Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1927, Blaðsíða 2

210
LESBÓK MORGÍJNfcLAÍ)élNS

Fjöldi í'auganua sætti mjög illri
meðferð, eiukum fyrst í stað, með-
an þeir skildu ekki málið og þoldu
kitann verst. Önduðust margir hin
fyrstu missiri af hitasótt, illri að-
þúð og þrælkun.
Haustið 1632 tókst Einari Lofts-
syni að kaupa sjer frelsi fyrir 120
dali. Hjálpaði honum til þess ensk-
ur maður Koll að nafni. Hafði
liann áður keypt íslenska stúlku,
er Björg hjet og var hún fylgi-
kona hans. Þegar Einar var frjáls
orðinn tók hann að brugga brenni-
vín og prjóna húfur. Græddist lion
um þá svo fje að hann gat borgað
Koll alt gjaldið aftur og lánað
lionum fje þar að auki. Ýmsum
kristnum mönnum hjálpaði liaun,
þar á meðal móðursystur sinni
Guðrúnu, sem hertekin var í Eyj-
um. Var hún þá um sjötugt og ör-
vasa orðin og ætlaði Tyrkinn, hús
bóndi hennar að losa sig við hana
með liægu móti. Einar komst að
því, tók hana að sjer og ól öuu
fyrir henni í mánuð. Þá ljest hún.
Einar kom hingað til lauds aftur
í hópi þeirra sem leystir voru id
árið 1636 með samskotafje lijeð-
an af landi og úr Danmörku.
Follc það, sem liernumið var í
Grindavík, var flutt til borgar
þeirrar, sem Kyle er neínd í frá-
sögnum þeirra. Aðrir nefna borg-
ina Sale, og er hún í Marokko.
Þar voru fangarnir settir á upi -
boð, eins og í Algier. Hollenskur
maður leysti Guðrúnu Jónsdótt-
ur og Halldór bróður hennar og
komust þau hingað lieim árið eftir
að þau! voru hcrnumin. En þrír
synir Guðrúnar urðu eftir þar
syðra, og höfum vjer glöggvastar
fregnir um líðan fanganna þar eft-
ir brjefum Jóns sonar hennar, sem
ekki mun hafa verið falur nema
þá fyrir of fjár og því ekki ley t-
ur út. Því miður eru nú sum brjef
Jóns glötuð, en eitt' er til, ritað í
Arzel 24. janúar 1630. — Má af
því brjefi sjá, að folkið liefir
gengið mansali frá einum til ann-
ars og úr einni borg í aðra eftir
að það var komið til Afríku. Jeg
hefi fimm sinnum seldur verið, seg-
ir hann, og nú allra seinast hefi
jeg kostað 457 döblur (== 457 mörk
dönsk), og þeim er hættast að
komast ei hjeðan, sem svo eru
seldir ákata vegna. Þeir cru hafðir
stað frá stað út í heiðindóminn.
En nú segir minn patron, að hann
vilji fá 800 döblur fyrir mig. Þá
er staðarins portgjald og renta þar
að auki. — Svo heíir og Helgi
frændi minn átt marga húsbænd-
ur; þenna sama lijer í þessari
borg. Hann er renegat grískur, sem
hefir fallið frá trúnni og er sett-
ur yfir stríðsfólk, eður soldáta.
Hann hefir með fyrstu á' allar
lundir með vondum heitipgum og
höggum viljað koma honum af
trúnni, en að síðustu hefir hanu
(Helgi) sagt: Ef þú leggur ekh i
af að slá mig saklausan og nauð-
ugan, þá skaltu mega sækja þitt
silfur og gjald fyrir mig út í sjó-
inn. Jeg skal steypa mjer ofan af
kastalanum og deyja ]>ar, he’dur
en að jeg afneiti mínum guði. —
Hans liúsbóndi dignaði við, og
fór þá með fagurmálum að við
hann, og hefir síðan ekki á unnið.
