Þjóðviljinn - 21.09.1967, Qupperneq 4

4 slÐA — ÞJÓÐVILJ-INN — Kmmtudagur 21. september 1067.
Útgefandi: Sameiningarflokkur alþýdu — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Gudmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Sigurður T. Sigurðsson.
Framkvstj.: Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar. prentsmiðja Skólavörðustíg 19.
Sími 17500 (5 linur) — Áskriftarverð kr- 105.00 á mánuði. —
Lausasöluverð krónur 7.00.
t-------:--------;--------------------------------------------------
Nema á íslandi
m
J samningum okkar við Skandinavíuríkin þrjú um
lendingarréttindi Loftleiða hefur það komið á-
kaflega skýrt fram að skandinavísku ríkisstjóm-
irnar telja það verkefni sitt að vemda hagsmuni
SAS. Þau vilja ekki heimila neina frjálsa sam-
keppni; þau vilja ekki láta þegna sína njóta þess
að Loftleiðir bjóða mun lægri fargjöld en SAS
á ferðum yfir Atlanzhaf, heldur telja þau sér óhjá-
kvæmilegt að setja höft sem þrengja mjög að Loft-
leiðum. Ekki er ástæðan sú að SAS eigi við fjár-
hagsörðugleika að stríða, heldur hefur félagið safn-
að ofsagróða á undanförnuim árum; ekki er ástæð-
an heldur sú að ríki þau sem að SAS standa eigi
í 'bágindum, þau em í hópi auðugustu ríkja heims
og Svíþjóð stundum talin það auðugasta að tiltölu
við folksfjölda. Ekki fylgja stjómir þessara landa
heldur neinni haftastefnu; þær aðhyllast svokall-
að frjálst efnahagskerfi — en telja engu að síður
nauðsynlegt að stjórnarvöld setji skorður til þess
að vemda hagsmuni innlendra fyrirtóekja.
Jþessi almennu sannindi mættu verða ríkisstjórn
íslands nokkurt umhugsunarefni. Hér hefur hið
svokallaða frjálsa éfnahagskerfi verið látið vaða
uppi í algeru stjórnleysi án þess að nokkuð væri
hugsað um hag íslenzkra atvinnuvega. Erlend fyr-
irtæki hafa fengið að leika hér lausum hala og
hrifsa til sín verkefni sem áður voru unnin innan-
lands og afskipti stjórnarvaldanna verið þau ein
að gera innlendu fyrirtækin ósamkeppnishæf með
óðaverðbólgu, lánsfjárskorti og ranglátum tolla-
ákvæðiim. Þetta hefúr gerzt í fjölmörgum grein-
um neyzluvöruiðnaðar. Stálskipasmíðar íslendinga
virðast nú vera að s'töðvast en í staðinn em skipin
saníðuð erlendis — ekki sízt í Noregi og Svíþjóð,
þeim ríkjum sem setja strangar hömlur til þess að
koma í veg fyrir að Loftleiðir verði of nærgöng-
ular við SAS. Fjölmörg verkéfni í sambandi við'
stórframkvæmdir hérlendis hafa verið falin er-
lendum verktökum og fyrirtækjum, enda þótt inn-
lendir aðilar hafi haft alla aðstöðu til þess að vinna
þau verk, og ríkisstjórn íslánds hefur ekki sýnt
minnstu tilburði til þess að mæla svo fyrir að ís-
lenzkir aðilar skuli sitja fyrir að öðru jöfnu. Þann-
ig mætti taka dæmin af flestum sviðum.
^ennilega finnst ekki sú ríkisstjórn í víðri ver-
öld sem litið hefur á kenninguna uim frjálst
efnahagskerfi á jafn barnalegan og skammsýnan
hátt og sú íslenzka. Meira að segja í Bandaríkj-
unum eru 1 gildi fjölmargar reglur sem tryggja
eiga forréttindi innlendra atvinnugreina í sam-
keppni við erlendar, til að mynda í öllum fram-
kvæmdum ríkisins. Það liggúr 1 hlutarins eðli að
ríkisstjómir líta hvarvetna á það sem meginskyldu
sína að tryggja gengi þjóðlegra atvinnuvega —
alstaðar nema á íslandi. — m.
