Morgunblaðið - 28.02.1940, Blaðsíða 2

2
MO RGUNBLAfiI©
Miðvikudagur 28. febr. 1940.
Flótti setuliðsin
Bjarkarey
Lá við að sprunga
í ísnum stöðvaði
undanhald
þess
i
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn í gær.
SKEYTI FRÁ STOKKHÓLMI er sagt frá hinum
viðburðaríka flótta setuliðsins á Bjarkarey yfir
ísinn til meginlandsins, að baki finsku víg-
stöðvanna.
Setuliðið sá fram á, að það gæti ekki haldið uppi vörn-
um á eynni, vegna skotfæraskorts. Það ákvað því að flýja
um nótt, svo að Rússar yrðu ekki varir við ferðir þess.
En áður losaði það um allar fallbyssur. sem nokkurt útlit
var fyrir að það gæti haft með sjer yfir ísinn. Það, sem eftir
var, og hugsanlegt var, að Rússar gætu haft gagn af, var sprengt
í !oft upp.
FLÓTTINN YFIR ÍSINN.
Eftir að myrkur var skollið á, á sunnudagskvöld, lagði setu-
liðið af stað yfir ísinn á Bjarkareyjusundi. . Allir fóru á skíðum.
Ferðin yfir ísinn var stórhættuleg, vegna sprungna og vaka,
aewpi opnast höfðu í kúlnahríð bardaganna undanfarna daga. Svo
kom líka að lokum, er setuliðið var komið miðja vegu til lands,
að á leið þess varð stór sprunga, sem engin leið var að komast
yfjr. Var ekki annað sýnna. en að leiðin til undanhalds væri
Iokuð.
* < Nóttin leið, og farið var að elda aftur. Jafnframt óx eftir-
y^enting hermannanna.
En forlögin ætluðu þeim ekki að falla fyrir morðtólum
Rússa, a. m. k. ekki í þetta sinn. Sprungan lokaðist skýndilega
og Finnarnir gátu haldið áfram ferð sinni yfir ísinn, og náð landi.
Hjðlp Breta
03 Frakka
til Finna
Öiðugleikar vegna
afstöðu Svía
Rakst á tundurdufl
og laskaðist
Finska stjómin fyrirskipaði
í dag, að fólk skyldi flutt
burtu af 25 mílna breiðu
svæði, upp af ströndinni,
umhverfis Viborg-flóa. Er
litið svo á, að þessi ákvörð-
un sje bein afleiðing af
uppgjöf Bjarkareyjar.
Óttast er, að Rússar muni nú
gera hörð og áköf áhlaup yfir
ísinn 'og reyna á þann hátt að
komast. á bak við Mannerheim-
línuna. En á það er bent, að
reynslan hafi sýnt að áhlaup
yfir ísínn eru miklum örðugleik-
um Ibundin. Hafa strandvarnir
Finna reynst frábærlega vel.
SÓKN ROSSA
Ejps og búist var við, gerðu
Rússar ítrekuð áhlaup á vestan-
verðu Kirjálaeiðinu í gær, til
þess að fylgja eftir Bjarkar-
eyjarsigri sínum. En í hemað-
artilkynningu Finna í kvöld seg
ir að öllum áhlaupum hafi ver-
tð hrundið og að manntjón í
liði Rússa hafi verið gífurlegt.
Barist var á nokkrum öðrum
yígstöðvum á Kirjálaeiðinu, og
tókst Rússum hvergi, að rjúfa
varnarlínu Finna. í þessum bar-
dögum mistu Rússar 18 skrið-
dreka.
* Eön var barist á Taipala-víg-
fitöðvunum í gær, án þess að
Rússum yrði nokkuð ágengt.
t hernaðartilkynníngu Finna er
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU
Norskt skip
siglir á kafbát
Frá frjettaritara vorum.
Khöfn í gær.
O íðustu þrjá dagana hafa
^ borist fregnir af fimm kaf-
bátum, sem talið er að sökt
hafi verið. Mr. Churchill skýrði
frá þrem tilfellum, einu öruggu
og tveim óvissum, í ræðu sinni
í gær.
