Dagur - 08.02.1950, Blaðsíða 2

2
D AGUR
Miftvikudaginn 8. febrúar 1950
Sjálfboðavinna í sveif í Breflandi
Bretar hafa komið á sjálfboða-vinmiflokkakerfi
til þ ess að hjálpa til við sveitastörfin, og þetta
kerfi hefur skilað ágætum árangri
Eftir ALAN MORAY WILLIAMS
Alan Moray Williams er
brezkur blaðamaður og rithöf-
undur, sem hefur dvalið hér á
landi nú um hríð. Hann hefur
ritað eftirfarandi grein fyrir
Dag.
Þegar ég las í íslenzku dagblöð-
unúm nýársræðu forseta íslands
um mikilvægi landbúskaparins,
kom mér í hug tilraun, sem gerð
hefur verið í Bretlandi nú á und-
anförnum árum og hefur skilað
mjög markverðum árangri. Eftir
því sem ég bezt veit, hafa íslend-
ingar ekki haft kynni af tilraun
flessari. Eg á hér við sjálfboða-
vinnu-sveitahreyfinguna til að-
stoðar í sveitum. Þessi hreyfing
hófst snemma á stríðsárunum og
hún er enn í dag mikilvæg aðstoð
við bændur landsins yfir sumarið
og uppskerutímann.
Á íslandi er landbúnaður rek-
inn með allt öðru sniði en í Bret-
landi, og þar að auki hafa Islend-
ingar fyrir löngu komið þeirri
skipan á hjá sér, að nemendur og
unglingar fari í sveit á sumrin og
hjálpi til við búskapinn. Eigi að
síður tel ég að lesen<^ur Dags
kynnu að hafa gaman og gagn af
því að kynnast þessari brezku
hreyfingú, og þess vegna ætla ég
að drepa nokkuð nánar á hana.
Fólksflutningar úr sveit.
í Bretlandi, eins og á íslandi
og raunar í flestum evrópskum
löndum, hafa verið miklir fólks-
flutningar úr sveitum til borg-
anna nú á síðari árum. Afleiðing
þess er m. a. sú, að oft er mjög
mikill skortur á vinnuafli í sveit-
inni, sérstaklega um uppskeru-
tímann.
Fyrir heimsstyrjöldina síðari
björguðust brezkir bændur af
einhvern veginn í þessum efnum,
en eftir að stríðið hófst árið 1939,
og mikill fjöldi ungra landbúnað-
arverkamanna var kallaður til
herþjónustu, voru bændur mjög
aðþrengdfr með vinnuafl. Landið
þarfnaðist mjög landbúnaðaraf-
urða og rikisstjómin hvatti
bændur óspart til þoss að leggja
fleiri ekrur undir plóginn en
venjulega, enda þótt vinnuafl til
starfa væri helmingi minna en á
venjulegum tímum.
Vinnusveitir kvenna.
Ein af ráðstöfunum ríkisstjórn-
arinnar til þess að mæta þessum
vanda, var að stofna hinn svokall-
aða vinnuher kvenna. Ungum
stúlkum var kennt að taka sér
störf karlmannanna í sveitinni —
aka traktor, plægja, sá, hreinsa
illgresi og vinna að uppskeru.
Vinnuflokkar þessir bjuggu í sér-
stökum heimilum eða á búgörð-
unum sjálfum, og enda þótt flest-
ar stúlkurnar væru úr borgunum
og hefðu þar verið vélritunar-
stúlkur, afgreiðslustúlkur eða
starfað við einhvern iðnað, og
vissu næsta lítið um sveitalíf,
urðu flestar þeirra fljótlega mjög
hæfar til starfs og hlutu mikið
lof bænda fyrir frammistöðuna.
„Sveitastúlkumar“, eins og
þær voru kallaðar, gátu þó ekki
fyllt að fullu það skarð, sem varð,
er landverkamennimir voru kall-
aðir í herinn. Mest var þörfin á
mörgum hjálparmönnum í sveit-
inni á vissum tímum ársins: í
júní og júlí við heyverkun, í á-
gúst og september við kornskurð
og í október við kartöfluupp-
skeru. Aðstoðarfólk til þessara
verka þurfti ekki að kunna margt
um sveitabúskap með því að þeim
voru ætluð mjög einföld störf.
