Morgunblaðið - 24.04.1988, Síða 35

Morgunblaðið - 24.04.1988, Síða 35
34 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. APRÍL 1988 35 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aðstoðarritstjóri Fulltrúarritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, ÁrniJörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, ÁgústlngiJónsson. BaldvinJónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 700 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 60 kr. eintakið. Sveiflur í stiórnmálum Islenskir kjósendur ættu erfitt með að setja sig í þau spor Frakka að þurfa að velja á milli forseta, forsætisráðherra og fyrrverandi forsætisráðherra í forsetakjöri. Frakkar standa frammi fyrir þessu vaii í dag. Er engin furða þótt ýmsir telji, að í þessum frönsku kosningum reyni meira á innviði stjómkerf- is fimmta lýðveldisins en nokkru sinni fyrr í 30 ár ef lit- ið er fram hjá stúdentaóeirðun- um, sem Jiófust í Frakklandi fyrir réttum 20 árum. í frönsk- um stjómmálum urðu þáttaskil fyrir tveimur árum, þegar Fran- cois Mitterrand, forseti sósíal- ista með töluverð pólitísk völd einkum í utanríkis- og vamar- málum, sat uppi með meirihluta hægri manna á þingi og komst ekki hjá því að skipa ríkisstjóm úr þeirra hópi undir forsæti Jacques Chiracs, sem líklegast- ur er til að keppa til úrslita um forsetaembættið við Mitterrand í annarri umferð kosninganna eftir tvær vikur. Fréttir frá Frakklandi hemia, að kosningabaráttan hafí verið heldur bragðdauf. Kemur það í sjálfu sér ekki á óvart, þegar jafti valdamiklir menn og for- seti landsins og forsætisráð- herra beijast um völdin. Hin háu embætti gera kröfu til þess að fyllstu virðingar sé gætt og ekki haldið þannig á málum, að skugga sé varpað á þau. Er ekki vafi á því að stúdentaóeirð- imar fyrir 20 ámm, þegar Charles de Gaulle, þáverandi forseti og höfundur fímmta lýð- veldisins, varð að fullvissa sig um að herinn stæði að baki sér og stjóminni, eru enn ofarlega í hugum þeirra Mitterrands og Chiracs, báðum er ljóst að inn- anlandsfriðurinn er brothættur eins og annað. Hitt er jafn ljóst, að enginn spáði því að samstarf forseta og forsætisráðherra úr ólíkum pólitískum áttum myndi ganga jafnvel í Frakklandi og samstarf þeirra Mitterrands og Chiracs. Saga fímmta lýðveldisins franska sýnir í hnotskum þær sviptingar sem verða í stjóm- málum. Flokkar og stefnur rísa og falla. Þegar talin er mest festa innanlands eins og eftir 10 ára valdatíma de Gaulles verða stúdentar til þess að for- setinn riðar til falls. Á þeim tíma varð einnig töluverð upp- stokkun í íslenskum stjóm- málum og ýmsir töldu að for- setakosningar hér á landi á fyrri hluta árs 1968 væm til marks um að flokkakerfi okkar væri að riðlast og stjómmálasagan að taka nýja stefnu. Svipaðar vangaveltur em uppi hjá ýms- um núna, þegar kannanir sýna í annað skipti í röð, að stjóm- málahreyfing nem ekki vill láta kalla sig flokk, Kvennalistinn, fær mestan stuðning meðal kjósenda og hinir hefðbundnu flokkar eiga undir högg að sækja. Frá Noregi berast þær frétt- ir, að sá stjórnmálaflokka þar, sem engir forráðamenn gömlu flokkanna vilja sjá eða heyra, sé orðinn annar stærsti flokkur- inn og rífí fylgi bæði af stóra flokknum til vinstri, Verka- mannaflokknum, sem fer með stjóm landins, og stærsta stjómarandstöðuflokknum til hægri, Hægriflokknum. Undir