Þjóðviljinn - 31.08.1986, Page 9

Þjóðviljinn - 31.08.1986, Page 9
orkusprengjuhledslrui án tillits til annarra eiginleika þeirra og yfirlýstrar notk- unar. 5. Skylclur adildarlancianna vœru þessar: 5. 1. Pau munu ekki nota fratn- leiða né þróa neina tegund kjarnorkuvopna. 5. 2. Pau murtu ekki taka á móti kjarnorkuvopnum af neinu tagi. 5. 3. Pau munu ekki Ijá máls á þvíað önnur löndflytji inn, noti né geymi kjarnorku- voprt í löndum þeirra. Jafnframt ntunu ríkin skuldbinda sig til þess að taka ekki þátt í frarnleiðslu, þróun, œfingurn eða notk- un kjarnorkuvopna utan svœðisins og þau munu banna flutninga rneð kjarn- orkuvopn um yfirráða- svœði sín enda sarnrýmist slíkt bann öðrum alþjóða- reglum um flutninga. 6. Gengið er út frá því að um leið og Norðurlönd hafa lýst því yfir að þau séu kjarnorkuvopnalaus, þá verði stórveldin knúin til þess að gera eftirfarandi tryggingar: 6. 1. Að þau virði í hvívetna hið kjarnorkuvopnalausa svœði. 6. 2. Að þau lýsi þvíyfir að þau muni ekki nota né hóta að rtota kjarnorkuvopn gegn aðildarríkjunum. Petta þýðir að þau yrðu einnig knúin til að lýsa þvíyfir að þau munu ekkiflytja kjarn- orkuvopn inn á yfirráða- svœði landanna né stunda neins konar œfingar með kjarnorkuvopn á land- svœðum þeirra. 7. Viðbótarsamningar. Gert er ráðfyrir því að gera verði margskonar viðbótarsamn- inga bœði milli ríkjanna sjálfra en einnig við önnur ríki. Pattnig er miðað viðað krafist verði sérstakra samninga við þau ríki sem hafa kjarnorkuvopn á santningar verði skilyrðis- laust haldnir. Öll Norður- löndin eiga aðgang að Al- þjóðakjarnorkuskrifstof- unni í Vínarborg og eftir- litsaðgerðum hennar. Petta eftirlit snýr að framleiðslu á eigin kjarnorkuvopnum. Pá yrði einnig nauðsynlegt að taka upp virkt eftirlit til að koma í vegfyrir að ríkin taki við kjarnorkuvopnum frá öðrumm A uðvitað hlytu aðildarríkin í grundvallar- atriðum að annast fram- kvcemdina sjálf svo sem kostur er en auk þess mœtti hugsa sér sameiginlega nor- rœna eftirlitsstofnun. Pá gœti orðið nauðsynlegt að knýja fram þátttöku Sam- einuðu þjóðanna og jafnvel annarra ríkja. Stofnun svceðisins er sjálf- Stjórnmál á sunnudegi Svavar Gestsson skrifar nœrliggjandi landsvteðum - Sovétríkin - Vestur- Pýskaland, Bandaríkin til dæmis. Pannig eru tillög- urnar byggðar á þeirri for- sendu að Norðurlöndin í sameiningu knýi á um af- vopnun stórveldanna rétt eins og rikjaleiztogarnir sex hafa unnið að með athyglis- verðum árangri að undan- förnu. Á fundinum í Kaup- mannahöfn á þriðjudaginn var til dœmis rœtt sérstak- lega um þessi mál - t.d. Eystrasaltið - og að þau verði tekin með til umrœðu strax í upphafi á undirbún- ingsstigi með viðræðum við þau ríki sem hér um ræðir. Gert er ráð fyrir því að gengið verði frá sérstökum eftirlitsstofnunum og eftir- litssamningum um að stœtt norrænt frumkvæði. Svæðið liefur verið stofnað þegargengið hefur veriðfrá samningum í öllum þjóð- þingum ríkjanna og þegar samningarnir og viðbótar- samningarnir hafa verið samþykktir á allsherjar- þingi Sameinuðu þjóð- anna. 10. Aðildarríkin hljóta jafn- framt að skuldbinda sig til þess að vinna alls staðar að því að dregið verði úr kjarn- orkuvígbúnaði annars stað- ar, ekki síst verða þau að beita sérgegn kjarnorkuvíg- búnaði á aðilggjandi svæð- Þessi listi yfir 10 grundvallar- atriði hlýtur að svara