Morgunblaðið - 13.01.1935, Blaðsíða 4

H I 't '
Sunnudaginn 13. jan. 1935.
IÐNAÐUR
VER5LUN SIGLINGAR
Eðli og einkenni íslenskrar
utan ríkisversl u nar.
Verslunarjöfnuður ársins 1934.
Eftir ör. Oöó Quöjónsson.'
í eftirfarandi grein lýsir dr. Oddur Guðjónsson helstu
sjerkennum íslenskrar utanríkisverslunar, hvemig einhæfir og
fábreyttir atvinnuvegir vorir gera okkur háðari erlendum við-
skiftum, en aðrar þjóðir, sem fjölbreyttari framleiðslu hafa og
betur geta komist af án viðskifta við aðra. — Þá lýsir hann
því m.a. hve verslunaraðstaða okkar er erfið, meðan útflutn-
ingur okkar fer að miklu leyti til annara þjóða, en við kaupum
af nauðsynjar okkar, og hvernig aukin kaupgeta almennings
hlýtur altaf að leiða til þess, að eftirspumin eykst eftir inn-
flutningi, þaureð fábreytt framleiðsla getur að svo litlu leyti full-
nægt þörfum okkar.
Utanríkisverslun nokkra þjóða
á íbúa reiknuð (í Rm).
Gagnkvæm áhrif
framleiðslu og
verslunar.
Af utanríkisverslun landanna
má að jafnaði ráða, hvernig
búskap, framleiðslu og atvinnu
háttum þeirra er farið. Skýrsl-
urnar um inn- og útflutning
endurspegla mynd af búskap-
arlífi þess lands, sem þær ná
yfir. Gildir þetta ekki hvað síst
um ísland, þar sem svo er á-
statt með utanríkisverslunina,
að hún er oft og tíðum einnig
besti mælikvarðinn á afkomu
íslenska þjóðarbúsins. Þetta ber
samt ekki að skilja svo, sem ut-
anríkisverslunin sje bein orsök
að hinni góðu eða slæmu af-
komu, heldur er hjer um gagn-
kvæm áhrif að ræða, þar sem
fara saman verkanir framleiðsl
unnar annars vegar og verslun-
arinnar eða viðskiftanna hins
vegar. Að jafnaði ber samt
meira á áhrifum annars fyrir-
brigðisins, og er því þá þakkað
eða kent um afkomu landsins.
Með þessu, sem hjer er sagt,
má öllum vera það Ijóst, að til
þess að skýra eðli og einkenni
íslenskrar utanríkisverslunar,.er
einnig nauðsynlegt að benda á
þá höfuðdrætti íslensks búskap
arlífs og framleiðslu, sem mest
ber á, því að einungis með hlið-
sjón af þeim fæst fullnaðarskýr
ing á eðli viðskiftanna við út-
lönd.
Fábreytt árstíða-
framleiðsla.
í þessu sambandi verður samt
látið nægja að vekja athygli á
þeim tveimur sjerkennum, sem
augljósust áhrif hafa á viðskift-
in við aðrar þjóðir, þótt að sjálf
sögðu mætti tilfæra ýms fleiri.
Bæði þessi sjerkenni mótast
fyrst og fremst af staðháttum
og náttúru landsins. Hið fyrra
felst í því, hvað framleiðslan
er fáskrúðug og atvinnuvegirnir
fábreyttir: Annars vegar land-
búnaðúírinn, sem að flestu leyti
er einþættari en landbúnaður
annara landa, þar sem hann svo
að segja eingöngu byggist á
kvikfjárrækt. Hins vegar sjáv-
arútvegurinn, sem að sínu leyti
er heldur ekki eins fjölþættur
og hann gæti verið og kemur
til með að verða (fáar og til-
tölulega verðlitlar vörur eru
fluttar út). Vísir að iðnaði í
sambandi við þessa tvo höfuð-
atvinnuvegi, hefir komist upp
á undanförnum áratugum. —
En áhrifa hans, svo og annars
iðnaðar í landinu gætir enn
lítt í utanríkisversluninni.
Hitt atriðið, sem hjer verður
tilfært og talið annað augljós-
asta sjerkenni fyrir búskap og
atvinnulíf landsmanna, er það,
hvað framleiðslan er háð árs-
tíðum og kemur í lotum á mark
aðinn (Saisonbúskapur). Þetta
þarf ekki að skýra sjerstaklega:
Landbúnaðarframleiðslan er
bundin við sumartímann, og
kemur megnið af henni á mark-
aðinn aðeins einu sinni á ári,
eða að haustinu. Um sjávarút-
veginn er það kunnugt, að hann
er byg#úr upp og honum hag-
að með tilliti til fiskigangnanna
og þótt talsverður hluti fram-
leiðslu hans skiftist á hina ýmsu
mánuði ársins, þá kemur þó
mestur hluti hennar á markað-
inn um mitt sumar og að haust-
inu.