forystu Carls I. Hagens hefur Framfaraflokknum tekist að fá 23,5% kjósenda til fylgis við sig samkvæmt nýrri skoðanakönn- un en flokkurinn fékk atkvæði aðeins 3,7% í þingkosningum 1985 og fylgi Verkamanna- flokksins hefur hrapað úr 41,2% í 27,8% á sama tíma. í stuttu máli leggur Hagen áherslu á, að hann berjist fyrir hagsmuni hins almenna manns auk þess sem hann ræðst harkalega á aðra stjómmálamenn og skrif- fínna og kallar þá „hina nýju yfírstétt í Noregi" og síðast en ekki síst berst Hagen gegn fíjálslyndi í innflutningi á fólki til Noregs. Hefur Framfara- flokkurinn verið sakaður um kynþáttahatur og minnir þann- ig á flokk Le Pens í FYakk- landi, öfgamannsins lengst til hægri, sem talið er að fái stuðn- ing 10-12% kjósenda í forseta- kosningunum. Hvorki Mitterrand né Chirac vilja að sveiflan í frönskum stjómmálum verði frá gömlu flokkunum til öfgaflokka til hægri eða vinstri. Franskir kommúnistar virðast því sem næst úr sögunni og flestir spá því að Le Pen sé stundarfyrir- brigði. 20 ámm eftir stúdenta- óeirðimar í Frakklandi, þegar æskan ætlaði að taka völdin af hinni ráðandi stétt, spá flestir því að hinn 71 árs Francois Mitterrand, íhaldssamur sósíal- isti og talsmaður öflugra her- varna, nái endurkjöri vegna mikils fylgis meðal ungs fólks! Mikilvæg mál Oft er rætt um efnahags- mál á þessum vett- vangi. Þau eru mikil- væg. Afkoma þjóðar og þegna hlýtur ávallt að vera í brennidepli þegar þjóðmál eru til umræðu. Við höfum í forystu- greinum Morgunblaðsins bent á ýmislegt sem nú verður að horfast í augu við af festu og ákveðni. Þar má ekki sízt nefna afkomu ríkisins og hvemig tekjum er skipt milli þegnanna, enda hafa kaupgjaldsmálin verið efst á baugi undanfarið. Vonandi berum við gæfu til þess að leiða þau til lykta með þeim hætti að sem flestir geti vel við unað. Enginn vafí er á því að skrif- stofu- og verzlunarfólk hefur borið skarðan hlut frá borði. Vinnutími þess er oft lang- ur, kaupið í neðri kantinum eins og sagt er á tízkumáli. En verkföll eru engum til góðs. Það er ígildi kaupmáttaraukningar að losna við þau og er augljóst að margir launþegar eru farnir að átta sig á því. Engum er nauðsynlegra en þeim að verð- bólgu sé haldið niðri og þar með vöxtum af lánum og þá verðlagi ekki sízt. Margt þarf því að athuga og er vonandi að sú athugun, sem nú fer fram á launakjörum verzlunarfólks, verði til þess að styrkja undirstöðu efnahagslífsins en veikja ekki og þá einnig — og ekki síður — að auka ráðstöfunartekjur heimilanna. Það er kjami málsins. Peningar sem brenna upp á verðbólgubáli eru einskis virði. Þjóðfélag sem gengur fyrir verðbólgu þolir enga samkeppni í nútímaheimi, dregst aftur úr og endar í háskalegri siglingu þar sem teflt er um lífsafkomu þegnanna og sjálft þjóðfrelsið. Við höfum einnig á þessum vettvangi og öðrum bent á nauðsyn þess að atvinnu- rekendur horfí í eigin barm. Þeir sem standast ekki samkeppni eða eyða meiru en þeir afla verða sjálfír að axla byrðam- ar án þess þeir eigi kröfu á því að skatt- borgaramir hlaupi alltaf undir bagga. Illa rekin fyrirtæki og þeir sem taka áhættu í atvinnurekstri verða sjálfir að taka afleið- ingunum. Það er afstaða manna í nútíma- þjóðfélagi. Við höfum einnig bent á nauðsyn þess að vinna af hagkvæmni að verkun sjávar- afla og þá m. a. varpað fram þeirri spum- ingu hvort ekki sé astæða til að sameina