Dagur - 08.02.1950, Blaðsíða 4

D AGUR
Miðvikudaginn 8. febrúar 1950

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
¥
j:
1
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjttm miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlf.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
r
Utflutiiiiigsverzluii og
•Miuslmll-áætlun
NIÖURSTÖÐtJTÓLUR utanríkisverzlunar
þjóðarinnar á árinu 1949, sem birtai- voru í síðasta
tbl., eru.athyglisverðar og ættu að verða umhugs-
unarefni fyrir hvern áby.rgan þjóðfélagsþegn. Út-
flutningur landsmanna varð að verðmæti 289
milljónir króna, og viðskiptajöfnuðurinn varð
óhagstæður um 137 milljónir. Nokkurn hluta
þessarar fúlgu mó útskýra með innflutningi fram-
leiðslutækja, svo sem skipa, en ekki er öll talan
geymd í þeim. Sannleikurinn í málinu er, að þrátt
fyrir vöruskort hér á landi á sl. ári, lifði þjóðin
samt um efni fram, flutti meiri varning tiLlands-
ins en hún hafði efni á að greiða. Vitaskuld
verður því ekki haldið áfram til langframa. Slíkt
getur þjóð leyft sér um skammt árabil aðeins. Að.
því rekur að óhjákvæmilegt er að láta tekjur
hrökkva fyrir útgjöldum og haga búrekstrinum í
samræmi við það. Fram hjó þessari staðreynd
komumst við íslendingar ekki fremur en aðrar
þjóðir.
LOKATÖLUR UTANRfKISVIÐSKIPTANNA á
sl. ári eru sterk áminning um þessi sannindi, en
þær vekja menn til umhugsunar um fleiri efni. —
Það er athyglisverð staðreynd, að útflutningsverð-
mætið var mun minna en gert hafði verið ráð fyrir.
Fljótlegasta og handhægasta skýringin á þessu
fyrirbrigði er aflabresturinn á síldveiðunum sl.
sumar, og veldur hann vitaskuld mestu. En fleira
mun þó koma þarna til greina ef vel er að gætt,
Fyrir okkar eigin aðgerðir, þ. e. þróun dýrtíðar-
stefnunnar hér hin síðari ár, er svo komið öllum
atvinnurekstri okkar, að hann er ekki lengur rek
:inn á traustum fjárhagsgrundvelli og þar með er
kippt í buríu mestu hvatningunni til þess að ein-
staklingar og félög koppi að því að fullnota fram-
leiðslutækin og afla þjóðarbúinu þannig sem
mestra verðmæta. Það er alveg vafalaust, að
verulega skoi-tir á það á sl. ári, að öllum fram-
leiðslutækjum þjóðarinnar væri einbeitt að þessu
verkefni. í hverri höfn og í hverri verstöð landsins
má sjá vélbáta og önnur fiskiskip ónotuð um lengri
eða skemmri tíma af þeirri ástæðu, að það borgar
sig ekki að gera þau út. í bátum og skipum, sem
bundin liggja við hafnargarða landsins, er ónotað
mikið afl til þess að afla þjóðinni dýrmæts gjald-
eyi'is. Stöðvun nokkurs hluta fiskiskipanna um
lengri eða skemmri tíma, jafngildir því hér hjá
okkur, að vinna stöðvist um lengri eða skemmri
'tíma í brezka kolaiðnaðinum, sem ðr sú undir-
staða, sem brezk framleiðsla hvílir á. Brezka þjóð-
in gefur því nánar gætur, hvernig sú framleiðsla
stendur sig í viku hverri. Það mundu þykja mikil
tíðindi og váleg, ef hluti þessa þýðingarmikla iðn-
aðar væri ónotaður einhvern tíma ársins fyrir inn-
byrðis deilur eða önnur heimatilbúin van'dræði.