j
Nú verður farið fljótt yfir
sögu og skal næst vikið til
ársins 1964, en þá urðu menn
varir við að nokkur breyting
hefði orðið á hugarfari ýmissa
menningarfrömuða, sem fram
að þeim tíma höfðu legið í dái
í baráttunni gegn ameríska
sjónvarpinu , en vöknuðu nú
þeim mun efldari og einarðari
til baráttunnar sem hvíldin
hafði verið lengri. Þann 13.
marz 1964 komu fram mótmæli
frá sextíumenningunum svo-
köMuðu, uppáskrifuð af ýmsum
mætum menningarfrömuðum
auk forystumanna ýmissa sam-
taka í landinu. 1 ávarpi sex-
tíumenninganna er þess krafizt,
að heimild til sjónvarpsrekst-
urs á Keflavíkurflugvelli verðiy
þundin við herstöðina eina.
Enda þótt í hópi sextíu-menn-
inganna væru ýmsir af for-
ystumönnum stjómarflokkanna
stóð ekki á köldum kveðjum í
stjómarblöðunum. I Morgun-
blaðinu var sextíumenningun-
um líkt við nazistana í Þýzka-
landi. Og málgagn mennta-
málaráðherra, utanríkisráð-
herra og formanns útvarpsráðs
var enginn eftirbátur húsbónda
síns, er það sagði þann 20.
marz 1964: „Fáir menn hafa
móðgað íslenzku þjóðina svo
mikið sem þessir sextíu-menn-
ingar. Eiga þeir að vera hin
andlega leiðarstjama fólksins í
Samantekt um bandaríska SJÓNYARPIÐ
í síðasta tölublaði Hvíta fálkans, sem er vikublaí) bandaríska hernámsliðsins, birtist þessi mynd
frá upptöku í sjónvarpssal á Keflavíkurflugvelli.
Af innrás í íslenzka menningarhelgi
landinu? Eiga þeir að stjórna
því, sem við sjáum og heyrum?
Eru þessir menn að taka að sér
hlutverk Hitlers frá stríðsárun-
um?“ Svo mörg voru þau orð
og er nú rétt að láta staðar
numið við ívitnanir í stjórnar-
blöðin frá fyrstu árum sjón-
varpsins enda fer bezt á því
frá mannúðarsjónarmiði að láta
miskunnarblæju þagnarinnar
hylja orð þeirra.
Veturinn 1964 var mál sjón-
varpsins tekið upp á alþingi af
þingflokki Alþýðubandfilagsins
og sagði Gylfi Þ. Gíslason þá
í svari við fyrirspurn eitthvað
á þá leið, að hafi það verið rétt
að veita leyfið fyrir 10 árum
teldi hann ekki ástæðu til að
svipta herinn því leyfi nú. ,
Samtök hemámsandstæðinga
efndu vorið 1964 til Keflavíkuf-
göngu, sem var farin ,,til að ít-
reka þau sannindi, að hernám
hugarfarsins, ísmeygilegt og
seigdrepandi, er engu minni
voði ísdenzku sjálfstæði en þrá-
seta bandarískra stríðsmanna
í áratugi." 71 listamaður skor-
aði nú á ráðherra að sjá svo
um að hermannasjónvarpinu
yrði lokað a.m.k. á tuttugu ára
afmæli lýðveldisins, 17. júnf
1964. Þeirri beiðni var synjað
og ræða forsætisráðherrans á
þjóðhátíðardaginn var í svipuð-
um anda og áður tilvitnuð orð
nafna hans rektors í Skálholti. •
1. desember 1965
Skal nú farið fljótt yfir sögu,
enda mjög f minni þeir atburð-
ir, sem síðast hafa gerzt í
sjónvarpsmálinu. En vikið að
þvi, að 1. desember 1965 hélt
Sigurður Líndal, hæstaréttarrit-
ari, ræðu í hátíðasal Háskólans,
sem mjög stakk í stúf við ræð-
ur þær, sem næstu ár á undan
höfðu verið fluttar á fullveldis-
daginn. Ræða hans fjalllaði um
varðveizlu þjóðernis og var
upphafið að mikilli sókn stúd-
enta f þessum málum. Um vet-
urinn skrifuðu 600 háskólastúd-
entar alþingi og skoruðu á það
að takmarka sjónVarpið við
herstöðina. Sjónvarpssinnar
efndu þá einnig til undirkrift-
arsöfnunar og leiddu m.a. fram
ófermd böm til að skrifa undir
skjal þar sem farið var fram á
þá náð að mega njóta her-
mannasjónvarpsins áfram.