fyrirtæki og mynda þéttari byggðakjama en verið hafa úti á landi. Vandamál dreif- býlisins hafa aukizt verulega og það er okkur öllum nauðsynlegt að vel sé að lausn þess vanda staðið svo að byggðimar megi eflast af biómlegu atvinnulífí. Eitt hið versta sem gæti hent íslenzkt þjóðfélag væri uppflosnun fólks á landsbyggðinni og slæm afkoma dreifbýlisfyrirtækja. En vandamál eru einnig fyrir hendi í þéttbýli, eins og allir vita. Fyrirtæki eiga undir högg að sækja. Við stöndum illa að vígi í samkeppni við aðrar þjóðir á erlendum mörkuðum. Lækkun dollarans er sjávarút- veginum óhagstæð, svo ekki sé meira sagt, og sjálfír höfum við gerzt sekir um að yfírfylla markaði í Bretlandi með þeim afleiðingum að okkar eiginn fískur hefur lækkað í verði. Menn hafa ekki fengið kvótann til afnota í því skyni að sóa hráefn- inu með þeim hætti. Við eigum að leggja höfuðáherzlu á gæði en okkur hefur ávallt hætt til að falla fyrir magninu. Líftækni- iðnaður framtíðarinnar á örugglega eftir að kenna okkur að fara betur með hráefni okkar. Þegar hann verður vel á veg kom- inn verða íslenzkar afurðir jafngildi gulls eða olíu og við munum leggja höfuð- áherzlu á að vinna úr hráefninu þau verð- mæti sem mest eru. Með því hugarfari eigum við að horfa inn í framtíðina. Og svo auðvitað með þá kröfu í huga að við séum aðiljar að hafsbotni sem á uppruna í jarðlögum íslands og er því e.k. fram- hald landgrunns okkar, eins og Eyjólfur Konráð Jónsson og ýmsir aðrir hafa bent skelegglega á. í nýlegu hefti Nature sem er eitt virtasta raunvísindarit nú um stund- ir, er grein eftir þekkta erlenda vísinda- menn sem taka í þann streng að hafs- botninn á Hatton-Rockall-svæðinu sé runninn af jarðsvæði íslands og er það mikilvægt málstað okkar, ásamt flóknum rökum öðrum. Við höfum nýtt alþjóðleg viðhorf í réttindabaráttu okkar á höfunum og fylgt alþjóðalögum í þeim efnum. Hafs- botninn er viðkvæmt mál, enda setti Amar- asinghe bann á hann áður en hann sleit síðustu hafréttarráðstefnunni í Genf. Síðar náðist samkomulag um hann eins og ann- að. Á þessum vettvangi flutti Hans G. Andersen mál okkar með sóma eins og endranær. Við eigum óhikað að sækja réttindi okkar í merkan og mikilvægan sáttmála um höf- in. Nú er lag eins og viðhorfín eru í heimin- um. Við notuðum alþjóðleg viðhorf sam- tímans þegar við endurreistum þingið, fengum stjórnarskrána og síðast en ekki sízt þegar við sömdum við Dani um full- veldi — og þar með sjálfstæðið — í lok heimsstyijaldarinnar 1918, en þá var sögu- leg þróun okkur í hag. Hún er það einnig nú. Einnig mikilvæg mál Við höfum hér í Reykjavíkurbréfi og öðrum forystugreinum Morgunblaðsins bent á önnur mikilvæg vandamál sem nauðsynlegt er að hafa ávallt í huga þeg- ar hugsað er um heillavænlega þróun íslenzks þjóðfélags. En hér verða einungis nefnd tvö undirstöðuatriði til viðbótar enda liggur mikið við að vel sé á þeim haldið. Þau eru ræktun æskunnar, sem við höfum einatt fjallað um og lagt áherzlu á, og undirstöðukennsla í fjölmiðlun sem við höfum gert að grundvallaratriði hér á þess- um vettvangi. Nú hafa einhver spor verið stigin til að mæta þeirri kröfu og vonandi verður það veganesti helzt í farteskinu sem eflt getur sögu okkar, tungu og menn- ingu. Þessi þrjú atriði hljóta að verða grundvöllur allrar kennslu í fjölmiðlun hvort sem hún fer fram við Háskóla ís- lands eða annars