Morgunblaðið - 03.01.1946, Blaðsíða 9

Fimtudagur 3. jan. 1946
IORSUNBLAÐIÐ
9
„Sá byggir á klöpp, sem trúir á
orku þjóðarinnar“
Á ÁRINU sem nú er að kveðja
lauk hinni geigvænlegustu styrj
öld, sem sagan segir frá.
Almætti elds og stáls lagði í
rúst jafnt bygð sem borg, vökv-
aði akur og engi mannanna
blóði, en hæll kúgarans traðk-
aði á vilja og rjetti hins veik-
ari.
Þeim heljarátökum má nú
heita lokið. I nafni jafnrjettis,
bræðralags og ákvörðunarrjett-
ar var sigurinn unninn. Honum
var fagnað meir og af fleirum
en nokkur dæmi eru til. Aldrei
hafa jafnmörg mannshjörtu
hlakkað og þakkað, sem yfir
þeim sigri. Aldrei verða von-
svikin svo víðtæk og hörmu-
leg sem nú, ef út af ber.
íslendingár vilja að sjálf-
sögðu vera í tölu þeirra, sem slá
skjaldborg um friðinn. — Við
vitum að við erum þess ekki
megnugir að ráða neinu í þeim
efnum. Þeir, sem þá örlaga-
þræði spinna, ht^yra ekki rödd
svo fámennrar þjóðar. — Lóðs
okkar gætir ekki á þeirri vog-
arskál. Óskir okkar eru því
ljettvægar. Vilji okkar van-
mátta.
En þótt við engu fáum um
þetta ráðið. hugsum við um
það og ályktum. Einnig og ekki
síst vegna þess, að fari skriðan
á stað, er nær víst að hún mun
sópa burtu lífi íslendinga og
fjármunum. Að treysta öoru
væri óskynsamlegt.
Við Islendingar verðum að
byggja traust okkar á því, að nú
þegar valdamönnum heimsins
er Ijóst orðið, að ný styrjöld
leiðir til tortímingar, svo að um
er að velja að lifa í heimi frið-
arins eða að lifa ekki, mun það
glapræði aldrei framar henda,
að til styrjaldar fái dregið.
Reynist þetta ekki oftraust,
verður ársins 1945 um allar
aldir minst í sögu allra þjóða
sem endis hins versta sjálfskap
arvítis, er mannkynið hefir
,þjáð. En þess verður þá einnig
og engu síður getið, sem upp-
hafs þeirrar gerbreytingar á
högum og háttum allra, er leiða
mun af rjettri hagnýtingu atóm
orkunnar í þágu nýrrar og áður
óþektrar velsældar öllum til
handa.
Þétta er viðhorfið. Á öðru
leitinu glötun. Á hinu gæfa.
Aldrei hefir jafn mikið oltið á
rjettu vali. Aldrei hefir valið
sýnst jafn vandaiaust. í þessu
liggja vonirnar. Sje skynsemi
mannanna eigi myrkvuð, gifta
þeirra eigi ofurseld illum örlög
um, geta þær vonir varla brugð
ist. Þannig hljótum við íslend-
ingar að áykta. Og það sjónar-
mið breytist ekkert, þótt aðra
stundina dragi ský fyrir sólu,
er nýir og nýir örðugleikar
verða á vegi friðarins. Slíkt þarf
engum að koma á óvart og ræð
ur ekki úrslitunum.
Það væri mikil yfirsjón ef ís-
lendingar ljetu hugarvíl út af
því, er þá kann að henda af ann
ara völdum skyggja á þá stað-
reynd, að án eigin dáða geta
þeir einskis góðs vænst af fram
tíðinni.
I dag, á þessum síðasta degi
ársins, degi reikningsskilanna,
Áramóta-ávarp Óiafs Thors
forsætisráðherra
Ólafur Thors, forsætisráðherra,
horfum við um öxl og spyrj-
um okkur sjálfa hversu við
höfum rækt skyldurnar á liðna
árinu og hver farsæld hafi fylgt þjóðir keptu við okkur í þeim
framtaki okkar. i efnum. Verður ný, þegar hinir
Á áliðnu síðasta ári tókst,
sem kunnugt er, að koma á víð-
tæku samstarfi óskyldra skoð-
ana og andstæðra afla, í því
skyni að leitast við að sækja
fram að því marki, er öll þjóð-
Án efa veltur afkoma þjóð-
arinnar í náinni framtíð mest á
útveginum. Það er því gleðiefni
að útvegurinn er einmitt sá at-
vinnurekstur landsmannaa, sem
mesta á sjer framtíð. Við búum
við ríkustu fiskimið heimsins.