Þessi tvö sjerkenni á búskap
íslendinga, sem hjer hafa verið
talin, ráða nú mestu um éðli
og einkenni íslenskrar utanrík-
isverslunar, og flest af þeim
fyrirbrigðum í fari hennar, sem
sjerstæðust eru, eru ýmist bein
afleiðing þessara sjerkenna,
eða verða skýrð út frá þeim.
Skal þetta nú athugað lítillega.
Fáskrúðug fram-
leiðsla og mikil
utanríkis ver ' lun.
Eitt af því fyrsta, sem vekur
athygli manns við athugun utan
ríkisverslunar íslands er það,
hve mikil hún er saman borið
við þann fólksfjölda, sem býr í
landinu. Eftirfarandi tafla sýn-
ir þetta mæta vel:
Árið 1930 1931 1932
ísland .... 1063 691 466
Danmörk . . 987 790 480
St. Bretland 678 491 324
Noregur. . . . 690 491 330
Svíþjóð . . . , . 570 441 265
Finnland. . . . 304 210 140
Þýskaland . . 359 253 160
Frakkland . . 370 281 191
Spánn 164 73 58
Ítalía . 160 117 78
Portúgal . . . . 95 65 51
Bandaríkin. , . 231 150 96
Þessi samanburður sýnir, að
utanríkisverslun Islands á íbúa,
er árið 1930 'mest og árin 1931
og 1932 næst mest allra þeirra
landa, sem til samanburðar eru
tekin. Skýringin á þessu er ofur
einföld: Hin fáskrúðuga fram-
Ieiðsla landsmanna og hinir
einþættu atvinnuvegir þeirra
leiða til þess, að hjer er not-
aður tiltölulega lítill hluti af
heildarframleiðslunni í landinu
sjálfu. Menn verða því að
sækja meira af lífsnauð-
synjum sínum til annara landa
en þær þjóðir þurfa, sem fjöl-
breyttari framleiðslu hafa.
Fjölbreyttur inn-
flutningur — vöru-
fár útflutningur.
í beinu framhaldi af
þessu má lýsa utanrík-
isversluninni á þá leið, að höfuð
einkenni hennar sje það, hve út
flutningurinn skiftist í fáa vöru
flokka, þar sem þó langsamlega
mest ber á einum; en innflutn-
ingurinn aftur á mótí í nokkuð
marga, sem þó eru hver um sig
miklum mun minni.
Síðustu verslunarskýrslur
varpa skýru Ijósi á þetta sjer-
stæða fyrirbrigði. Samkvæmt
þeim má skifta útflutningnum
í þrjá flokka, sem hver um sig
eru þetta há hundraðstala af
öllum útflutningi landsins:
I. Af urðir af fiskv.. . 92.1%
II. Afurðir landb. . . 6.8%
III. Annar útflutn. .. 1.1%
Innflutningurinn skiftist aft-
ur á móti sem hjer segir:
Matvæli....................11.6%
Munaðarvara................ 9.1%
Vefnaður og fatnaður. . 11.3%
Heimilismunir og til
persónulegrar notkunar 6.1%
Ljósmeti og eldsneyti.. 14.4%
Byggingarefni.............. 8.6%
Til sjávarútvegsins . . 15.9%
Til landbúnaðarins. . . . 4.5%
Til _ ýmislegrar fram-
leiðsíu....................18.5%
Mynd sú, er h.}er fer á eftir
sýnir þetta enn ljósar.
Þetta sjerkenni á íslenskri
utanríkisverslun þarf ekki að
skýra nánar, það er frekar öðru
bein afleiðing af búskap og
framleiðsluháttum þjóðarinnar.
Otflutt:
-----r-tr?-
_____
Innf lutt:
'////>
'ét
Ý2v
9/
//é
Innflutningurinn
og útflutningurinn
farast á mis.