staðar. Það lærir að vísu enginn að verða blaðamaður. Og þeir eru ekki margir sem hafa það í sér í raun og veru. Það tekur einatt langan tíma að komast að raun um hvort neistinn býr með mönnum eða ekki. Það er ekkert skemmtilegra að vera á rangri hillu sem blaðamaður en við eitthvert annað tízku- starf. Hitt er svo annað mál að forsenda þess að menn geti ræktað gott blaða- mannsupplag er sú að veganestið sé einn- ig gott og því ber að leggja höfuðáherzlu á að kenna mönnum undirstöðuna. Án hennar verður enginn góður blaðamaður. Loks verðum við einnig, og þá ekki sízt í tengslum við fjölmiðlafræðsluna, að gera okkur einhveija grein fyrir þeirri hættu sem fylgir því að fylla öll heimili landsins af viðstöðulausu útlenzku tali. Þróunin hefur samt orðið sú. Og það er blekking ein að gera sér ekki grein fyrir þessari hættu eða reyna að drepa henni á dreif með orðagjálfri eða tómlæti. Þar er um sjálfan lífsháskann að tefla, hvorki meira né minna. Á þetta er aðeins minnt um leið og vitnað er til tveggja greina sem birzt hafa í Morgunblaðinu undanfarið og vel^ má stöðvast við eitt andartak. í rabbi sem Bjöm S. Stefánsson skrif- aði nýlega í Lesbók segir hann m.a.: ,,ís- lenzkan hefur alla tíð verið allsráðandi á íslandi ef undan er skilið helgimál kaþ- ólsku kirkjunnar. Erlendir embættismenn fengu aldrei að nota eigin tungu í skiptum við landsmenn. Það var ekki fyrr en eftir að íslendingar höfðu sagt sig úr lögum við Dani að danska varð skyldunám í skól- um hér. Svo liðu tveir áratugir en með tilkomu sjónvarpsins fór enska að hljóma flest kvöld á heimilum landsmanna og stöð- ugt Iengist sá tími sem enska klingir í eyrum á heimilunum ... Með almennri sjónvarpseign er hið eiginlega þjóðleikhús komið inn á heimilin. Það nístir mig að hugsa til þess að setustofur íslenzkra heim- ila skuli vera orðnar að enskumælandi bíó- sölum...“ Þessi orð mættu vel vera til aðvörunar og enginn ætti að gera lítið úr þeirri hættu sem við blasir fyrir þjóðtunguna og íslenzka menningu. íslenzkir þættir í sjón- varpi eru nú fleiri en áður, að vísu, og er það af hinu góða. íslenzk ljóðlist hefur einnig sómt sér vel í ríkissjónvarpinu og margir sem hlakka til að hlýða á þann þátt hvert sunnudagskvöld. Morgunblaðið hefur ákveðið að birta ljóð vikunnar í Les- bók, en Hrafn Gunnlaugsson dagskrár- stjóri velur ljóðin. Leikarar hafa lesið þau eftirminnilega. Það er kraftur og íslenzkt áræði í kring um slíka menningarstarf- semi. Sjónvarpsstöðvamar verða að rækta gott íslenzkt efni svo að þær standi undir nafni. Þeir sem gera vel eru ekki viðkvæm- ir fyrir aðfínnslum. Þeir vita að þær eru ósanngjamar. En þeir sem gera illa eða leggja áherzlu á erlent myndbandaefni hljóta í þessu tilfelli að vera viðkvæmir fyrir gagnrýni, a.m.k. þangað til unnt er að tala um að íslenzkar sjónvarpsstöðvar séu fremur íslenzkar en erlendar. Það verð- ur þó ekki fyrr en mikill meirihluti efnisins er af íslenzkum toga eða þannig framreidd- ur að hægt sé að tala um að það sé í íslenzkum búningi. Það er margt gott á myndbandaleigum og sumt í sjónvarpi, þótt yfírfullt sé af erlendu efni. En við megum ekki láta deigan síga. Gott íslenzkt efni ætti helzt að vera allsráðandi í íslenzku sjónvarpi. Erlenda síbyljan til uppfyllingar, annaðhvort sem góð afþreying eða menn- ingarleg viðbót. I athyglisverðri grein eftir Svein Einars- son, sem