Morgunblaðið - 06.08.1976, Side 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. AGUST 1976
21
Ræöa Sigurbjörns Einarssonar biskups
viö embættistöku forseta íslands 1. ágúst
Biskup lslands flytur blessunarorð við guðsþjónustuna íDömkirkjunni.
Mennsku mannsins er
ekki borgið nema horft sé
hærra en tindar hennar ná
Sálm. 121.
„£g hef augu mín til fjallanna,
hvaðan kemur mér hjálp?
Hjáip mín kemur frá
Drottni.skapara
himins og jarðar.
Drottinn varðveiti inngöngu
þfna og
útgöngu héðan f frá og
að eilffu.“
Höfundur þessara hendinga
bjó í fjallalandi eins og vér. Það
gat verið hvíld að renna augum
þangað, sem fjöllin voru í
fjarska, sveipuð árroða og aft-
anskini, hádegismóðu og tibrá,
földuð skýjum, margbreytin og
þó sífellt söm, óhagganleg i öll-
um veðrum, rótföst í jörð, laug-
uð himinblámans lind. Það er
hollt að líta hátt. Þá verður það
stundum heilsusamlega litið og
lágt marg hvað, sem lifað er
fyrir og barizt er móti. Þegar
vér riðum straumvötnin' áður
fyrri, máttum vér ekki horfa
niður, heldur upp og fram. Iðan
olli svima, ef horft var í hana,
sogaði mann til sin. Övanir
vatnamenn fengu það ráð að
horfa ekki ofan fyrir sig, held-
ur á eatthvað fast, leiti eða stein
á bakkanum framundan, hnjúk
í fjarska. A svipaðan veg hugs-
aði sá forni maður, sem sagðist
hefja augu sin til fjallanna. Iðu-
straumur dæguratvika og dags-
ins vanda allt í kring. Ég lit
upp, segir hann, ég horfi til
tindanna traustu, sem þarna
voru, þegar ég lauk upp augum
fyrst, og þarna verða, þegar ég
loka þeim síðast og allt er horf-
ið, sem nú byltist fram á brot-
inu hérna megin við minn
feigðarhyl. Og þá minnist ég
hans, sem var áður en fjöllin
fæddust og jörðin og heimurinn
urðu til, frá eilífð til eilífðar
athvarfið sama. E.t.v. var þess-
um manni svo til rúms skipað í
lffinu, að öðrum var ætlað að
lita upp til hans og þangað í átt
sem hann horfði. Hvert skyldi
hann hefja augu? Það er öllum
nauðsyn að geta litið upp fyrir
sig, upp fyrir allt, ekki sizt
þeim, sem til þess eru valdir að
vera mjög í augsýn annarra og
bera mikla ábyrgð á þvi, hvert
aðrir beina augum. Það má og
vera, að fjöllin, sem höf. talar
um, séu mynd af einhverju þvf,
sem hann átti við að stríða,
fjallgarðar erfiðleika og úr-
lausnarefna blöstu við. Slíkt
gerist fyrr og síðar í sögu
manna og þjóða. En eitt vissa
hann: Hjálpin kemur, Drottinn
minn, skapari himins og jarðar,
bregzt ekki nú fremur en fyrr.
Þessu treysti hann. Það er til
trú, sem flytur fjöll. Sá sem er
skapari himins og jarðar getur
veitt veikum manni þann kraft.
—Fjöll urðu tákn. Parnassos í
Hellas er ímynd þeirrar
hvesstu skyggni Grikkjans, sem
beindi fagurskyni hans og vits-
ins spurn að hæstu tindum. Is-
land á sin helgu fjöll, tvö svo
nefnd blasa við frá Bessastöð-
um og bæ Ingólfs, nöfnin
mættu minna á, hvernig þjóðin
skyldi búa að náttúru lands
síns. En þau gætu líka bent í
sömu átt og skáldið Einar Bene-
diktsson, þegar hann segir, að
ísland, með þess hlutverk i
höndunum fáu, sé það land,
„þar sem tindar og höf benda
trú vorri og dáð á vor takmörk
— hin f jarlægu, háu“.