Hér heyrist aftur á móti sjaldan talað um það, hver
lífsnauðsyn það er fyrir þjpðarbúskapinn, að allir
leggist á eitt að auka útflutningsframleiðsluna og
; gæta þess, að ekkex-t framleiðslutæki stöðvist einn
einasta dag, sem unnt er að halda því úti. Þrátt
j fyrir allan okkar skipulagsbúskap, sem svo er
nefndur, nú hin síðai-i ár, virðist sem skipulag
[ vanti.þó á það, sem einna.mestu máli. skiptir, en
xað er aukning og örvun útflutn-
ingsverzlunarinnar á öllum svið-
um. Það vii-ðist vex-a einna þýð-
ingarmesta verkefnið, sem nú
bíður þjóðarinnai-. Blöðin birta
annað veifið fi-éttatilkynningar
frá Efnahagssamvinnustofnun
til nauðsynjavörukaupa er Mars-
hall-fé það, sem íslandi fellur í
skaut, er notað hverju sinni. Við
lestur þessara fréttatilkynninga,
valcnar sú spuxming í hugum
maigra, hvei-nig landsmenn hygg
ist fai-a að því að afla sér dollara
til nauðsynjavörukaupaí er Mars-
hall-fi'amlög hætta með öllu árið
1952. Mikið af Marshall-fé því,
sem ísland fær, fer til kaupa á
kornvörum, fóðurvörum og öðr-
um nauðsynjum, sem þjoðin
kemst ekki af án. En á sama tíma
ög verulegur hluti fjái'ins fer til
þess að leysa úr þörf þjóðai'innar
fyrir koi'n- og fóðurvörur, vii’ðist
.sáralítið gert til þess að reyna að
afla mai'kaða fyrir fi-amleiðslu-
vörur landsmanna í dollaralönd-
um. Staði'fiynd mun vera, að doll-
aratekjur landsins hafa verulega
gengið saman síðan í stríðslok,
þegar Marshall-fé er ekki með-
talið. Þetta eru alvai'leg tíðindi,
sem gefa þarf gætur að í tíma.
Árið 1952 nálgast hraðfara og
með því mörg vandamál, sem
hentast er að byi'ja að glíma við
sti-ax.
ÚTFLUTNINGS- OG MARK-
APSMÁL þjóðai'innar eru. stór-
mál, sem of sjaldan er.rætt um og
:almenningur í heild veit ekki
eins glögg skil á og nauðsynlegt
er. Af opinbei-ri hálfu er lítið
gert til þess að vekja þjóðina til
umhugsunar um þessi efni og er
það miður fai'ið. Auknar upplýs-
ingar um þessi efni eru líklegar
til þess að auka skilning á þeirri
höfuðnauðsyn að efla framleiðsl-
una og útflutningsverzlunina og
láta ekki innbyrðis ósamkomulag
í milli stétta, eða önnur heimatil-
búin vandræði, stöðva fi-amleiðsl-
una einn einasta dag.
FOKDREIFAR
Logn og stormar.
ÞESSI. ÁRSTÍÐ er oft um-
hleypingasöm hér hjá okkur,
énda þótt að jafnaði sé hér meii'i
■veðu’rsæld en víðast hvar annars
staðar á landinu. En nú hefur
■brugðið svo við, að kyrrt og ró-
legt hefur vei’ið í náttúrunni um
alllanga hríð og má með sanni
segja að tíðarfarið hafi leikið við
okkur að undanförnu. Vel má þó
svo fai-a að þetta logn nú sé und-
anfari stoi'masamra tíða, alveg
eins og það vii'ðist nú augljóst, að
lognið, sém hefur verið yfir lands
málunum nú um nokkra hríð,
muni brátt víkja fyrip stoi'mum
pennastriksins og annarra stór-
viðburða á Alþingi. í þeirri
vii’ðulegu stofnun var allt hljótt
og kyi’rt, svo að varla blakti hár á
höfði þingmanna meðan trylltir
stormar geisuðu utan veggja fyrir
og um bæjarstjórnakosningarnar.
En nú er lognið dottið á í bæjar-
stjórnai'sölunum, og þá má líka
búast við að hann fari að hvessa
á Alþingi. Enda eru hin fyrstu
veðux’merki nú að koma í ljós. —
Lausafregnir úr Reykjavík
hei’ma, að „pennasti'iksins", þ. e.
tillögu ríkisstjórnai'innar í dýr-
tíðarmálunum, sé nú vænzt á
hverri stundu, þótt færri fregnir
fari af því, hvernig því muni hátt-
að í einstökum atriðum. Jafn-
framt má þá gera ráð fyrir því, að
lognvæi'ðin, sem umvafið hefur
ríkisstjómina, taki eitthvað að
bresta og yfii'leitt muni nokkurra
tíðinda von úr höfuðborginni áður
en langt um líður.
