Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1940, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
283
það talið, að menn vilji safna fje,
en það kemur þó raunar undir
því, til hvers þeir vilja verja
fjenu og hvernig þeir nota það,
hvort um söfnun í strangasta
skilningi er pð ræða. Þessi til-
hneiging kemur oft skemtilega
fram hjá börnum, sem fara að
safna frímerkjum, kaffimiðum
eða öðru þaðan af smávægilegra.
Og það er meira af henni en
margan grunar í sumum leiðtog-
um og afreksmönnum, sem safna
mannvirðingum, fylgismönnum,
völdum og jafnvel þjóðlöndum.
Það er til fólk, sem safnar gull-
hömrum, tínir þá í sarpinn og
gætir þess, að ekkert gleymist. Og
jeg hefi meira að segja þekt
mann, sem safnaði prestum: það
varð hreinasta ástríða fvrir hann
að hlusta á sem flesta presta og
hafa tal af þeim. Hann vissi upp
á sína tíu fingur, hversu mörgum
prestum hann hafði kynst og með
hverjum atvikum, raðaði þeim
upp í huganum, eins og frímerki
eru límd inn í bók, og hafði líka
gott yfirlit um, hverja presta
vantaði í safnið, og sat um hvert
færi til þess að fylla í eyðumar.
En viss einkenni koma í ljós í
allri söfnun. Eitt er það, að hlut-
ir, sem ót af fyrir sig virðast hafa
lftið gildi og em hjegómi f aug-
um þeirra, sem „óvígðir" eru,
eignast furðulegt verðmæti, þegar
þeir era orðnir partar af stærri
heild. Það er lítið gaman að eiga
eitt frímerki, hversu fágætt sem
■það er. En fylli það upp í síðasta,
auða skarðið í deild í safni, verð-
nr það djásn og dýrmæti. Annað
er það, að hæfileikar safnarans
aukast og margfaldast í öllum
þeim efnum, sem snerta áhugamál
hans. Hann verður ófreskur á þá
hluti, sem hugurinn girnist. Því
er eins og hvíslað að honum, hvar
þeir eru niður komnir. „Leitið, og
þjer munuð finna“. Og hann
finnur ekki aðeins hlutina, heldur
líka íirræði til þess að eignast þá.
Flestir munu halda, að það sje
lítill vandi fyrir efnaða menn að
safna hverju, sem þeim komi til
hugar, en hins vegar sjeu fátækl-
ingunum þar allar hjargir hann-
aðar. Og auðvitað er það mikill
munur að hafa meiri eða minni
skildingaráð fyrir hvern þann,
sem eitthvað þarf að kaupa. Samt
eru dæmi þess deginum ljósari, að
fjelitlir menn komist undralangt í
ýmiss konar söfnun, ef áhuginn
er nógur. Og fjárráð ein endast
ekki til þess að verða dugandi
safnari, nema árvekni og alúð sjeu
með í verki. Jeg átti einu sinni
tal við ungan mann, sem tjáði
mjer, að sig langaði mikið til þess
að eignast bækur, en brysti efni
til þess. Jeg spurði hann: „Hef-
urðu nokkurn tíma þekt drykkju-
mann, sem hefur orðið bindind-
issamur vegna fátæktar?" Hann
svaraði því neitandi; „Það er al-
veg ótrúlegt, hvernig menn alt af
komast í brennivín, ef ílöngunin
er nóg“. „Það er alveg eins með
bækur. Ef þig langar nógu mikið
í þær, þá koma þær einhvern veg-
inn!“
Mjer er nær að halda, að það
sje ein öruggasta lækning ýmissa
mannlegra meina að fá sjer eitt-
hvert dund (hobby), sem ein-
staklingurinn á fyrir sjálfan sig,
getur þokast áfram með, en
aldrei lokið, og söfnun af alls
konar tagi er sjerstaklega til þess
fallin. Læknar, uppeldisfræðingar
og siðameiskarar ættu að beita
þessu enn meir en þeir gera,
banna færra, en reyna að hlúa að
gróðri einhvers, sem útrýmir brest-
um og bágindum með því að vaxa
þeim yfir höfuð. Að vísu má segja,
að söfnun geti orðið að sýki, svo
að þetta sje áhættusöm meinabót.
En þó að það sje ekki nema
hómöopatisk lækning, þar sem
líkt er drifið iit með líku, geta
umskiptin samt verið til hins
betra.
t
---- -w*
V.
Það er ekki út í bláinn, að jeg
hefi tengt þessar almennu hug-
leiðingar um söfnnn við sögu dr.
Benedikts Þórarinssonar. Því að
hann var safnari af guðs náð, svo
að á voru landi mun erfitt að
finna merkara dæmi þess nje lær-
dómsríkara.
Þegar tilrætt hefir orðið um
bókasafn Benedikts meðal manna,
sem hafa verið honum ókunnugir,
hef jeg ósjaldan heyrt það kveða
við, að það hafi verið vandalítið*
fyrir hann að safna bókum, efn-
aðan manninn. Og satt er það, að
fátækum manni hefði hvorki ver-
ið hent nje kleift að leyfa sjer
sumt af því, sem hann gerði. Bene-
dikt var ekki smátækur, þegar
bækur voru annars vegar. Hami
sigldi fyrir nokkurum árum til
þess að kaupa vörur í verslun
sína, eftir harða og langa bar-
áttu við gjáldeyrisnefnd, sem
átti erfitt með að sýna þessum
valinkunna, gamla kaupsýslu-
manni og velgerðarmanni þjóðar-
innar þá tilhliðrunarsemi, sem
honum bar, þótt geta megi þess
henni til maklegs lofs, að þar vora
alt af menn, sem skildu, við hvern
þeir áttu. Búðin var orðin tóm,
og fjeð til vörukaupa af skorn-
um skamti. En Benedikt kom úr
þessu ferðalagi með fleira en nær-
föt og ullarband. Hann hafði
komist í færi að eignast hið mikla
verk Paul Gaimards um Norður-
lönd, sem Landsbókasafnið á ekki
(verk Gaimards um ísland átti
hann auðvitað fyrir), stóðst ekki
freistinguna og keypti það —
fvrir 1500 krónur danskar.
Fyrir tveimur árum keypti hann
frá Englandi ýmsar 'af hinum
dýrðlegu útgáfum, sem William
Morris hafði látið prenta í
Kelmscott, þar á meðal útgáfuna
af Canterbury Tales eftir Chauc-
er, sem ein kostaði 150 sterlings-
pund — og var hið mesta kjara-
kaup fyrir það verð. Til þessara
kaupa fjekk hann sjerstakt gjald-
eyrisleyfi. Margt fleira af slíku
tagi mætti telja. Hann átti t. d.
prýðilegt eintak af Brevis Comm-
entarius de Islandia eftir Arn-
grím lærða, en fann í Lundúnum
annað eintak, — tárhreint og
veglega bundið með eigin handar
áletrun Arngríms til Petrus Sev-
erinus, Hann keypti það umsvifa-
laust fyrir allmikið verð. En ekki
setti hann eintakið, sem hann átti
áður, á sölutorgið, því að það gaf
hann mjer. Það er eina bókin,
sem jeg á frá 16. öld (hún er
prentuð í Kaupmannahöfn 1593),
og þykir mjer samt enn meira um
hana vert sem vináttumerki frá
Benedikt. Enn má geta þess, að
þegar honum reyndist með öllu
•vonlaúst að eignast bækur, sem