Meðal fjallalanda er eitt, sem
skipar þá sérstöðu, að það heit-
ir Landið helga á menningar-
tungum flestum. Þar kemur
Sinai við sögu, þaðan komu boð-
orðin, frumreglur allrar sið-
menntaðrar löggjafar og réttar-
fars. Þar er fjallið óþekkta, sem
ræðan er kennd við, Fjallræð-
an, sú, sem aðeins einn gat
flutt. Þar er kúptur klappar-
haus, þar sem krossinn stóð, og
I grenndinni sá klettur, þar sem
virki dauðans sjálfs var brotið.
Hátt gnæfa þau í sögunni nöfn-
in mörg, sem urðu tákn hins
hæsta, sem borið hefur í
mannsins grun eða vitund. Það
er lyfting að horfa til þeirra
Einbúa á sviði andands, sem
gnæfa svo langt yfir lágt, það er
dýrmætt að eiga samneyti við
þá menn sem litu hæst og
snertu tindana sjálfa í hugsun
og list. Slíkt gerir hinn sanni
húmanisti, sá maður, sem ann
hinu mannlega, eins og það
birtist i háum hugarsýnum og
innblæstri, eða í handbragði á
einföldum munum, sem al-
múgamenn óþekktir notuðu til
daglegra þarfa í harðri lifsbar-
áttu en stýrðu hnifi eða prjóni
þannig að einnig þar birtist
eitthvað af þeirri duldu þrá
mannlegrar sálar, sem seilist út
fyrir básinn, upp frá matar-
striti og jarðardufti. En engir
tindar ná upp alla leið. Það
héldum vér þegar vér vorum
börn: Festingin hvildi á fells-
öxlinni, tunglið settist á brún-
ina, stjörnurnar snertu hnjúk-
inn, það yrði gaman að komast
svo hátt, þegar maður væri orð-
inn stór. Það lærðist siðar, að
tindarnir ná skammt, þeir
benda í bláinn, rísa eins og
spyrjandi barnsfingur út i
geimsins hljóða tóm. Hvaðan
kemur mér hjálp? Fjöllin svara
ekki nema með bergmáli þinna
eigin ákalla, enginn Parnassos,
ekkert Helgafell, og frá Sínaí
koma aðeins boð og bönn: Þú
skalt, þú skalt ekki. Bergmálið
hjálpar ekki, hað mannlega
nægir ekki, ekki einu sinni i
hæsta veldi. Og boðorðin, kröf-
ur lífsins, ábyrgð þess og kvað-
ir, vekja þeim, sem karlmann-
legast horfist i augu við þær,
spurninguna um hinzta vilja,
æðsta mat, efsta dóm, eilifa
hjálp. Þvi svarar engin mann-
leg tunga. Það nægir ekki að
hefja augu til fjallanna á sviði
mannsandans, mennsku manns-
ins er ekki borgið nema horft sé
hærra en tindar hennar ná.
Enda er hún, mennskan sjálf,
fædd af náttúrunnar skauti við
það, að augað seildist út fyrir
mannleg mörk.
Og þar kom að hún nam rödd
handan yfir yztu mærin: Ég er
Drottinn Guð þinn, ég kalla á
þig, þú ert minn. Þá hófst and-
inn úr grasi og mold þegar fyrst
bjarmaði fyrir þessari vitund,
þá finnur hann heimkynni sitt,
þá finnur hann sjálfan sig, þeg-
ar hann lýtur eilifum höfundi
sinum, þegar hann veit það, að
handan allra tinda og allrar
smæðar er hugur sem elskar og
ekki bregzt, þegar hann leggur
sig í þá sterku hjálparhönd,
sem bilar ekki, hvar svo sem
manneskjan, í senn svo stór og
svo smá, er stödd á sínu tæpa
vaði, þá hönd, sem heldur, þótt
fjöllin rísi eða hrynji, þótt brot-
ið týnist og fótfestan renni und-
an i iðunni. Þetta er orðið frá
landinu, sem Jesús hefur helg-
að, hann sem einnig á sín helgu,
björtu spor í sögu íslands og
sigurmerki síns konungdæmis í
fána íslands. Til hans skal
hefja sýn, og tindarnir benda
ekki lengur út i bláinn og
skuggar og flókar hverfa fyrir
heiðum blæ og heitri sól og
geimanna djúp og hjartans
fylgsni enduróma svarið hans:
Hjálpin kemur, hjálpin er hér,
ég er þinn, fylg þú mér. Til
hans hefjum ýer augu í dag,
þegar forseti islands tekur við
embætti, þegar hann í þriðja
sinn gengst undir ábyrgð æðstu
tignar og vanda sem islenzkum
manni er á herðar lögð. Hann
nýtur tiltrúar þeirrar þjóðar,
sem einum huga felur honum
forsetadóm enn að nýju, hún
stendur óskipt að baki hans.
