Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1934, Blaðsíða 2

86
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Kort af Suður-Grænlandi.
heilagfiski norður til niðursuðu-
i-erksmiðjunnar í Holsteinsborg;
sem síðar mun sagt frá.
Fiskveiðar Grænlendinga.
*\u er af sú öidin er (árænieud-
ingar stunduðu allar sjósóknir á
kuokeipum. Nú hafa þeir aðallega
yjeibáta, og er aðalútgerðin á
þeim. 1>Ó eru húðkeipar enn til, og
eru þeir aoaliega notaðir til sel-
veiða og fuglaveiða á haustin,
þegar ís er orðinn svo mikill að
vjelbátum er ekki hættandi út í
hann.
Skal hjer nú minst á helstu
veiðar Grænlendinga, en um leið
verður þó að skýra frá því hvern-
ig útgerðinni er hagað, hvern þátt
grænlenska stjórnin á í henni og
Grænlendingar sjálfir.
Grænlenska stjórnin á flesta
vjelbátana, en á þeim eru Eskimóa
skipshafnir. Er verið að kenna
þeim að fara með báta, vjelar og
veiðarfæri og fiska eftir nýjustu
veiðireg'lum. Útgerð þessi er þann-
ig rekin, að stjómin leggur til
báta og öll veiðarfæri og ber öll
útgjöld útgerðarinnar, en hinir
grænlensku bátverjar fá helming
aíla, og gildir hið sama hvaða
veiöiskapur er stundaður, en það
er mjög misjaínt eitir árstíðum.
Bátverjaklutur skiftist jafnt milli
ailra, og meðaltekjur hvers manns
á íiskveiöunum eru um 8—12
krónur á dag. Einstaka daga, þeg-
ar afli er góöur, geta tekjur þeirra
farið upp í 17—20 kr. á dag, eða
þar yíir, en þó er það sjaldan.
Þegar Grænlendingar hafa ver-
ið all-iengi á bátum stjórnarinnar,
kynt sjer formensku og meðferð
vjela, eiga þeir kost á því að*fá
báta keypta handa sjálfum sjer,
ef þeir eru álitnir duglegir og
færir til þess að stunda eigin út-
gerð. Dóm um það kveður upp
bæjarráð í hverjum stað, og er
það eingöngu skipað Grænlending-
um. Þegar þetta bæjarráð hefir
samþykt, að einhver sje þeim
hæfileikum búinn, og' hafi þá þekk
ingu, að hann geti gert út á eigin
spýtur, fær hann leyfi til þess að
kaupa sjer vjelbát og gera hann
út. Þarf hann ekki frekar en hann
vill að snúa sjer til græniensku
verslunarinnar um kaupin, heldur
er honum frjálst að semja um kaup
á vjelbát við hvaða erlenda báta-
smíðastöð sem hann vill. En stjórn
in greiðir fyrir þeim um kaupin á
þann hátt, að þeir þurfa ekki að
greiða nema lítinn hluta af and-
virði bátanna fyrst í stað, og mið-
ast sú greiðsla aðallega við efní
og ástæður. Hítt Iánar stjómín
þeim, og greíða þeir vissar af-
borganír á ári. sem munu vera um
o% af afla bátanna. Heldur því
áfram uns skuldin er að fullu
greidd, hve leng'i sem það dregst
og enga vexti þurfa þeir að borga
af skuldinni. Eina kvöðin sem ligg-
ur á báteigendum, er sú, að þeir
hafi bátana vátrygða fyrir öllum
slysum.
Annars eru ýmsir Grænlending-
ar orðnir svo vel stæðir, að þeir
þurfa varla á hjálp stjórnarinnnar
að halda til þess að kaupa sjer
vjelbáta. Eru þess fleiri dæmi en
eitt, að Grænlendingar eiga í spari-
sjóði 20—30 þús. króna. Spari-
sjóði þessa hefir grænlenska versl-
unin stofnað, og greiðir hún spari-
fjáreigendum 4% á ári í innláns-
vexti.
Lúðuveiðar. Útgerð stjórnarinn-
ar i (jræntandi ieggur aoatiega
stund á iuouveiöar. Þess vegna
lienr hun bygt stóra möursuou-
verksmioju í Hoisteinsborg, þar
sem iuoan er soom niour aiveg ný
og ókrydduð og send til Dan-
merkur og seld þar. I verksmiðj-
unni vinna eingongu Græniend-
ingar, aöaiiega kvenfóik, undir
yiirumsjón eins Dana. Verksmiðj-
an býr sjálf til aiiar dósir undir
iiskinn og hefir til þess og niður-
suðunnar guíuvjel og rafmagn. En
Iiún staríar ekki nema á sumrin,
eða á meðan að lúðuveiðarnar eru
sem mestar. Er það nokkuð jafnt
að þær veiðar þrýtur og svo er
áliðið, að frost byrja og verk-
smiðjan getur ekki starfað lengur.
Verkafólkið þarna hefir dag-
laun, og þau eru ekki há, 2 krón-
ur fyrir 8 stunda vinnudag. Hafa
jafnt kaup allir sem þar vinna,
konur, karlar og unglingar, en
lög eru það, að börn innan 14 ára
aldurs mega ekki vinna neina erf-
iðisvinnu hjá stjórninni. Hins veg-
ar er það ekki bannað foreldrum
að láta börn sín vinna baki brotnu,
og eru vinnubrögð þeirra oft eins
Frá Kangamiut.
Niðuriuðuverksmiðjan í Holsteinsborg,