Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1934, Blaðsíða 5

LESBÓK MOKGUNBLAÐSINS
89
Aldarfjórðungsafmæli
Vjelstjórafjelags íslands.
Eftir Hallgrím Jónsson.
Naumast getur það til frjetta
talist nú á tímum, þó fjelag sje
stofnað eða öðru sje slitið, svo
tíðir viðburðir eru það, enda nokk-
uð tvísýnt um gildi sumra þeirra
menningarlega sjeð. Hitt er sjald-
gæfara, að þau lifi aldarfjórðung,
taki jöfnum vexti, styðji og efli
að sínuin hluta eðlilega þróun og
lífsviðhorf heillar sjettar. Þó í
litlum máli sje, má þó heimfæra
þessi atriði upp á Vjelstjórafje-
lagið, sem var 25 ára þann 20. þ.
m., stofnað hjer í Reykjavík þ. 20.
febrúar 1909.
Svo má telja, að mjög hljótt
hafi jafnan verið um Vjelstjóra-
fjelagið, þeg'ar þess er gætt, að
það hefir átt frumkvæði að og
tvívegis fengið samþykta á Al-
þingi löggjöf, sem bæði beint og
óbeint hefir gripið allverulega inn
í veigamesta atvinnuveg þjóðar-
innar. Auk þess hefir það um 18
ára skeið komið fram sem sjálf-
stæður aðili í kaupgjaldsmálum
stjettarinnar. En þau mál eru, eins
og kunnugt er mjög viðkvæm og'
valda auðveldlega misklíð. sje við
þeim hrevft. En vjelstjórarnir
hafa yfirleitt verið þeirrar skoðun-
ar, að málum þeirra væri þá best
borgið. ef þau væru sótt og þeim
ráðið til lykta á friðsamlegan hátt,
og haldið utan við allar stjórn-
málaerjur. Hefir það og vel gefist
til þessa. Er það eitt stefnuskrár-
atriði fjelagsins, að svo geti orðið
framvegis.
Vjelstjórafjelagið er að vísu eins
og önnur slík fjelög fyrst og'
fremst sjettarf jelag. og starf-
semi þess, að minsta kosti öðrum
þræði, miðuð við hamsmuni ísl.
vjelstjóra, en málefni og starf-
semi fjelaga er á einhvern hátt
grípa inn í starfsemi atvinnuvega
þjóðarinnar, eru vitanlega enguin-
óviðkomandi. og er því minst hjer
u
lítillega á.helstu framkvæmdir fje-
lagsins undanfarin ár.
Rás viðburðanna hefir valdið
því, að fjelagið hefir nokkrum
sinnum orðið að beita sjer fyrir
bættum vinnuskilyrðum fyrir vjel-
stjórana gegn nokkurri andstöðu
af hálfu atvinnurekenda. Verður
vitanlega ekki hjá því komist þeg-
ar verðsveiflur skella yfir, eins
og átt hefir sjer stað. Astæðan
fyrir launakröfum vjelstjóranna,
einkum á fiskiflotanum, hefir þó
jafnan verið sú, að þeir hafa þóst
bera skarðan hlut frá borði að til-
tölu, frekar en hitt. að launin
væru ekki lífvænleg. Hefir og á-
stæða þessi verið jafnan viður-
kend, þó að misjafnlega hafi tek-
ist að ráða bót á henni. En fjelag-
ið hefir hingað til borið gæfu til
að geta samið um öll misklíðarefni,
og ávalt verið viðurkent fyrir
sanngirni, þó nokkurri festu hafi
verið beitt á stundum frá báðum
hliðum.
Eins og vel er kunnugt. varð
sjett vjelstjóranna til samtímis
hinum hættu atvinnuháttum sjáv-
arútvegsins. Hefir og stjettin, þó
fámenn sje, átt mikinn virkan þátt
í því, að hagkvæm nýting liinna
dýru vjela yrði sem mest, og á-
berandi mistök eru víst harla fá.
Stofnendum fjelagsins var bað
lióst. að full nauðsyn var á bví að
skinuleggia nám vjelstióranna
bæði. bóklegt og Aærklegt. Fvrsta
Aærk fielagsins var því að fá sam-
þvkta á Albingi löggjöf um vjel-
gæslu á ísl. skinum. miðaða við
hin nviu veiðiskÍD. togarana. Kom
sú löggiöf í gildi árið 1911. Og
jafnframt var stofnaður skóli fyr-
ir vjelstjóraefni. þ. e. deild við
Stvrimannaskólann. Að undirlag'i
fielagsins. \rar löggjöf þessi endur-
skoðuð árið 1915 með hliðsión af
því. að þjóðin eignaðist á því ári
skip til mannflutninga milli landa,
og líkur voru til, að floti sá mundi
aukast. Sama ár veitti Alþingi fje
til stofnunar sjerstaks vjelstjóra-
skóla hjer í Reykjavík, sem starf-
að hefir hjer síðan AÚð Amxandi
aðsókn. Vjelstjóraskólinn hefir þó
enn ekki átt þak yfir höfuðið og
verið á hálfgerðum flækingi. —
Leigði hann fyrst í skólahúsi iðn-
aðarmanna, en nú síðari árin hefir
hann fengið inni í Stýrimanna-
skólanum, sem þó naumast er af-
lögu fær um húsrúm.
Fyrir alllöngu kom fjelagið
auga á það. að hjer væri mikil
þörf á skóla, er kendi rafmagns-
fræði, og' tók sjer fyrir hendur að
vinna að stofnun hans. Fyrir at-
, beina fjelagsins, svo og f jelags
rafvirkja hjer í bænum, var und-
irbúin löggjöf um skólastofnun, og
frumvarp tvívegis flutt á Alþingi
af herra alþm. Á. Ásgeirssyni, þá
fræðslumálastjóra, hið síðara
skiftið árið 1980 og hlaut þá sam-
þykki þingsins og varð að lögum.
Þegar hjer var komið, vav faríð
að svipast um eftir hiisnæði. Eins
og áður er getið, hefir Vjelstjóra-
skólinn aldrei haft eigið húsnæði.
en til þess að vel færi og ekki
vrði of mikill kostnaður af raf-
magflsdeildinni, þurfti hún að vera
í sama húsi og hann. Ut af þessu
sneri Vjelstjóraf jelagið sjer til
hinna sjómannafjelaganna hjer í
bænum, svo og Fiskifjelagsins,
með tilmælum um það, að þau
bindust samtökum um að skora á
ríkisstiórnina að hlutast til um,
að veitt yrði fie til endurbvgging-
ar á Stýrimannaskólanum, svo að
bæði Vjelstjóra- og Stýrimanna-
skólinn fengju bar viðunandi hús-
næði til frambúðar. Brugðust fie-
lögin vel við þessu. svo og hlut-
aðeigandi skólastjórar. En ,.krepp-
an“, sem svo mörgu hefir raskað,