Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1927, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
211
oss stór neyð og þungur baggi.
Margur kristinn hefir hjer verið
líflátinn og píndur mjög herfilega
síðan vjer komum. —
Eins og getið hefir verið fyr, her
tóku Tyrkir eystra unglingspilt,
sem var lieimamaður Guttorms og
er liann af sumum nefndur Þor-
björn, en af öðrum Jón Asbjarn-
arson, ættaður af Síðu. Hann kast-
aði trúnni er út kom, til þess að
geta fremur hjálpað löndum sín-
um. Komst hann til hárra metorða.
í Serklandi „og varð þar einn can-
sellari. Og þegar hann hafði vei*-
ið þar nokkur ár við, leysti hann
sinn húsbónda Guttorm Hallsson
og gaf honum þar með peninga
upp á reisuna, sendandi sínum fá-
tækum foreldrum í gullmynt 40
Jakobs stykki með Guttonni og
kom honum upp á eitt eingelskt
skip. En nær kom undir Englands
ríki, tóku sig saman 4 skálkar á
sama skipi og myrtu um nótt til
fjár Guttorm Hallsson, og köstuðu
honum í sjóinn.“
Með Guttormi sendi pilturinn
brjef, áskorun frá staðarkóngi til
Kristjáns 4. um að hann skyldi
veita foreldnun hans á íslandi
„nokkurs konar ljen og fríheit."
Brjef þetta þýddi Jón frá Grinda-
vík á latínu, og jafnframt skrif-
aði hann þá ættingjum sínum, en
þau brjef glötuðust. TJm það leyti
hafði alt hið unga íslenska folk
kástað trúnnp en eftir lifðu u?n
80 af liinu eldra folki, sem ekki
vildi kasta trúnni, þrátt fyrir all-
ar tilraunir Tyrkja og misþyrm-
ingar.
Svo var það loks árið 1636. að
34 af liinum hertelcnu voru leyst-
ir út. Sex af þeim önduðust á leio-
inni, einn varð eftir í Lukkuborg,
en 27 komu til íslands. Dvaldi
folk þetta í Danmörku veturinn
1636—37 og var Hallgrímur Pjeí-
nrsson skáld fenginn til að ke.nna
því. Varð það til þess að hann
kyntist Guðríði Símonardóttur
(Tyrkja-Guddu), sem síðar varð
kona hans.
Til er enn skrá yfir þá Islend-
inga sem voru á lífi í Serklandi
1635, og eigi höfðu kastað trú og
eru þeir taldir 70 (karlmenn 31,
konur 39). Þar á meðal er talinn
Benedikt Pálsson, sonarsonur Guð-
brands biskups á Hólum. — Var
liann hertekinn á þýsku skipi
nokkrum árum síðar en Tyrlcir
rændu hjer, og var hann einn á
meðal þeirra, er útleystir voru.
Enn er og til reikningur yfir
lausnargjald íslendinga og nokk-
urra norskra og dansltra manna.
Sjest, á lionum, að ýmsir liafa get-
að iagt fram fje npp í lausnar-
gjaldið, svo sem Margrjet Árna-
dóttir 4 Rd., Oddný Jónsdóttir 20
Rd. og Givðríður Símonardóttir 20
Rd., Brandur Arngrímsson 70 Rd.,
Þorsteinn Bárðarson 40 Rd., Ilelgi
Jónsson 10 Rd., Ágúst Sörensori,
smiður 272 Rd. (hann kostaði 500
Rd.). f þessum hópi var Ásta Þor-
steinsdóttir, kona sjera Ólafs, og
Einar Loftsson.