Eigum afburða fiskimenn. Erum
að afla okkur nýrra og fullkom-
inna tækja. Þetta vekur bjart-
ar vonir, en minnir jafnframt
á, að betur má ef duga skal.
Aflinn er aðeins önnur hliðin.
Salan er hin. Og þótt vel sje
nú búið í haginn og örugglega
þyl^i horfa um aflamagnið, er þó
allt í óvissu meðan markaður-
inn er ótryggur. En einmitt í
þeim efnum eru nú veðrabrigði
í vændum. Á stríðsárunum höf
um við selt tveim þjóðum alla
útflutningsvöru okkar. — Nú
strax, misseri eftir ófriðarlok,
er sú breyting þegar á orðin,
að þessar bjóðir kaupa aðeins
% hluta útflutningsvörunnar,
en 13 aðrar þjóðir V5 hluta
hennar, þar af 3 þjóðir fyrir
tæpar 40 miljónir króna. Hjer
er þó miklu meiri röskun í
vændum. Sú mynd skýrist!
best með því að minna á, að
aðalútflutningsvara íslendinga
er sjávarajurðir. Aðalkaupand-
inn hefir verið ein helsta út-
vegsþjóð heimsins. Af því leið-
ir, að samkepnin, sem allir
vissu að nefjast myndi um
breska markaðinn að ófriðar-
lokum, er við Breta sjálfa. Það
er ekki vænleg vígstaða. Við
það bætist, að fremur er ólík-
legt að við getum, a. m. k. í
bili, horfið til fyrri úrræða og
tekið upp saltfiskframleiðslu,
svo 'verulega máli skifti.
*
En í þessu er ekkert nýtt.
Þetta er það sem við vissum
Við Islendingar höfuð ástæðu að í vændum var. Og af því
leita uppi alla þá sem sjávar-
afu^.ir vilja kaupa. Við vit-
um þegar um marga og ieitum
að fleiri. Við erum að kynna
okkur óskir þeirra og vilja.
Síðan munum við leitast við að
afla þeirra tækja, sem með
þarf til þess að geta sent þeim
vöru okkar framreidda að
þeirra ósknm. við verði sem
þeir telja sjer hagkvæmt. Þetta
hlýtur að vera kleift. Við eig-
um það þrent. sem mest veltur
á: Fiskimiðin, atorkuna og er-
lendar ínneignir sem verið er
að breyt.a í tæki.
Þetta er það sem gera þarf
og gert verður. Um aðferðirn-
ar er að öðru leyti ekki fremur
ástæða fyrir íslendinga að fjöl-
yrða, en fyrir hygginn kaup-
sýslumann að tilkynna vænt-
anlegum kaupanda eða keppi-
nautum hvað hann hyggst fyrir.
Jeg endurtek því, að íslend-
ingum á að vera heimil bjart-
sýni um framtíð útvegsins.
muna að við mistum af þeim
feng, einkum hvað togarana
áhrærir, þareð margar aðrar
nýju vjelbátar, togarar og flutn
ingaskip taka til starfa, loks
hægt að sýna sjómönnum í
verki, að afrek þeirra eru met-
in að verðleikum og munu all-
ir, sem starf hinna íslensku sjó
m alltaf hefir þráð. í fátækt garpa kunna að meta, fagna því
okkar og fámenni og aldagöml- ■al e'nlægni-
um þrehgingum, hefir þráin I
I
eftir því að fá stofnsett hjer til áð gleðjast yfir því, hversu leiðir ekki, að nokkur ástæða
sje til að örvænta. Línurnar
eru aðeins að skýrast. Þær
marka veginn. Nú gildir að
leggja ekki árar í bát, heldur
frjálst og öllum áháð menning- margt hefic gengið okkur í hag
arríki aldrei kulnað. Og þegar inn og hversu giftusamlega
við, hinn 17. júní í fyrra lifð- margt hefir farið okkur úr
um óskastundina, braust þessi hendi á þessu ári. Stórhugur
innri þörf út eins og leiftrandi og framsýni hafa ráðið hjer' róa lífróður á ný mið. Og það
hugsjón, er lýst hefir og lýsa ríkjum. Er óþarft' að fjölyrða er einmitt það, sem íslending-
mun okkur fram á veginn á um það, sem á hefir unnist. — ar ætla að gera.