1 dag bárust fregnir Um að
franski tundurspillirinn ,Simon‘
hefði sökt þýskum kafbát suð-
ur hjá Kap Finis Terre, við suð-
urodda Spánar. Sigldi tundur->
spillirinn 'á kafbátinn.
I kvöld barst sú fregn “frá
rgen að norskt skip, 950 smá-
lestir, hefði siglt á kafbát í Norð
ursjónum. Tók skipið isjónglerið
(;periscopið) af kafbátnum. En
ókunnugt er hvort báturinn
sökk.
Sjálft laskaðist norska
iSkipið svo mjog, að skipsmenh
urðu að bjarga sjer í bátana.
Komst annar báturinn til hafn-
ar í Noregi, en danskt skip tók
mennina af hinum bátnum um
borð,
Síðast þegar frjettist var
skipið ekki sokkið. Hefir björgy
unarskip verið sent til þess að
reyna að bjarga því í höfn.
Frá frjottaritara vorum.
Khöfn í gær.
Oll veruleg hjálp til handa
Finnum af hálfu Banda-
manna verður algerlega undir af-
stöðu ríkisstjórna Noregs og Sví-
þjóðar komin' ‘, er aðalkjarni
greinar, sem birtist á laugardag
í enska tímaritinu „The Econono-
mist“. Fer hjer á eftir útdráttur
úr greininni:
Enginn vafi leikur á því, að
Bandamenn eru fúsir til að veita
Finnum hernaðarlegá hjálp, en
því má ekki gleyma, að aðal við-
fangsefnið er að sigra Þýskaland.
Ef sigurintí" yfir Þýskalandi yrði
verulega torveldaður með því að
koma Finnum til hjálpar, yrði
hjálpin Finnum skammgóður vertíl
i’r, eins og bersýnilegt er, þar sem
ÞjóðVérjai' ertí bandaöienn Rússa.
Hitt er ekki jafn-víst, að hjálp
til handa Finnutíi þyrfti að koma
í bág við hernaðaraðgerðir gegn
Þjóðverjum, vegna þess að þeir
erfiðleikar, Sem Rússar mæta í
Finnlandi, rýra möguleika þéirra
til að hjálpa Þjóðverjum.
En. það er af landfræðilegum
orsökum mjög erfitt áð koma'Finú
um til hjálpar, og virðist ein-
-angi’un landsins ætla að vei’ða eitt
alvarlegasta vandamál þeirra.
Sú aðferð að veita Finnum ekki
annað en „hlutlausa“ aðstoð, t. d.
með því að senda ekki annað en
sjálfboðaliða og vistir, getur ekki
ráðið neinum úrslitum í styrjöld-
inni, þó að auðvitað sje hægt að
ganga lengra á þéirri leið. Opin-
ber íhlutun xxm Petsamo eða
Eystrasalt er óframkvæmanleg.
Það er því aðeins hægt að koma
til hjálpar um Noreg og Svíþjóð
og með samþykki stjórnarvalda
þessai’a landa.
Ef Bandamenn ætt.u að skerða
hlutleysi þessara landa í þeim til-
gangi að koma Finnum til hjálp-
ar, myndi skapast alveg öfugt á-
stand, því að þessar þjóðir yrðu
að verja. hlutleysi sitt. Myndu þá
.Bándamenn eiga í höggi við þær
þjóðir, sem nú virðast eiga alla
sína framtíð sem sjálfstæð ríki
undir sigri Bandamanna. Þar að
auki myndi þetta valda því, að
Finnar mistu þá litlu hjálp, sem
þeir nú njóta.
Alt er því undir afstöðu þessara
tyeg^ja Norðurlandaríkja komið.
Ef þáu æsktu eftir hjálp til handa
Finnum, lili málíð alt öðruvísi ut.
Stefna Bandamanna væri þá sjálf-
gefin. En Bandamenn get.i ekki
Orustuskipið „Nelson“,
FRAMH. Á SJÖUNDU SÍÐU.