Kyrrðin eftir kosningarnar.
KALLA MÁ aðikyi’rt-hafi vei’ið-
í bæjai-málunum hér hjá okkur
síðan bæj arstj órnakosningaslagn-
um lauk, enda varla að vænta
neinna stói'viðbui'ða í bæjar-
stjórninni okkai’, í bráðina a. m.
k. Menn ræða hér helzt um bæj-
arstjórakjör, en enginn veit þó
enn, hvemig það mál ræðst er
bæjarstjórnin kemur sáman til
fyi'sta fundar i þessari viku. Lík-
jegast telja menn þó, að það mál
verði stórillindalaust eins og flest
önnur, sem hér bex- á góma og yf
ii'leitt mun ætlun manna, að
sæmilegur friður haldist í bæjar-
stjóx-ninni og menn leggist þar á
eitt að reyna að gera hag bæjarins
sem beztan, eftir því sem þeir
hafa vit til. Segja má-, að-mestur
•hluti janúarmánaðar. hafi farið til
þess um land allt að rífast um
iverðleika flokkanna, sem sóttust
eftir umboði kjósenda í bæjar
stjórnum landsins. Þegar allt er
um garð gengið, og úrslitin alls
staðar kunn, kemur í ljós, að ekki
hafa orðið þær breytingar á full-
trúaskipuninni, að líklegt sé að
stórtíðindum valdi, heldur muni
S-tjórn bæjarmálefna í landiiju
verða eitthvað keimlík. því á
fiæstu fjórum árum, sem verið
hefur undanfarin ár. En í hita
bardagans hafa mönnum dulist
ýms önnur tíðindi í landsmálun
um en þau, hvort þessi flokkur
inn eða hinn væri líklegur til þess
að auka fylgi sitt eitthvað eða
.týna nokkrum atkvæðum á kjör-
degi. Þegar vel er að gáð, veltur
ekki á stórlega miklu fyrir þjóð
félagið, hvort styrkleikahlutföll
flokkanna í bæjarstjórhunum
raaJcast eitthvað eða ekki. Aðal
atriðið er þó, þegar öllu er ;
botninn hvolft, að þjóðinni
heild, fremur en einstökum flokk
um, farnist vel. Þetta sjónarmið
virðist stundum gleymast í kosn
ingaslag. Þá er eins og mönnum
finnist allt velta á því, hvort
flokkurinn stendur sig eða stend
ur sig ekki. Hitt skiptir þó óneit-
anlega meira máli, að þjóðin
heild standi sig vel, að málefnum
hennar sé vel og skynsaml£ga
stjórnað og þegnarnir allir legg
ist á árar er afstýra þarf strandi
og keppi að því að sigla fari heilu
í höfn.
Teikn á lofti í janúar.
í JANÚARMÁNUÐI voru ýms
teikn á lofti, sem bentu til þess,
að mikið.skorti á að landsstjórn-
in væri góð og allir þegnarnir
samtaka um að efla hag lands og
þjóðar. Þá voru birtar. skýrslur
um afkomu þjóðarbúsins á árinu
1949 og þær voru ekki ýkja glæsi-
lyegar. í ljós kom, að heildarút-
flutningsf ramleiðsla þ j óðarinnar
náði ekki 300 millj króna vei'ð-
mæti og verzlunarjöfnuður varð
óhagstæður um 137 milljónir kr.
Þetta minnir á þá staðreynd, að
mjög skorti á það, að þjóðin legði
meginkapp á það á liðnu ári, að
fullnýta öll framleiðslutæki sín. í
janúar kom í ljós, að afkoma út-
gerðarfyrirtækja og anparra
framleiðslufyrii'tækja var mun
verri á árinu 1949 en undanfarin
ár, Svo er nú komið, að þau fyr-
(Framhald.á 7, síðu)>

Skipulagning í eldluisinu
Það er margt í cldhúsinu, sem hægt er að skipu-
leggja þannig ,að starf þeirra, sem þar vinna, verði
léttara og skemmtilegra. Það er t. d. ekki rétt að
geyma potta og pönnur í skáp, sem er lángt frá elda-
vélinni eða diska, sem notaðir eru daglega í efstu
hillu skápsins. Þannig mætti lengi telja. Að þessu
sinni ætla eg þó að ræða aðra hlið á skipulagning-
unn í eldhúsinu eða öllu heldur annars konar skipu-
lagningu en á fyrirkomulagi ýmissa hluta, nefnilega
um máltíðirnar og á hvern hátt sé hægt að skipu-
leggja þær fyrirfram.
