins árs dvöl þar
fór Guðbrandur enn utan 1668
—69 og varð því næst um eitt
ar skólameistari á Hólum. En
að því loknu var hann, 28 ára
að aldri, kvaddur til biskups á
Hólum. Er lítill vafi á því, að
Páll Madsen, sem þá var ný-
orðinn Sjálandsbiskup, hefir
átt mestan þátt í þessu vali. —
Fór Guðbrandur svo utan og
var vígður af vini sínum Páli
Madsen, 8. apríl 1571. Hélt
hann síðan biskupsembætti til
dauðadags, 20. júlí 1627. full
56 ár, og hefir enginn verið jafn
lengi biskup á Islandi.
Þegar á það er litið, að öll
þessi 56 ár, og lengri tími þó,
liðu í þrotlausu starfi á mörg-
um sviðum, má nærri geta, að
það væri hin mesta ofrausn að
láta sjer til hugar koma að lýsa
því í stuttri grein, eða jafnvel
aðeins drepa á það alt. Hjer
verður því aðeins gripið á ein-
stökum hlutum.
3.
Málaferli biskups
Því miður er ómögulegt ann-
að en minnast dálítið á mála-
ferli Guðbrands, því að svo má
að orði kveða, að hann stæði í
óslitnu málaþrasi allan tímann
frá því er hann kom fyrst til Is-
lands að námi loknu og það til
dauðadags.
Stafaði þetta mest af tilkalli
því, er hann gerði til eigna, er