þeirri spurningu sem borin var fram í upphafi að hugmyndin um kjarn- Út úr sjálfhe kalda stríósins Kjarnorkuvopnalaus Noröurlön Anker Jörgensen hefur haft frumkvæði á Norðurlöndum í umræðunni um kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd Kjarnorkuvopnalaus Norð- urlönd? Innihaldslaust kjaft- æði? Tilræði við öryggis- hagsmuni íslands og Vestur- landa? Raunhæf friðarhug- mynd? Öllu þessu er haldið fram og mitt svar er að sjálf- sögðu það síðasta: Tillögurn- ar um kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd eru raunhæfar friðarhugmyndir. Tillögurnar um kjarnorku- vopnalaus Norðurlönd hafa verið á dagskrá í áratugi, en þær hafa aldrei att jafnbrýnt erindi við okkur og nú. Friðarhreyfingar á Norður- löndum hafa lagt fram sanrnings- uppkast fyrir Norðurlöndin. Sameinuðu þjóðirnar hafa samhljóða hvatt til þess að undir- búin verði stofnun kjarnorku- vopnalausra svæða sem víðast. 40-50 ríki hafa þegar gerst aðil- ar að kjarnorkuvopnalausum svæðum. Hér er þess vegna um framkvæmanlega hugmynd að ræða. Andstaðan við hana kemur aðallega frá þeim sem telja að með stofnun kjarnorkuvopna- lauss svæðis á Norðurlöndum væri kerfi NATO-ríkjanna stefnt í hættu og að hugmyndin sé óþörf vegna þess að Norðurlöndin séu hvort eð er kjarnorkuvopna- lausm Fyrri röksemdin er um- deild í NATO-vinahópi. Menn eins og Anker Jörgensen og aðrir leiðtogar sósíaldemókrata á Norðurlöndum og í Vestur- Evrópu eru hlynntir hugmynd- inni. Jón Baldvin er hér auðvitað undanskilinn. Þeir benda á að NATO hafi þegar fallist á sérs- taka skipan öryggis- og varnar- mála tiltekinna svæða innan Atl- antshafsbandalagsins og einn af leiðtogum Þingmannasamtaka NATO hefur bent á þetta og full- yrt að auðvitað geti NATO ekki annað gert en fallist á þær ák- varðanir sem réttkjörin þjóðþing taki í þessu efni. 10 grundvallar- atriði Og er hugmyndin þá óþörf? Til þess að svara þeirri spurningu er rétt að benda á 10 grundvallaratr- iði sem eru forsendur tillagn- anna: 1. Kjarnorkuvopnalaust er það svœði sem lýst hefur verið kjarnorkuvopnalaust með þjóðréttarlegum bindandi samningum sem hafa verið og yrðu viður- kenndir af Sameinuðu þjóðunum. 2. Markmiðið á Norður- löndum væri að koma í veg fyrir kjarnorkuvígbúnað á Norðurlöndum. Stofnun norræna svæðisins er sjálf- stæður þáttur í afvopnunar- og slökunarstefnu. Mark- miðið er kjarnorkuvopna- laus heimur. 3. Svæðið myndi ná yfir Dan- mörku, Finnland, Fær- eyjar, ísland, Noreg og Sví- þjóð og það hafsvæði og loft sem þessi ríki ráða yfir samkvæmt gildandi alþjóð- arétti. / öllum textum um málið hefur verið gert ráð fyrir því að Grœnland geti verið með frá upphafi. 4. Skilgreining á kjarnorku- vopnum íþessum efnum er í samræmi við alþjóðlega viðurkenndar viðmiðcmir og gert ráð fyrir að bannið nái til hvers konar kjarn- flokka að íslendingar eigi ekki og megi ekki verða viðskila við hin Norðurlöndin. Það þýði einfald- lega aukinn þrýsting á fslnnd að taka við kjarnorkuvopnum. Það er vissulega flókið verk að útfæra aðild íslands að kjarnorkuvopna- lausu svæði á Norðurlöndum, einkum vegna hafsvæðisins. En það er verk sem verður að vinna. Spurningin er því þessi: Eiga gamaldags kaldastríðs hugmynd- ir að ráða ferðinni eða fær ferskur andblær nýrra hugmynda í utan- ríkismálum að leika um ísland og íslendinga? Svarið viö þeirri