birtist hér í blaðinu ekki alls fyrir löngu undir heitinu Nauðsyn íslensks blaðamannaskóla, segir hann m.a.: „Ný- lega var ég staddur í Austurríki og horfði þar talsvert á sjónvarp mér til mikillar ánægju. Nú vil ég taka það skýrt fram að mikið af efni ríkissjónvarpsins og einn- ig Stöðvar 2 er mjög svo frambærilegt, oft er þar góð afþreying fyrir þá sem ánægju hafa af slíku og tíma, og stundum jafnvel það sem er umhugsunarvert. En hins vegar varð mér ljóst af þessum stuttu kynnum af austurríska sjónvarpinu að á einu sviði er reginmunur á dagskránni. Innlend framleiðsla þeirra Alpamanna set- ur miklu meiri svip sinn á hana, nánast daglegir fræðsluþættir um eitthvað sem tengist menningu þeirra og sögu, staðar- lýsingar, kirkjur skoðaðar og kastalar, tónlistarþættir, ferðir á skáldaslóðir o.s.frv. Innlend leikverk var að sjá að væru þar svotil vikulega, auk svo skemmti- þátta, sem mér virtust nú að vísu ekki taka fram „sveitó" spumingaþáttunum hans Ómars Ragnarssonar. Og svo annað: Enskan hljómaði þama ekki daginn út og daginn inn eins og í sumum stöðvum hér. Reyndar ganga þeir svo langt í afstöðu sinni að Humphrey Bogart og Lee Marvin mæla á þýska tungu. Að vísu hafa mér aldrei þótt slíkar aðferðir til fyrirmyndar af listrænum ástæðum því alltaf verður blæmunur. En hvað skal segja? Það er staðreynd að mengun af erlendum málum er þar minni, bömin svara ekki á ensku eins ojg uppeldisfrömuðir segja, að hér eigi sér stað og rekja til áhrifa sjónvarps. Menning, sem einangrar sig, fær ekki sérlega góðan áburð, þó að hún dafni í góðri eigin mold. Þessi gamla spuming leitar á okkur um það hvemig okkur eigi best að nýtast áhrif að utan (sem okkur em svo sannarlega nauðsynleg og senni- lega einnig óhjákvæmileg á þessum síðustu tímum) án þess við glötum niður þeim verðmætum, sem við höfum sjálf skapað hér við ystu hafsbrún í aldanna rás, þeim einkennum, sem við ein bemm, þeirri tungu, sem við ein tölum og sem hefur fætt af sér verðmæti, sem enginn annar en við getum ávaxtað. Blaðamenn og fjöl- miðlamenn bera þama mikla ábyrgð. Áhrifamáttur fjölmiðlunar er miklu meiri í dag en marga óraði fyrir um miðbik aldar- innar og við blasir nýr vandi, þegar gervi- hnettimir fara að ausa yfír okkur áhrifa- gjamri víðseljanlegri framleiðsiu miðstöðl- unarinnar. Ef okkur er annt um það, sem hefur gert þessar 250 þúsund hræður að þjóð, öðm vísi en aðrar þjóðir, er okkur þá eins vænt að horfast í augu hvemig við sjálf virðumst ætla að skila af okkur til þeirra sem eftir koma. Þekking og þjálfun fjölmiðlafólks og blaðamanna getur þama skipt sköpum. Þekking á sérkennum okkar, sögu og menningu, atvinnu og á öllu því, sem góð- ur blaðamaður á að hafa á fíngram sér. Þekking sem er miðuð við hugsunarhátt þessarar þjóðar,. skilyrði hennar í þessu harðbýla og þó gjöfula landi. _ Við þurfum íslenska blaðamannaskóla. REYKJAVÍK URBRÉF Laugardagur 23. apríl Við þurfum námsbraut í blaðamennsku og fjölmiðlun við Háskóla íslands. Hug- myndin er ekki ný og hefur oft verið hreyft áður, kannski er undirbúningur kominn eitthvað áleiðis. Vonandi því að þörfin er brýn. Þarna þarf að kenna íslensku og framburð tungunnar, nokkur erlend mál og framburðarreglur annarra, íslenska stjómmálasögu, atvinnusögu og menningarsögu. Námið á að vera í senn bóklegt og verklegt. Það á ekki að kenna verðandi blaðamönnum endilega fræðin til hlítar, heldur aðferðir til að nálgast hvert það mál, sem á fjörur þeirra rekur. Tökin á því að setja sig inn í hlutina á glöggan hátt á stuttum tíma. Markmiðið á að vera, að skapa íslenska blaða- og fjölmiðla- menn.