Lesbók Morgunblaðsins - 20.07.1941, Blaðsíða 2

242
LESBÓK MORGUNBLABSINS
anna með nýjar læknisaðferðir,
margskonar njósnarar, japanskir
herforingjar á leið til Berlínar til
}>ess að læra leipturhernaðartækni
af Þjóðverjum. Farmiðar eru seld-
ir upp mónuðum fvrirfram og fá
ir þeirra, sem bíða hafa lengur
von um, að Bandaríkin og Þýska-
land muni halda áfram mikið leng
ur núverandi ástandi í sambúð
sinni. Þeir vita að þátttaka Banda
ríkjanna í stríðinu eða innrás öxui-
ríkjanna í Portugal mun tafar-
laust taka fvrir hverja smugu,
sem undankomu er auðið eftir.
Örlög þeirra væru svipuð og rottu
í tunnu.
★
Gistihúsin í Lissabon eru stöðugt
troðfull og mörg hundruð þúsund
útlendingar hafa neyðst til þess að
leita sjer hælis í hinum hrjóstug i
hæðum, bak við borgina.
Kjarni flóttamannanna og tign
ari ferðamenn gista í Avishöllinni.
En það er fannhvít bygging, sem
eitt sinn var einkabústaður portú
galsks aðalsmanns. Sterkar og
skrautlegar járngrindur umlykja
hana. Andrúmsloftið í sölum henn-
ar og göngum er þrungið af ilm-
vötnum og blómum í silfurvösum
og einkennisklæddir þjónar full
nægja hverri ósk gestanna.
Gestabókin geymir nöfn, seu
heimsfrjettirnar snúast um, eins
og t. d. Wendell Willkie, Harry
Hopkins, John G. Winant sendi-
herra, hertoginn af Alba og Carol
Rúmeníukonung.
Greiðagjaldið, 2 sterlingspund á
sólarhring er meira en flestir
Portiigalar vinna sjer inn á mán-
uði. Þjónustuliðið er bersýnilega
mjög snerpað.
Þegar jeg spurði um virðulegan
eldri herramann, sem fram hjá fór,
þó var mjer sagt, „að hann væri
aðeins Portúgali“.
Viðhafnarstaður Þjóðverja er
Palaeio-gistihúsið í Estorial. En
þar er einnig mikið af ríkum Gyð-
ingum og Ameríkumönnum, sem
bíða heimferðar og útlægum ev-
rópeiskum stjómmálamönnum. —
Þetta er stórt og nýtísku gistihús
niður við Tagus-ána. Gestgjafarnir
þar vita hvað hentar og þjónarnir
við veitingaborðin hrista besta
Manhattan cocktail sem jeg hefi
bragðað í Evrópu. Það er almennt
vitað að sumar þjónustustúlkurnar
þar eru launaðar af vissum ríkis-
stjórnum í Evrópu og maður hefir
ekki verið meira en tvær mínútur ,
í gistihúsinu áður en maður finnur
hið læviblandna andrúmsloft.
Vald Gestapo-lögreglunnar er
mikið í Portúgal. Þegar að Bié
furn, Gestapo foringinn í Portíi-
gal, eða undirmenn hans ganga að
spilaborðinu stöðvast samræðurn
ar, fjöldinn hrekkur við eins og
fyrir töfrakrafti.
Gæslumenn spilaborðanna, sern
allir kunna þýsku og iðkendur
spilamennskunnar heilsa þeim á
ááða bóga.
Estorial spilasalurinn er síð-
asta spilavítið í Evrópu, sem
starfar eftirlitslaust og ótakmark-
(að. Fáir Portúgalar sjást þar, en
Íbókstaflega öll önnur þjóðerni.
Meira en helmingurinn af fjár
hættuspilamönnum eru Gyðinga
flóttamenn. Mörgum þeirra hefir
vegnað svo vel á því að þeir
hafa frestað för sinni til Ameríku
vegna gróðavonar þarna. — Þar
sem flestir þeirra koma frá lönd-
um, sem eru undir yfirráðum öx-
ulríkjanna er það hrein ráðgáta
hvernig þeir hafa komist yfir pen •
inga. En þeir hafa þá samt sem
áður og eru fúsir til að lána veru-
legar fjárupphæðir.
í raun og veru blómgast ú:-
lánastarfsemi í Lisaabop og í ná-
grenni borgarinnar.
Bankar hennar eru á morgm
anna fullir af útlendingum, sem
kaupa og selja peninga eins og
svo er að orði komist. Allur þorri
flóttamannanna er þrátt fyrir ait,
of fátækur til þess að geta tekið
þátt í borgaralegum samkvæmum.
★
Meðal þeirra líða hinir enda-
lausu biðdagar í stöðugum heini-
sóknum til Amerísku sendisveitar-
innar og skrifstofa Export skipa-
fjelagsins. Þeir sitja á ódýrum
kaffisölustöðum, skiftast á flugu-
fregnum o. s. frv. Þeir þekkja
hvern embættismann í sendisveit-
inni og hjá gufuskipafjelaginu
með nafni — og að innræti. Þeic
þekkja veikleika hvers þeirra,
þeirra, sem eru aðgengilegri að
morgni dags en að kveldi. Þeirra,
sem tár og kveinstafir fá hrært,
þeirra, sem eru þekktir að því að
láta persónulega til sín taka sjer-
staklega verðuga flóttamenn.
Enda þótt að þeir viti að far-
þegalistinn er fullur til febrúar
1942, birtast þeir á hverjum
morgni við skrifstofudyrnar og
drattast síðan til sendiráðsins til
þess að lesa tilkynningarnar á
töflu þess.
Það, sem eftir er dagsins gefur
að líta þá reikandi marklaust um
borgina eða sitjandi á bekkjunum
við borð í kaffistofu við Don
Petro torgið, þar sem bresku og
þýsku upplýsingaskrifstofurnar
eru í samliggjandi byggingum.
I gluggum bresku skrifstofunn-
ar horfa þeir á myndir af Spitfire-
og Hurricaneflugvjelum og í næsta
glugga sjá þeir mynd af glottandi
illa tentum þýskum verkamanni,
sem samkvæmt skýringu á þrem
tungumálum nýtur þess fyrst og
fremst að vera í stríði.
Á torginu eru tötralegir blaða-
strákar að selja nasista-málgagnið
„Signal“, sem gefið er iit á
frönsku og auglýst sem „hið fræga
franska myndablað“.
Bretar keppa vi8 það með viku-
tímariti, sem þeir gefa sjálfir út,
Ber það nafnið „Mundo Grafico“.
★
Auk þessara flóttamanna eru
í Cintra, sem er 15 mílur frá Lissa-
bon, 600 Ameríkumenn frá Frakk-
landi.
Það eru hermenn frá 1918, sem
urðu eftir í Frakklandi, giftust
frönskum konum og urðu franskir
í öllu nema nafni sínu. Þeir voru
ekki fjáðir, flestir verkamenn og
margir af þeim hafa beinlínis
gleymt enskunni.
Vegna stríðsins og þess að þeir
hafa glatað ríkisborgararjetti sín-
um eru þeir iitilokaðir frá aðstoð
ríkisins. Loksins flutti þó ame-
ríska sendiráðið all marga þeirra
og fjekk þeim bústað í Quitra þar
til hægt verður að flytja þá.
Svipaðir hópar, breskra manna
frá Frakklandi og Spáni bíða
nú einnig í Portúgal eftir heim-
flutningi og breska sendiráðið
heldur þeim uppi með 10 sterlings-
pundum mánaðarlega á meðan.
Portúgalska þjóðin lítur á þessa