spurningu er raunar einnig ein- falt: Hinar nýju friðarhugmyndir munu vinna sigur hér; spurningin er ekki hvort heldur hvenær það gerist og hvaða stjórmmálamenn muni bera þær fram til sigurs. Afstaða flokkanna Afstaða íslensku stjórnmála- flokkanna er misjafnlega skýr í þessu efni. Flokkssamþykktir taka af öll tvímæli í Alþýðu- bandalaginu. Hið sama mun vera að segja um kvennalistann. Af- staða Framsóknarflokksins er ekki jafneinbeitt, en þeir hafa þó samþykkt að taka þátt í norrænu þingmannanefndinni. Bandalag jafnaðarmanna hefur ekki mótað skýra afstöðu í þessu efni. Alþýð- uflokkurinn er skiptur í rnálinu; formaður flokksins hefur reyndar verið neikvæðari en flestir aðrir íslenskir stjórnmálamenn. Bæði Alþýðuflokkurinn og Bandalag jafnaðarmanna taka þátt í þing- mannanefndinni. Sjálfstæðis- flokkurinn hefur lagt á það meg- ináherslu að ísland og önnur Norðurlönd verði samferða. Hann hefur ekki ákveðið enn að taka þátt í þingmannanefndinni en ég tel þrátt fyrir tregðu utan- ríkisráðherra að ekki sé útilokað að Sjálfstæðisflokkurinn taki þátt í starfsemi þingmannanefndar- innar. Meirihluti þjóðarinnar er fylgj- andi tillögunum um kjarnorku- vopnalaus Norðurlönd sam- kvæmt skoðanakönnun Háskóla íslands. Staðan á íslandi er því einnig að skýrast meðal flokk- anna þó að einn og einn pólitíkus líti út eins og grýlukerti úr kalda stríðinu - en þau bráðna líka. orkuvopnalaus Norðurlönd er nauðsynleg og framkvæmd henn- ar brýnt framlag norrænna þjóða til friðarstefnu í utanríkismálum. Ekki einangrað fyrirbæri Aðalatriði er að menn geri sér ljóst að kjarnorkuvopnalaus Norðurlönd eru ekki og verða ekki einangrað fyrirbæri. Á- kvörðunin yrði ekki tekin til þess að auðvelda stórveldunum að þrengja að fimm smáríkjum held- ur þvert á móti til þess að skapa í sameiningu þrýsting á stórveldin. Þau hafa til skamms tíma haft nær allt frumkvæði í umræðu um kjarnorkuvopn. Frumkvæði ríkj- aleiðtoganna 6 í 5 heimsálfum hefur gjörbreytt þessari mynd á síðustu misserum og þeir hafa náð stórfelldum árangri. Það er sérstaklega ánægjulegt að íslend- ingur skuli hafa tengst því starfi með afgerandi hætti - Ólafur Ragnar Grímsson. En spurningin er nú þessi: Eiga kaldastríðsöflin að loka ísland inni - eða fáum við að takast á við ný verkefni í utanríkismálum? Auðnast okkur að brjótast út úr sjálfheldunni - undan klaka- brynju kalda stríðsins? Margt bendir til þess að yfirgnæfandi meirihluti íslendinga vilji brjótast út úr sjálfheldunni í utanríkismálum. Það er því að- eins spurning um hað hvenær en ekki hvort þessi meirihluti ýtir til hliðar þeim stjórnmálamönnum sem er að daga uppi eins og nátt- tröll í umræðu nýrra tíma. í umræðum um kjarnorku- vopnalaus Norðurlönd hefur komið fram viljaleysi til þess að átta sig á frumatriðum þessa máls. Eg hef tekið eftir því að fjöldi íslenskra stjórnmálamanna reynir ennþá að afgreiða hug- myndina sem óraunhæfa í fullvissu þess að hún komi aldrei til framkvæmda. Það er misskiln- ingur: Meirihluti þinganna í Dan- mörku og Noregi er þegar hlynntur þessum tilögum sam- kvæmt ákvörðunum sem þegar liggja fyrir. Svíar og Finnar hafa tekið samhljóða ákvörðun í þess- um efnum. Það er sameiginleg af- staða allra íslenskra stjórnmála- Sunnudagur 31. ágúst 1986 þjóÐVILJINN - SÍÐA 9

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.