“ Við þessi orð er einnig ástæða til að staldra. Við skulum íhuga þau. Og taka undir þau. Við skulum gera okkur grein fyrir að íslenzku baðstofunni hefur verið breytt í hálfútlenda síbylju á ljósvökunum svokölluðu. Þar sitja erlendir selstöðukaup- menn og flíka vamingi sínum. Þar skortir á íslenzkt andrúm. Dægurlagastöðvarnar draga dám af kanasjónvarpi, oft með inn- antómri glymjandi. En íslenzka ívafið er samt guðsþakkarvert. Eitt sinn var talað um hemám hugarfarsins. Það skyldi þó ekki vera að þetta hemám sé nú loks kom- ið í leitimar. Að það sé fyrrnefnd síbylja í tali og söngtextum? Hemám brenglandi erlendrar íhlutunar sem er fylgikvilli frels- is. Tízkusveifla lágkúmnnar í tali og mynd- um. Það er íhugunarefni, ekki sízt fyrir þá ljósvaka sem einhvem metnað hafa. Og eitthvert raunvemlegt markmið sem íslenzkir fjölmiðlar. Börninlifi Að lokum skulum við staldra við æsk- una og uppeldismálin. í því sambandi er ástæða til að íhuga orð séra Þóris Stephen- sens sem hann viðhafði í kveðjuprédikun sinni, en hann er nú í ársfríi frá Dómkirkj- unni og mun gegna starfi staðarhaldara í Viðey næsta ár. Séra Þórir hefur unnið gott og merkilegt starf við þessa höfuð- kirkju íslenzku þjóðarinnar. Hann hefur haft náið samstarf við unglingana og þeir dómkirkjuprestar ræktað þá eftir beztu getu, en það á vafalaust einnig við um flesta starfandi klerka þjóðkirkjunnar. Séra Þórir hefur einnig kennt ungu fólki kristin fræði í skólum og þekkir vel það efni sem hann fjallaði um í kveðjuprédikun sinni. Hann lagði út af orðum Bíblíunnar um hinn góða hirði. Það var vel til fallið. Og þá er það ekki síður vel til fallið að Reykjavíkurborg feli honum embætti stað- arhaldara í Viðey nú þegar uppbygging þessa merka og sögufræga staðar stendur sem hæst. Sjálfur á séra Þórir ættir að rekja þangað og ber hlýjan hug til staðar- ins. Þar mun hann einnig sem betur fer sinna helgihaldi, ásamt öðmm störfum. Það er augljóst að borgarstjóm Reykjavík- ur ætlar Viðey mikið og merkilegt hlut- verk. Davíð borgarstjóri hefur sinnt þessu foma^ menningarsetri og lagt rækt við það. Á hann heiður skilið fyrir það. Marg- ir tala um að Reykjavíkurborg sé svo vel stjómað, og þá ekki sízt fjárhagslega, að önnur stórfyrirtæki ættu að taka sér stjómunaraðferðir meirihluta Reykjavíkur- borgar sér til fyrirmyndar. Félagsmála- starfíð er borginni ekki sízt til sóma. Um leið og við ljúkum þessu Reykjavík- urbréfí með því að vitna í ræðu séra Þór- is um uppeldismál óskum við honum alls hins bezta í nýju ræktunarstarfi við sund- in blá. Þau hjón hafa með starfí sínu við Dómkirkjuna lagt þungt lóð á vogarskál mannræktar og uppeldis, svo að ekki sé talað um það sem mikilvægast er: Út- breiðslu fagnaðarerindisins um góða hirð- inn. Séra Þórir Stephensen komst m. a. svo að orði í kveðjuræðu sinni: „Mér varð hér í upphafi tíðrætt um bömin. Hveijir em þeirra jarðnesku hirðar? Fyrst og fremst koma þar til foreldrar þeirra eða uppalend- ur. Skólinn eða kennaraliðið fylgir þar fast á eftir, bæði gmnnskólinn og þær stofnanir, sem á undan honum koma víðast. Inn í þetta allt hlýtur kirkjan svo að grípa