Ein stúlka er hjer, segir hann
ennfremur. Undir lienni bundinni
og klæðflettri hefir eldur kveikt-
ur verið, þó alt forgefins. Sumir
hafa á fótum verið upphengdir til
halfs og með köðlum barðir og
hafa vel varist, svo að margir hafa
vel af komist. En þó eru þeir fleiri
— guð náði! — sem tornaðir eru,
og þó komnir til lögaldurs og meir.
Fólkið er mjög margt (þjáð) orð-
ið af þungum og óheyrilegum erf-
iðismunum og ómiskunnsamlegum
atbúnaði. — -— Jeg meina að Jas-
par á Vestmannaeyjum liafi getað
til mín sagt, að jeg væri hjer í
Barbaría í þeim stað, sem liann
liafði verið, en hann fór lijeðan
svo snögglega, að jeg vissi ekki
fyr en hann var kominn til skips;
jeg var þá og liindraður, því að
jeg skrifaði fyrir Jón son sjera
Jóns heitins Þorsteinssonar um
hans sálugu móður í guði sofnaða;
verða menn að stelast til að skrifa
í leyndum, nær allir sofa.
„Bjarni heitinn Ólafsson og Jón
Þórðarson komust og liingað frá
Sale, þangað sem við fórum með
fyrsta með móður minni sælli og
Halldóri mínum, en Jón frændi
okkar er hjer enn í þeirri borg hjá
einum vínberja okurkarli. Jón sáir
og erjar hans víngarð og það er
sá besti húsbóndi ,sem hann hefir
í þeirri borg. Helgi bróðir minn
fór lil Sale hjeðan með síuum
patron, eftir það folkiðí var þaðan
komið og útleyst, og hann Hjeð-
inn bróðir okkar, og spurði Iiann
livernig móður okkar gengi og ef
hún væri heilbrigð. En hann sagði
honum: Hún er komin brott hjeð-
an og Halldór minn með henni og
folkið það til var, og tók til að
gráta. Hann hefði eigi mátt fara,
þó mikið gjald hefði eigi boðið
verið.“
Euginn þeirra bræðra kom hiug-
að út aftur.
Svo segir Guttormur Hallsson i
brjefi, rituðu 20. nóv. 1631 í Artzel:
Fyrst er jeg kom í þetta laud
og jeg hafði verið lijer tvær vik-
ur, lagðist jeg veikur í köldusótt
nærri fimm vikur. — Þá átti jeg
stóra neyð, því slíkum er hjer
ekki gott að vera. Strax sem jeg
hrestist aftur og gat nokkuð geng-
ið, var jeg hneptur á torgið hvern
dag að sappa, sem er að velta upp
jörðunni með tveggja lianda verlt-
færi stóru. Varð jeg það að ganga
heim og heirnan daglega í illu og
góðu, að vegalengd lijer um tvær
bæjarleiðir, frá því að kemur vetr-
artungl og til þess að sjö vikur eru
af sumri, en á öðrum tímum hefi
jeg gengið um borgina vatn að
selja, hvað er eitt strangt prakk-
araerfiði, og kveljast hjer margir
kristnir með þessu, og gjalda þeir
sínum patrónum það silfur, er þeir
geta náð og áunnið er á hverjum
degi og á nafnað er. En getir þú
umíram náð, er þinn ábati; þar af
fæðir þú þig og lclæðir. En viunic
þú ei meira en einskorið gjaldið,
þá fer þú hvors tveggja á mis,
bæði fata og matar. En þó karl-
mannafólkið þykist hafa mikið að
líða, þá kastar þó yfir fyrir kven-
folkinu, því það ásækir svo þetta
dífilsfólk fram úr rnáta, að það um
tumist og afneiti sínum guði og
skapara. En guð hefir svo styrkt
í þessu stríði margar dásamlega,
svo þær halda siuni rjettri trú alt
til þessa. — Kvenfolkið kostaði
lijer meira en karlmannafolkið og
ungmenniu kostuðu meir en þeir
fullorðnu. 60 dali gaf minn hús-
bóndi eða patron fyrir mig. Fyrir
suma var gefið 100 dalir, fyrir
suma 200 dalir og 400 fyrir suma,
halft annað hundrað fyrir suma,
fyrir suma 50, en fyrir suma 40,
fyrir suma 30. — Hjer liggur ú