Faglærðir verkamenn unnu þau
störf, sem á fagmennsku kölluðu,
en aðalatriðið hér var að nægi-
lega margt fólk væri til taks
hverju sinni ,er bændurnir þurftu
á aðstoð að halda. ........
Sumarleyfi við sveitastörf.
Ríkisstjórnin .setti því- af 'stað-
áróðursherferð, sem nefnd var:
„Hjálpið til í sveitinni". Farið var
fram á það, að karlar og konur
verðu hluta af sumarleyfum sín-
um í sveit og hjálpuðu bændum
til þess að framleiða matvælin,
sem voru svo rík nauðsyn fyrir
þjóðina. Þúsundir mann tóku þess
ari áskorun ríkisins og þessi
hreyfing komst því brátt á legg.
Flestir sjálfboðaliðarnir höfðu
aðeins úr stuttu sumraleyfi að
spila og þeim var komið fyrir í
sérstökum búðum víðs vegar um
landið, í helztu landbúnaðarhér-
uðunum. Eg veit ekki, hversu
margar búðir voru til á þeim
tíma, en þar sem hvert „county“
eða sýsla i landinu kom á fót all-
mörgum slíkum vinnubúðum,
hljóta þær að hafa skipt hundr-
uðum.
Þessar vinnubúðir, sem voru
opnar frá apríl til nóvember gátu
hver um sig hýst 100—150 manns
og voru nokkur stór tjöld, ásamt
herskálum til að matast í. Sjálf-
boðaliðarnir komu sjálfir með
hnífapör og diska, en rúmstæði
og ábreiður og annar útbúnaður
var fyrir hendi. Átta menn gistu
í hverju tjaldi.
Vinnutími var kl. 9 til 5. Bænd-
ur, sém þurftu á hjálp að halda,
hringdu til forstöðumanns vinnu-
búðarinnar og tilkynntu hversu
marga menn þeir þyrftu og á
hvaða tíma, og var vinnuaflinu
síðan skipt niður í milli bænd-
anna eftir þörfum þeirra. Bílar
fluttu fólkið á vinnustaðinn og
heim aftur.
Stúlkur, sem ráðnar voru til
vinnubúðanna, útbjuggu menn
með nestispakka, og á kvöldin,
þegar heim var komið, var heitur
matur til reiðu.
Kaup er lágt.
Kaup var um einn og hálfur
skildingur á klukkustund. Þetta
mun þykja lítið fé á íslandi, sér-
staklega nú síðan dýrtíðin hefir
skrúfað kaupgjald svo hátt, en
menn verða að hafa í huga, að
flestir þessara sjálfboðaliða höfðu
litla sem enga reynslu í landbún-
aðarstörfum, og stundum gat
komið fyrir að þeir væru bænd-
um meira til óþæginda en gagns.
Eg man til dæmis eftir flokki
Lundúnabúa, sem sendur var til
starfa á stórum búgarði í Surrey
til þess að taka illgresi úr gul-
rótareitum, þeir eyddu heilum
morgni í það að taka upp gulræt-
urnar stað þess að tína illgresið!
Engin skylda.
Þar að auki ber þess að gæta,
að ekki var skylda að vinna
meira en hvern og einn langaði
til. Ef menn vildu vera lausir
þennan daginn eða hinn, þurfti
ekki annað en segja forstöðu-
manni vinnubúðanna frá því. En
ef menn vildu vinna fyrir mat
sínum, sem kostaði 30 skildinga á
viku, þurfti að vinna 20 klukku-
stundir.
Þessi sjálfboðahreyfing reyndist
mjög vel og varð til mikils gagns.
Þessi gagnsemi varð svo mikil,
að búðunum hefur verið
haldið við eftir stríðið. Þar fá
borgarbúar ágætt tækifæri til
þess að njóta holls sumarleyfis
við störf, sem eru skemmtileg
andstæða við skrifstofustörf. Þá
gefa þær ágætt tækifæri til þess
að kynnast fólki af ýmsum stétt-
um og af mismunandi uppruna,
sem menn mundu ekki kynnast
við sín venjulegu störf. Þegar
menn vinna saman úti á akri,
losna feimnisböndin, menn
spjalla þá gjarnan um störf sín
og bera saman reynslu sína. —
Þarna kynnist maður ekki aðeins
nemendum og uppgjafahermönn-
um, heldur og fólki úr öllum
mögulegum stéttum og starfs-
greinum. Eg hef sjálfur kynnst
sérkennilegu og skemmtilegu
fólki í þessum vinnubúðum, og
hef haldið þeim kunningsskap við
síðan.