komandi árum. Eldur hennar Þjóðin þekkir sín eigin afrek. | yið tre„ctum þvi að fyrri
bræddi ísinn. Fyrirheitið skóp ! Hitt skiftir þá líka miklu viðskiftaþjóðir ske]li ekki ■ lás
friðmn. Afl hennar gaf okkur meiru, að við snúumst rjett við fyrir lifsþröfum okkari strax
Þróttinn' lþví „sem framundan er, enda er Qg þrýnustu ófriðarþörf þeirra
í rúmt ár hefir þjóðin geng- nn iuil Þ°rf að hafa gat a nllu’ sjálfra er lokið. Við bvggjum
ið á þessari braut. Hún hefir Íaln rnil<i11 vandi sem okkur er það traust á eð]i málsinS) striðs
verið stórstíg og harðgeng. Að nu a höndum. frsmlagi íslendinga og mikil-
sjálfsögðu hnotið en aldrei fall vægi þeirra afnota af landi okk
ið. Og enn er hert á göngunni. EKKI er auðið í stuttu ávarpi ar, er við af frjálsum vilja og
Allar stjettir hafa lagt sinn að víkja nema að fæstu því, án þess að spyrja um áhættu
skerf af mörkum. Þátttakan í sem framundan er Veljegmjer eða afleiðingar Ijeðum, þegar
viðreisninni er almenn. Þess- því örfá atriði til umræðu, og mest reið á og þunglegast
vegna er nú þegar búið að festa nokkuð af handahófi. horfði fyrir bandamönnum. En
frámt að 200 miljónum króna Atvinnuíf íselndinga hefir okkur er ljóst, að hvorki gæt-
í nýjum tækjum. Þar srf-er milli sem kunnugt er nú um skeið um við nje heldur óskum við
70 og 80 miljónum varið til staðið með blóma. Fjárhagurinn þess að lifa eiiífiega af náðar-
kaupa á stærri og að öllu bet- er því góður. Erlendar inneign- brauði. Við viljum byggja fram
ur búnum nýtísku togurum en ir miklar. Hjer eru nú ríkari tíð okkar á venjulegu lögmáli
áður hafa þekst, og mörg sjer- menn en nokkru sinni fyrr, en samkepninnar. Við ætlum að
lega vönduð flutningaskip hafa efnahagur manna þó jafnari en græða á því að selja þeim sem
verið keypt. Er það fyrir það áður, vegna þess hversu allur græða á að kaupa af okkur.
enn meira gleðiefni, sem j almenningur hefur efnast. En Þess vegna höfum við þegar
víst er, að eigi mátti neinu 'mest er þetta stríðsfyrirbrigði. hafið undirbúning að því að
EN ÞAÐ raskar ekki því, að
bátaútvegurinn kvíðir nú þreng
ingum, og því miður ekki að
ástæðulausu. Því veldur lækk-
andi verðlag sjávarafurða í
Bretlandi, óttinn um töp eldri
markaða og óvissan um hvað
þá tekur við. Verðfaliið kemur
okkur ekki á óvart, en hittir
okkur þó að því leyti berskjald
aða, að enn höfum við ekki
fengið hin nýju tæki til að
ljetta okkur baráttuna. Það
verður því að játa, að nú eru
góð ráð dýr. Tvö úrræði eru
fyrir höndum. Annað er, að
ráðast á framleiðslukostnaðinn,
að reyna að koma á sem hag-
sýnustum rekstri og mestum
sparnaði, og, ef í nauðir rekur,
að lækka kaupið. Ilitt er að
brjótast táfarlaust í því að
sækja inn á nýja markaði með
öllum tiltækum ráðurn og
treysta því, að hungraður heim-
up kaupi góða matvöru því
verði, sem með þarf til þess
að útvegurinn fái borið sig.
Iiin fyrri leið er öruggari,
vegna þess að þar eigum við
við okkur sjálfa. En hún er þó
engan vegin auðfarin.
Núverandi ríkisstjórn lítur á
það sem höfuðmarkmið sitt að
tryggja öllum íslendingum at-
vinnu við sem arðvænlegastan
atvinnurekstur. Hún játar að
sjálfsögðu, að til langframa
verði eigi unt að reka útveg-
inn með tapi, en telur hinsveg-
ar fullkomið nevðarúrræði að
lækka lífskjör almennings í
landinu, ekki síst sjómanna,
sem mesta hafa áhættu og erf-
iði. Til slíkra ráða einna og
út af fyrir sig verður ekki
gripið undir hennar forystu. Ef
þrautreynt þykir. að annars sje
ekki úrkosta, verður að hennar
dómi samtímis að neyta ýmissa
annara ráða. Verður þá hver og
einn, ef að því kemur, að leggja
sinn skerf af mörkum. !Með
því og því einu móti verður
eigi um verulegar fórnir að
1 ræða, þótt tekjur og eignir
Iskerðist eitthvað tölulega. Frá
; þátttöku allra verður því ekki
| Frarahald á bla. 12