m. m. og fátt er mikilvægara í einu þjóðfélagi, en að það fólk sem þama er að verki sé hlutverki sínu vaxið og því séu sköpuð þau skilyrði, sem nauðsynleg em til þess að sem bestum árangri verði náð. Heimilin eiga víða í vök að veijast og þá einkum fjárhagslega. Það er harður kostur, þegar báðir foreldar þurfa að vinna úti allan daginn. Ég hef í áranna rás nokkr- um sinnum varpað fram hugmyndinni um foreldralaun, þar sem heimilin gætu valið um að koma bömum sínum í gæslu eða fengið greiddan heim þann kostnað, sem hið opinbera sparar við það, að bömin séu heima. Ég gladdist mjög við að sjá þessa tillögu tekna upp nú nýléga í stjórnmála- ályktun ungliðahreyfingar eins af stjóm- málaflokkunum í þeirri mynd, að barna- bætur þurfi að vera hærri til þeirra, sem kjósa að vera heima hjá bömum sínum fyrstu árin í stað þess að eftirláta opin- bemm stofnunum stóran hluta uppeldis þeirra. Af því að mér hefur fundist ég fínna æ meira fyrir því í fermingamndirbúningi, að gmndvöllur sá sem fermingarfræðslan þarf að byggjast á, leiðbeining heimilanna, bamastarf kirkjunnar og kannski grann- skólans í kristnum fræðum, sé ekki svo vandaður sem skyldi, þá fór ég að kynna mér þetta í skólunum. Námsefni það, sem þeir hafa, er gott, en svo mikið af vöxtum, að mér er tjáð af fæmm og áhugasömum kennurum, að til þess að koma því til skila þurfi fjórum sinnum meiri tíma en stunda- skráin gefí möguleika á. Þess vegna sé ráðlagt af námsstjóra o.fl. að velja úr. Það veitist oft erfitt. Sama sagan gildi gagn- vart mörgum öðmm námsgreinum, ef ekki flestum, á meðan sífellt fleiri greinum er bætt við. Nú síðast kom þar fræðslan um eyðnisjúkdóminn. Og þetta gerist allt án þess að veittur sé aukinn tími til starfans, þá verður útkoman sú, og af einkar mann- legum ástæðum, að persónuleg áhugamál kennarans ráða kannski meim en heppi- legt er um það, hvaða námsgreinar fá forgang. Það em ekki kristnu fræðin sem ein líða, ég veit t.d. um böm, sem hafa farið í gegnum allan gmnnskólann án þess hafa lært neitt, hvorki um Þýskaland né Bretlandseyjar. Þjóðfélagsgerðin er að breytast svo mikið og við það höfum við velt æ meira yfír á skólana, án þess að gera ráð fyrir, að þeir þurfí til þess aukinn tíma og breytta starfshætti. Þetta kallar númer eitt á einsetinn skóla, sem aftur þýðir aukið húsnæði að mun. Þetta þýðir líka, að kennaramir þurfa að geta haft miklu nánara samband við heimilin, en þeim er nú fært miðað við þann tíma, sem þeim er skammtaður. Við emm farin að ætla skólunum svo stóran hlut af hirðis- hlutverkinu gagnvart ungviði hjarðarinn- ar, að það hljóta að koma fram breytt sjón- armið. Það em ekki bara launin, sem þurfa að hækka til þess að ná úrvalsfólkinu í kennarastéttina. Þar þarf líka fleiri sér- fróða menn til hjálpar við hin afbrigðilegu tilfelli. En eins og einn kennarinn sagði við mig: Okkur er ekki bara ætlað að taka við nánast allri fræðslu, heldur líka meiri- hluta af uppeldinu. Allt á þetta að gerast á tíma sem engan veginn nægir og við aðstæður, sem em á margan veg óviðun- andi. Það undrast flestir ef við ráðum ekki við bömin, sem erfítt er að ná tökum á heima, og svo er verið að býsnast yfir því að enginn skuii ráða við þau, þegar þau koma saman svona 350 til 400 stykki og æsa hvert annað upp. Ég fann, að þama var mikill sannleikur fólginn. Þjóðfélagið þarf að þekkja betur sinn