• Um fólk sjera Jóns Þorsteins-
sonar hefir maður þær frásagnir að
Margrjetu dóttur hans leysti út
franslcur maður, sem Franciscus
von Ibercheel hjet, og fór með hana
til Frakklands og gerði hana að
fylgikonu sinni. .— En Margrjet,
ekkja sjera Jóns lenti hjá harð-
sviruðum húsbónda í borg þeirri
í Serklandi, sem nefnd er Busk-
ant. Var hún höfð til vatnsburðar
og gekk í járnum. Oft var hún
barin. Einhverju sinni kom hús-
bóndinn að henni þar sem hnn
hafði sett niður vatnsföturnar og
var að lesa í Davíðs sálmum, sem
hún liafði haft með sjer. Er þá
mælt, að Tyrkinn hafi misþyrmt
henni svo að hún hafi biðið bana
af. Sumir segja, að það liafi ver-
ið vanaviðkvæði Margrjetar, <ir
henni þótti eitthvað, að hún ósk-
aði ]?ess að hún væri komin eitt-
livað út í buskann. Þótti íslend-
ingum sem henni yrði að ósk sinni,
er hún bar beinin í Buskant.
Jón sonur sjera Jóns var 15 ára
að aldri er hann' var hertekinri.
Hann tók sjer síðar nafnið Vest-
mann, og varð æfintýramaður mik-
iU. Hann kastaði trú sinni og ljet
umskera sig til þess að fá frelsi.
Var hann lengi á tyrkneskum her-
skipum og þótti Tyrkjum svo mik-
ið til hans koma, sakir vitsmuna
og harðfengis, að hann var gerð-
ur að flotaforingja. Á þeim árum
lenti Jón í ýmsum svaðilförum, en
að lokum slapp hann úr höndum
Tyrkjum og komst til Danmerkur
eftir margar þrautir og æfintýr.
Það var 1644, Segir sagan, að hann
hafi fyrstur manna kent Dönum
að smíða og nota hjólbörur, og ým-
islegt verklag, sem þeir kunnu
ekki áður, hafi liann kent þeim.
Fjekk hann virðingar miklar af
stórmenni þar og sjálfum Krist-
jáni konungi 4.
Jón Vestmann andaðist 1640.
Hafði hann þá nýlega kvænst dótt-
ur kapteins nokkurs og ætlaði til
Islands þá um sumarið. — Segja
sumir, að banamein lians hafi ver-
ið það, að hann hafi fallið á svelli
og marist nokkuð á læri og yrði
ei læknað og legið 20 vikur. En
Hannes Finnsson segir að hann hnfi
verið stunginn til bana við Hólms-
brú. Lá hann þó lengi, því að Jón
prófastur Halldórsson liefir sagt
eftir föður sínnm, að hann hafi
oft verið hjá honum og vakað yf-
ir honum seinustu nóttina og sagl
lát hans fyrstur Ólafi Worm, er
lagf liafði allan hng á að lækna
hann. Hafi hann ]>á svarað: „Hvar
fær nú ríkið slíkan mann!“ og
ljet liann sjer hið mesta finnast
um liann, og margir aðrir tignir
og ótignir.
Lýkur hjer þessari frásögn if
Tyrkjaráninu.
f5uernig Daudet slapp
og tveir menn aðrir úr La Santé
fangelsinu í París.
Það var um hádegi laugardag-
inn 25. júní, að símað var til Catry
forstjóra La Santé fangelsi.sins í
París:
— Það er innanríkisráðuneytið.
Ráðherrann vill fá að tala við
yður f
Rjett á eftir kom önnur rödd í
símann og þóttist sá maður vera
Sarraut ráðherra:
— Stjórnin hefir rjett í þessu
ákveðið að sleppa þeim úr varð-
haldi Daudet, Delest og Semard.
Vjer ætlumst til að þjer sleppið
þeim undir eins, áður en fregnin
berst út, því að vjer viljum korn-
ast hjá uppþoti í sambandi við
það. Sleppið þeim meðan á mat-
málstíma stendur og alt er rólegt!
Daudet og Delest yoru konungs-
sinnar, en Semard kommúnisti.
Fangelsisstjórann grunaði þeg-
ar, að brögð væri í tafli. Til þess