Þennan vetur varð þess vart, að
stöðugt fteíri fyigdu máSstað
þeirra, sem. aðhylltust takmörk-
un sjónvarpsins og var mörg
aðförin gerð að forystumönnum
Sigurður Líndal
stjómarflokkanna af flokks-
bræðrum þeirra í hópi sjón-
varpsandstæðinga. . Einnig
spurðist það út, að valdamikllir
merln ættu viðtöl við banda-
ríska sendiherrann um það að
sjónvarpinu yrði lokað, en ís-
lenzka ríkisstjómin þorði ekki
að hafa fmmkvæði í málinu af
ótta við að missa við það at-
kvæði. 1 einu slíku samtali við
Penfield sendiherra, á hann að
hafa svarað þess konar mála-
leitan þessum lærdómsríku
orðum: „Ycu are not a eolony,
yet.“
Vonandi
En fyrir u.þ.b. ári filkynnti
hernámsstjórinn á. Keflavíkur-
flugvelíi, að bandaríska sjón-
varpið yrði takmarkað við
Keflavíkurflugvöll um leið og
íslenzka sjónvarpið byrjaði
/
starfsemi sína. Svar utanríkis-
ráðherra við tilkynningunni er
sögulegt plagg og dæmi utti þá
lágkúru, sem einkennir ríkis-
stjórnina í öllum viðskiptum
hennar við herinn og Banda-
ríkjastjóm. I þessu svari ráð-
herrans segir m.a. að ríkis-
stjóm íslands muni „ckki vera
mótfallin tillögu yðar um að
draga úr sjónvarpssendingum
yðar þannig að þær verði tak-
markaðar við venjulega sjón-
varpsmóttöku í næsta nágrenni
Keflavíkur." Og ríkisstjómin
leyfði sér allramildilegast að
fara þess á leit vegna breyting-
ar á tækjum og loftnetum (!)
„að breytingar á Keflavíkur
AFRTS-sendingum verði sam-
ræmdar tilkomu íslenzka sjón-
varpsins.“ Vonandi er leitun að
hliðstæðu plaggi i samskiptum
sjálfstæðrar ríkisstjómar við
erlent ríki.
Takmarkað við her-
stöðina
En ekki var staðið við það
fyrirheit að takmarka sjón-
varpið um leið og íslenzkt
sjónvarp tók til starfa, heldur
skyldi beðið eftir því að það
tæki að fullu til starfa. Og loks
nú, er sjónvarpið íslenzka hef-
ur hafið útsendingar sex sinn-
um f viku á dagskrárefni sfnu
er ákveðið að takmarka sjón-
varp hersins vi,ð völlinn. Skipt-
ust aðmíréllinn og ráðherrann
,á bréfum af því tilefni, með
engu minni lágkúrusvip en það
bréf, sem síðast var vitnað til.
Og nú hefur bandaríska her-
mannasjónvarpið verið tak-
markað ' við herstöðina og
næsta nágrenni.
★
— í þessu yfirliti um innrás
bandaríska sjónvarpsins í ís-
lenzka menningarhelgi — her-
nám hugarfarsins — er stiklað
á stóru, kannski valið af handa-
hófi hvar gripið er niður í
þennan ömurlega kafla í sam-
skiptum okkar við aðrar þjóð-
ir. En annar kafli — hernámið
sjálft — heldur áfram eins og
framhaldssaga. A .hverjum degi
lesum við á þessa ógeðfelldu
bók — og sumir þeir íslending-
ar, sem nú eru að verða full-
orðið fólk, hafa aldrei öðru
kynnzt. Óhugnanlega margir
hafa hrifizt með hemámi hug-
arfarsins og væri það út af fyr-
ir sig rannsóknar efni hvaða
áhrif bandaríska hermanna-
sjónvarpið hefur þegar haft á
menningarstöðu þjóðarinnar.
Nú er áfanga náð í hernáms-
málunum. Takmörkun her-
mannasjónvarpsins ætti að vera
“Watning til nýrra dáða, endur-
nýjaðrar og um fram allt lif-
andi baráttu gegn hvers konar
ásælni erlendra aðila á íslandi.
Z.
*

*