ÞAÐ ER EKKI ÓALGENGT að heyra húsfreyjur
stynja upp setningum eins og þessum: „Ó, hvað á
eg nú að hafa í matinn í dag,“ eða: „Hvað í ósköp-
unum á eg nú að hafa í mat á morgun!“ Húsmæðr-
unum.er sannarlega oft vorkunn, hvað matarkaup-
in og matargerðina snertir, því að oft er ekki úr
mörgu að velja, og sérstaklega. er tilfinnanlegt að
ekki skuli vera neitt grænmeti á boðstólnum. En
við megum, þrátt fyrir allt, ekki kvarta, því að góð-
an og mikinn mat höfum við óneitanlega, þótt hús-
mæðurnar vildu gjarnan mega hafa hönd í bagga
með því sem inn er flutt. Hér á eg ekki einungis við
matarinnflutning, heldur og innflutning ýmiss kon-
ar búshluta, en það mun eg ekki ræða nánar að
sinni.
Til þess að gera bæði matarinnkaupin og rnatar-
■gerðina léttari og losna við daglegar áhyggjur út af
því, hvað hafa eigi í matinn, er afbragðs gott ráð að
gera lista yfir allar máltíðir vikunnar í einu og miða
'innkaupin við hann. Þegar eg segi allar máltíðir, á
eg við miðdegisverðinn, því að flestir borða brauð
og annað þ. h. að kvöldinu. Eg ætla að segja ykkur
í örfáum orðum, hvernjg eg hef þetta, og mér hefur
reynzt ljómandi vel.
Á laugardögum geri eg lista yfir alla vikuna og
skrifa niður hjá mér, hvað á að borða hvem dag. Á
mánudagsmorgun panta eg mat til tveggja daga, þ.
e. a. s. ef kalt er í veðri, og þetta er matur, sem þolir
vel að geymast. Sama geri eg á þriðjudagskvöld og
fimmtudagskvöld. Að sjálfsögðu, er brugðið út af
þessu, eftir því sem á stendur með eigin matarbirgð-
ir og annað. Þá er að raða saman þeim réttum, sem
fara vel saman og byggja hvorn annan upp að ein-
hverju leyti. Á eftir saltfiski er t. d. mjög gott að
borða einhverja sæta súpu og þar fram eftir götun-
um. Skyr ætti að vera fastur liður a. m. k. einu
sinni í viku og má þá fyrri rétturinn gjarnan vera
af léttara tagi. Soðið kjöt og kjötsúpu er gott að
hafa á aðal annríkisdögum, t. d. þvottadögum o. þ.
h. Ef nægilegt væri af grænmeti og ávöxtum á
skaplegu verði, væri sjálfsagt að hafa a. m. k. einn
grænmetisdag í viku (margir myndu eflaust hafa þá
fleiri), en því er nú ekki að fagna.
Eg ætla ekki að nefna fleiri, rétti hér, það hefur
hver eftir sínum smekk og geðþótta, en með því að
hugsa málið vel og gera lista yfir alla vikuna í senn,
er miklum og óþörfum áhyggjum létt af húsmóður-
inni. P.
LEIÐRÉTTING.
f síðasta kvenandálki var prentvilla, sem eg vil
leiðrétta. Þar stóð á einum stað, að uppslögin væru
saumuð með treyju að ofan, en á auðvitað að vera
TEYGJU. Eg vona að þetta hafi ekki yaldið neinni
truflun við saumaskap á uppslögunum, sem eru
hreinasta þing, og að þau geti orðið sem flestum
konum að gagni.
GOTTRÁÐ:
Munið að láta vínarpylsur ekki sjóða. Þær á að
setja í kalt vatn og hita upp að suðumarki. — Þann-
ág eru þær beztar.