Margir leggja hönd á plóginn.
Hér á íslandi, þar sem fólkið er
fátt og öll þjóðin líkist mest stórri
fjölskyldu, hefur þessi blöndun
stéttanna ekki eins mikla þýðingu
og í Bretlandi og virðist ekki eins
eftirtektarverð, en með þjóð, sem
telur milljónir eins og Bretar,
stefnir að því að fólk greinist í
hópa og stéttir — hefur hver þá
litla hugmynd um það, hvernig
aðrar stéttir og hópar lifa.
Vissulega eru ekki allir Bretar
hrifnir af svona vinnubúðum. —
Fjöldi manna mundi aldrei láta
„smala sér“ í slíka rétt með
mörgu ókunnu fólki. En þeir eru
líka margir úr öllum stéttum
þjóðfélagsins, sem gjarnan vilja
leggja hönd á plóginn í bókstaf-
legri merkingu og þess vegna eru
vinnubúðirnar oftast fullsetnar
yfir sumarmánuðina.
Það fylgir mikil ánægja því, að
starfa á bújörð úti á landi, jafnvel
þótt ekki sé nema um stuttan
tíma að ræða. Mönnum finnst, að
y)
Beztu þakkir fil allra þeirra, sem sýndu mcr vinar- S
hug á sjötugsafmæli minu, hinn 28. janúar s. I.
VILHJÁLMUR JÚLÍUSSON.
&&&$>&S><$>&$><S>Q><S><&S><$>Q>&$»S«t><S><$*&S><$*&S>m>^^
K. A. félagar! <|
Gömlu dansarnir
Dansæfingar verða fyrst um sinn í Samkomuhúsinu k
á fimmtudögum kl. Sl^.
STJÓRN K. A.
*8mS>$><Sx$><ÍkSxÍk8><8>3><S>«*Í><Í><S><Í><ÍkS><Í>3>3><Í><S^^
Akureyringar! Nærsveitamenn! I
Höfum opnað fólksbílastöð við Strandgötu 23,
undir nafninu: i
LITLABÍLASTÖÐIN |
Sími 105. í
Reyniðviðskiptin! \
Tilkynning til bænda
Pantanir í sáðvörur þurfa að vera komnar
til vor fyrir 20. febrúar n. k.
Pöntunum veitt móttaka í Kornvöruhúsinu.
L
Kaupfélag Eyfirðinga.
SKEMMTISAMKOMA
verðúr' í samkomuhúsinu að Árskógi, Árskógsströnd,
laugardaginn 11. febrúar n. k., og hefst kl. 9 e. h.
Til skernmtunar verður:
1. Fimleikasýning karla frá K. A.
2. Glímuflokkur frá í. B. A. sýnir.
3. Sjónleikur.
4. DA.NS.
Góð músík. — Veitingar á staðnum.
Ungrnennasamband Eyjafjarðar.
„ELNA" saumavélar
væntanlegar í marz eða apríl næstkomandi.
Væntanlegir kaupendur gjöri svo vel að leggja
inn pöntun fyrir 15. þ. m.
Kaupfélag Eyfirðinga
Járn- og gleiuörudeild.
Armbandsúr
fannst á götunni.
Upplýsingar í síma 273,
Akureyri.
starfi loknu, að þeir hafi unnið
sér rétt til þess að borða búsaf-
urðir það sem eftir er ársins, í
stað þess að vera bara borgarbúi,
sem lifir á erfiði bóndans. Menn
snúa heim til starfa sinna, eftir
vistina úti á landi, hressari en áð-
ur, bæði á líkama og sál.
(Lausl. þýtt).
TIL SÖLU:
„Fraser“-dráttarvél, sem ný,
13 ha., ásamt tveimur greið-
um, fyrir tún og éngi og
einnig garðyrkjuplóg (lijól-
plóg) og diskaherfi. — Uþp-
lýsingar gefur
Þorsteinn Jónsson,
Syðri-Grund,
Svarfaðardal.
Skúfliólkor
úr gulli og UPPHLUTS-
BELTI til sölu í
Norðurgötu 26
(austurdyr).