Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 96

96
FINNBOGI GUÐMUNDSSON
sálugi, heiðingjapostuli, var að kvarta um hjá sínum mönnum, að
þeir heíðu „skin guðhræðslunnar, en afneituðu hennar krafti“.
Með sjálfum mér hefi ég samt afsakað það með því, að þetta væru
unglingar, sem ættu eftir að láta sér vaxa allan andlegan fisk um
lirygg. Þú ert undantekning frá þeirri óánægju minni, og sjálfsagt
eru fleiri til, ef ég þekkti þá, helzt hérna megin línunnar. A Grand
Forks skólanum hefir drottnað einhver sú ólukkans íslenzku-
afklæðingarstefna, sem ég hefi óbeit á, sjálfsagt af því, að nokkru
leyti, að ég er ekki sæmilega enskaður sjálfur — en ekki þó að öllu
leyti þess vegna. Eg t.d. hefi sama „skrepping í mér“ fyrir
Þjóðverjanum eða Norðmanninum, sem skipar öllu þýzku og
norsku niður fyrir allt enskt. Einu sinni varð ég samferða norskum
stúdent í Bandaríkjunum. Hann var bezti drengur, góður lags-
bróðir, þessa litla stund sem við vórum saman - „gentlemaður“ í
húð og hár. Hann var „stoltur“ af ætterninu, eins og íslenzku
stúdentarnir í Grand Forks. En - Noregur var smáræði hjá
Bandaríkjunum, bókmenntir, skáldskapur. Hvað var Björnstjer-
ne Björnson hjá Washington Irwing? Eg varð alveg hissa. Björn-
son er mikilfenglegt skáld æ og ævinlega. Irwing gat ritað
skemmtilegan riddarasögustíl, var skáld í góðmannlegu skopi, en
margt sem hann reit er ekkert nema Ijúfmannlegur „prósi“. Mér
fannst enskan hafa gert manninn ógáfaðan. Það sem í mér situr, er
eiginlega þetta gamla, sem Egilsen kvað um „vizkuna", að hún væri
sumum „vegleg gyðja“, en öðrum „kosta-kýr, sem veitti kálf og
mjólk“. Hei'mskringla gat þess líka, að það þyrfti að „sanna“, að
það væri matur, embætti og upphefð í íslenzkunámi hér; eða þess
efnis. Hún gengur ekki óhirt, hún „kussa“ hans Egilsens. Eg veit,
að svona er virkleikinn. „Kringla“ segir það sem er.
Ekki lái ég þér, þó þér leiðist í fjöldanum, maður er þar ævinlega
heimskastur. En þó, þú mátt ekki flýja hann um of; hver sem er
yfir meðalmennsku gerir fjöldanum eitthvert gagn. Fjöldinn má
ekki trúa, að maður óttist sig. Það þarf að sýna honum, við og við,
að maður geti verið honum oíjarl. Til þessa máttu trúa mér. Það
hefir líklega enginn, „sem af konu er fæddur“, haft meiri geig í sér
við fjöldann en ég, né orðið þar afkáralegri né fyrirlitið hann
einlægar né velviljaðra. Nú orðið kemst ég vel af við hann, ef ég
nenni að sinna honum; honum þykir nærri vænt um mig, þrátt
fyrir alla mína aghnúa. Eg meina náttúrlega, með þeim fjölda,
menn á mínu reki, bændarusl og þorparalýð. I menntaðra manna