Það er honum styrkur að vita
þetta, eins og þjóðin finnur, að
það er henni styrkur að eiga
hann. En vér þurfum æðri
styrk, bæði einstaklangar og
þjóð, en þann, sem hver tekur
hjá sjálfum sér og vér megum
hver öðrum veita. Vér þurfum
að þekkja traustari mið og
þiggja hærri ráð. Það játum vér
í dag. Hjálpin kemur frá
Drottna skapara himins og jarð-
ar, föður frelsarans Jesú Krists.
Þetta sé játning vor og bæn vor
allra fyrir þér, forseti Islands,
og þar með fyrir riki og þjóð.
Guði sértu falinn, staða þin og
starfsgipta, ástvinir og einka-
hagir, landið þitt. Drottinn
varðveiti inngöngu þína og út-
göngu héðan í frá og að eilifu.
Yfirvofandi
dauði Maos
BLÖÐ f Peking eru byrjuð að
ræða yfirvofandi dauða Rlao Tse-
tungs — auðvitað milli Ifnanna.
Annað verður að minnsta kosti
ekki séð af grein f Rauða fánan-
um, hugsjónariti flokksins, þar
sem hvatt er til hreinsunar
„þeirra valdamanna f flokknum,
sem þræða braut kapitalismans"
og þvf bætt við að fiokkurinn hafi
staðið fyrir slfkum hreinsunum
undir forystu Maos og mundi
halda þvf áfram — augljóslega
eftir daga Maos. „Arum saman,“
segir ritið, „hefur flokkur okkar
breytt á þennan veg. undir réttri
forystu Maos formanns og hann
mun halda þvf áfram."
Valdabaráttan i Peking hlaut
að harðna þegar Mao Tse-tung
hætti að koma fram opinberleéa
eftir að myndir af honum i sjón-
varpi höfðu sýnt hvað honum
hafði hrakað og eftir dauða Chu
Teh, níræða marskálksins sem
hafði komið fram fyrir hönd Maos
og tekið á móti erlendu stór-
menni. Hins vegar er erfitt að
finna i orðaflóði kínverskra blaða
(en þau eru á valdi róttækra)
merki um þá valdabaráttu sem er
háð. Þó hefur verið viðurkennt
siðan Teng Hsiao-ping var steypt
af stóli í ársbyrjuú að herferð
milli línanna í kínverskum blöð-
um gegn vissum dæmisöguper-
Mao
sónum beindist í raun og veru
gegn Teng eins og bent hefur
verið áí þessum dálkum.
Nú er ástæða til að ætla að
barátta, sem blöðin heyja um
þessar mundir gegn mönnum er
þræða „braut kapitalismans",
beinist I raun réttri gegn núver-
Hua
andi forsætisráðherra, Hua Kuo-
feng, jafnvel þótt hann komi fram
á sama tima sem æðsti embættis-
maður landsins, haldi stefnumót-
andi ræður og ræði við erlenda
leiðtoga.
Skipun Hua í embætti forsætis-
ráðherra var ekki staðfest fyrr en
Eftir Victor Zorza
Peking-óeirðirnar leiddu til end-
anlegs falls Tengs. Teng var sak-
aður um að hafa efnt til óeirð-
anna til þess að endurheimta
völdin, en nú virðast róttækir
hafa neyðzt til að draga þá ásökun
til baka. Skeleggasta málgagn rót-
tækra, sem kallast „Rannsóknir
og gagnrýni", viðurkennir nú að
Teng „geti ef til vill ekki hafa
þekkt þorparana, sem léku sér að
eldinum í Peking-óeirðunum."
Vandséð er hvað neyddi rót-
tæka til að draga til baka höfuð-
ásökunana gegn Teng. Einn mögu-
leikinn er sá að Teng hafi verið
hreinsaður af þessari sök í rann-
sókn flokksforystumanna. Póli-
tísku ásakanirnar gegn honum
hafa ekki verið dregnar til baka
og „Rannsóknir og gagnrýna“
heldur því ákveðið fram, og önn-
ur blöð einnig, að Teng hafi þjón-
að hagsmunum jafnt „gagnbylt-
Framhald á bls. 26