vitjunartíma. Og hvað snertir hirðis- hlutverkið fyrir hina ungu kynslóð, þá held ég, að framkvæmdir fyrir skólakerfið og eflt og aukið samstarf skóla, heimila og kirkju mættu hafa forgang umfram æðimargt annað. Við orð kennarans áðumefnda varð mér hugsað til skemmdarverkanna hér í Aust- urstræti nýlega, þegar stytta Tómasar var brotin af stalli og henni rænt. Þetta er ekki nema einn lítill þáttur af mikilli harm- sögu, sem hefur farið fram hér í miðborg Reykjavíkur í mörg ár, sögu, sem æ fleiri kaupstaðir em nú að kynnast af eigin raun, ef marka má fréttir. Mér varð þá einnig hugsað til þeirrar baráttu, sem háð hefur verið hér í Reykjavík að undanfömu gegn ráðhús- byggingunni. Sé þar raunvemlega verið að beijast af heilindum, sem ég vil ekki þurfa að draga í efa, þótt þær raddir heyr- ist, þá er þar ekki verið að deila um þörf, heldur um smekk. Eitt af því, sem þar hefur mjög borið á góma er lífríki Tjamar- innar. Öll rökrétt hugsun hlýtur að segja mér, að því sé betur borgið með tilkomu ráðhússins, því svo mikilvæg bygging á þessum stað beinlínis heimtar, að hlúð sé að Tjöminni eins vel og kostur er. Ég held ég fari rétt með það, að þessi umræða um lífríki Tjarnarinnar hafí ekki komist upp á yfirborðið fyrr í fjölmiðlum, a. m. k. ekki af þeim krafti, sem nú. Mér er ljóst, að þama er margt gott og áhuga- samt fólk að baki, áhugasamt um velferð lífríkisins í borginni okkar. Ég hefði því viljað óska þess af heilum hug, að þetta fólk beindi nú heldur kröftum sínum að öðm líftíki, lífríki ungu kynslóðarinnar, bæði hér í borginni og um land allt, og tæki upp ný kjörorð eins og t. d. „bömin lifi“, því ég hygg, að hér geti stefnt í mikið menningarlegt slys ef ekki verður gert eitthvað raunhæft í þeim málum, sem ég hef hér verið að reifa. Það er án efa að miklum hluta uppeldis- legt atriði, hvemig fer um fíkniefhavand- ann, eyðnisjúkdóminn, umferðaröryggið. Það er viðurkennd staðreynd, að eins og skuggi fylgir ljósi, þá sækir hið illa á og reynir að þröngva sér inn í sauðabyrgin og ræna jafnvel vænstu lömbunum. Við vitum jafn vel, að hinu illa verður ekki útrýmt, nema eitthvað annað komi í stað- inn. Og það er ekki sama, hvað það er. Hugarfar og lífsstefna hins góða hirðis hefur reynst þar áhrifaríkasta aflið. Þeir, sem hindra það, em í líkingu guðspjallsins kallaðir þjófar og ræningjar. í því felst ásökun á það samfélag, sem lætur slíkt viðgangast mótaðgerðalaust. Mér fínnst þessi orð miklu fremur fela í sér áskorun, köilun til kristinna manna sem heildar, að efla svo hið heilbrigða, kristna líf og kær- leika þess, að hið illa hljóti að víkja. En heildinni verður þá fyrst ágengt, þegar einstaklingamir bregðast ekki skyldum sínum..." Hvað sem öðm líður getum við öll sam- einazt í baráttunni fyrir velferð unga ís- lands. Æskan er mikilvægasta verkefni okkar; að koma henni til nokkurs þroska. Morgunblaðið/Sverrir „Sjónvarpsstöðv- arnar verða að ræktagott íslenzkt efni svo að þær standi undir nafni. Þeir sem gera vel eru ekki viðkvæmir fyrir aðfinnslum. Þeir vita að þær eru ósanngjarnar. En þeir sem gera illa eða leggja áherzlu á erlent myndbandaef:ni hljóta í þessu til- felli að vera við- kvæmir fyrir gagnrýni, a.m.k. þangað til unnt er að tala um að íslenzkar sjón- varpsstöðvar séu fremur íslenzkar en erlendar.44

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.