Haldið
leyndu
Mr. Churchill skýrði frá
því í ræðu sinni í breska
þinginu í gær, að í desember s.I.
hefði orustuskipið „Nelson“ orð-
ið fyrir skemdum af segulmögn-
uðu tundurdufli, en komist tíl
hafnar af eigin ramleik, og
mundi brátt sameinast flotanum
aftur. Hafði tekist að halda
þessu svo vel leyndu, að fyrst
nýlega hefði þetta frjest til
Þýskalands, er það gat ekki,
lengur talist mikilvægt, að þessu
væri haldið leyndu.
„Nelson“ er éitt stærsta her-
skip Breta. 35 þús. smálestir,
systurskip orustuskipsins „Rod-
ney“, sem kom hingað til lands
á meðan á Alþingishátíðinni
stóð árið 1930. Það getur farið
23 sjómílur á klukkustund.
„Nelson“ og „Rodney“ voru
bygð árið 1925, og þóttu þá
glæsilegustu skip breska flotans.
Síðan er „Royal Oak“ var sökt
í Scapa Flow, hefir þessi flota-
stöð ekki verið notuð, að því er
Mr. Churchill skýrði frá. En
Scapa Flow var besta flotastöð
Breta, með tillíti til landvarna.
Engu stóru-herskipi kvað Mr.
Churchill hafa verið sökt, síðan
er „Royal Oak“ var sökt, nema
,,Courageous“.
Mr. Churchill skýrði frá því í
ræðu sinnj, að Bretai', hefðu nú í
smíðum 5 orustuskip.
Churchiil gerði samanburð á
styrkleika breska og þýska flot-
ans. Hann kvað Þjóðverja eiga að
eins tvö stór herskip og ekki get.a
lagt í mikla sjóorustu, en Bretar
gætu lagt í mikla sjóorustu á 3—4
stöðuin samtímis, og auk þess haft
herskip út um öll höf í gæslu- og
eftirlits skyni.
Hann sagði, að í lok síðastliðins,
árs hefðu Þjóðverjar verið búnir
að missa belming kafbátaflota
sítíS, og hafi kafbátafloti þeirra
verið 70 í byrjun stríðsins, eins og
ætlað hefði verið, væri mismnnur-
liní 35. Churchill kvaðst efast um,
að fleiri en 10 nýir kafbátar hefðu
verið teknir í notkun í stað þeirra
sem sökt hafði verið. (FÚ)
Mr. Ghurchill og
„hlð smðmuna-
iega loga-
sjónarmið“
f ræðu, sem Mr. Churchill flota-
málaráðherra Breta flutti í
breska þinginu í dag, ljet hann
m. a. svo um mælt:
Svo virðist sein Þjóðvérjar Setíi
annarsvegar að hafa gagn af þvi,
að brjóta hverskonar alþjóðalög
og reglur um hernað, oft á fúl-
mennlegan hátt, og krefjast. þess
á hinn bóginn, þegar svo ber und-
ir, að haldin sjeu í heiðri þau al-
þjóðalög, sem þeir svo oft brjóta
sjálfir.
Hlutlausu þjóðirnar taka það
óstint upp, er jeg segi þeim hvað
þær ættu að gei’a, og fjargviðrast
meira út af því, en þegar Þjóð-
verjar sökkva skipum þeirra dag-
lega og þær missa sjómenn sína í
liundraða tali.
Það er ekki nema eðlilegt, að
breska stjórnin sje orðin þreytt á
þessu.
Breska stjórnin mun framvegis
fylgja þeirri stefnu, að líta á
þessi mál meir frá mammðar
isjónarmiði heldur en frá smá-
munalegu lagasjónamiði, og Alt-
mark-atburðurinn sýnir, að þessi
skoðun er að verða ofan á, ekki
aðeins meðal Breta, heldur meðal
allra menningarþjóða.
Ejnar Munksgaard:
Lítíl þfóð, stór
bókmentaþjóð
Kaupmannahafnarblaðið Ber-
lingske Tidende birtir í gær
viðtal við dr. Ejnar Munksgaard
bókaútgefanda, í til^fni af 50
ára afmæli hans í dag. í viðtali
þcssu segir Munksgaard meðal
annars að ísland sje dæmi upp
á það, að bókmentirnar geti
gert jafnvel hina minstu þjóð að
stórþjóð á menningarlega vísu.
(FÚ).