Þá er það eitt atriði enn, sem
mjög einkennir íslenska utan-
ríkisverslun. Það mótast einnig
að nokkuru leyti af þessu sama,
framleiðsluháttunum og búskap
landsmanna, þótt aðallega viti
það að vörutegundunum sjálf-
um, sem framleiddar eru — og
því hvernig þær eru framleidd-
ar. Er hjer átt við það, að
nokkrar helstu vörutegundir
okkar eru framleiddar á þann
hátt og með því sniði, að fyrir
þær er aðeins takmarkaðan
markað að fá (saltfiskurinn,
kjötið til skamms tíma). Af
þessu leiðir, að vörustraumar
inn- og útflutningsins farast svo
hrapallega á mis, að megnasta
ósamræmi er á því, hvernig
inn- og útflutningurinn skift-
ast á hin einstöku löndy. Þetta
fyrirbrigði kemur einstaklega
vel í ljós við athugun síðustu
verslunarskýrslunnar. Þar sjest
meðal annars, að frá þeim
þremur löndum, Spáni, Ítalíu og
Portúgal, sem taka á móti 53%
af öllum útflutningi okkar,
kaupum við aðeins 6.5% af
þeim vörum, sem við flytjum
inn. Hins vegar kaupum við
81.5% alls innflutnings frá
þeim fjórum löndum, Bretlandi,
Danmörku, Þýskalandi og Nor-
egi, sem aðeins taka á móti
35.6% af útflutningi okkar.
Þetta mikla ósamræmi mótar
öðru fremur heildarsvip
íslenskrar utanríkisverslunar —
og verður komið nánar að því
síðar, hver önnur áhrif það einn
ig getur haft.
%
„Árstíða-búskap-
ur“ og áhættuinn-
flutningur — láns-
f járþörf.
Eins og að framan er getið,
var það talið annað aðalein-
kennið á íslensku búskaparlífi,
hvað framleiðslan kemur í lot-
um á markaðinn. Þetta verkar
þannig á útflutninginn, að hann
fellur helst á haustmánuðina,
og er verslunarjöfnuðurinn þá
að jafnaði mjög hagstæður.
— Öðru máli er að
gegna með innflutninginn. —
Hann dreifist að vísu jafnar á
alla mánuði ársins, en er þó
tiltölulega mestur á vormánuð-
unum og seinni hluta vetrar.
— Þetta er mjög auð-
skilið mál. Framleiðslan tek-
ur langan tíma, og mikið verð-
ur til hennar að kosta (salt,
kol, tilbúinn áburður, matvæli
o. s. frv.) áður en hægt er að
koma henni í peninga. Allan
þann tíma, sem hún stendur yf-
ir, hefir verslunarjöfnuðurinn
tilhneigingu til að vera óhag-
stæður.
Mönnum kann nú ef til vill
að finnast þetta frekar lítil-
vægt atriði — en svo er þó ekki.
Isægir að benda á, að allan
fyrri hluta árs vita menn að
jafnaði harla lítið um það,
hvað þeir koma til að fá fyrir
framleiðslu sína. Þrátt fyrir
það er flutt inn, og það að miklu
leyti án hliðsjónar af því, hvort
framleiðslan að haustinu er í
því verði, að hún nægi til að
greiða með innflutninginn. Það
er áreiðanlegt, að þessi innflutn
ingur „í blindni", á einhverja
sök á því, að verslunarjöfnuð-
urinn á undanförnum árum, svo
oft hefir orðið óhagstæður. Er
hjer um áhættu atriði að ræða,
sem óhjákvæmilega er samfara
búskaparháttum landsins og
verður fremur vart hjer en ann-
ars staðar þar sem framleiðsl-
an kemur jafnar á markaðinn.
í þessu sambandi má og
bendá á, að einmitt þetta sjer-
kenni í búskap okkar gerir það
að verkum, að utanríkisverslun
okkar þarf að styðjast við
lengri og tiltölulega stærri lán,
en utanríkisverslun þeirra
landa, sem öðru vísi hagar til
hjá í þessum efnum. En út í
þess ahluti skal ekki farið að
sinni.
Hjer að framan hefir verið
leitast við að benda á það,
hvernig hin tvö höfuðeinkenni
íslensks búskaparlífs hafa mót-
að utanríkisverslunina og gefið
henni svip. Samhliða þessum
hugleiðingum hafa ýms atriði í
sambandi við utanríkisverslun-
ina skýrst svo, að af þeim virð-
ist mega leiða ýmsar staðreynd-
ir um eðli hennar og áhrif á
búskaparlífið.
Island á afkomu
sína undir utan-
ríkísversluninni.
Af ýmsum sjerkennum ís-
lenskrar utanríkisverslunar, svo
sem hins mikla verðmagns henn
ar, hins einþætta og vörufáa út-
flutnings o. s. frv., leiðir sú
staðreynd, að Islendingar eiga
meira undir afkomu utanríkis-
verslunar sinnar en flestar aðr-
ar þjóðir álfunnar. Hjer eru
að vísu engar skýrslur til um
það, hve há hundraðstala af
þjóðinni vinnur beinlínis að út
flutningi — en óhætt mun að
fullyrða, að hjer sje um tiltölu-
lega hærri tölu að ræða en víð-
ast annars staðar. Islenska bú-
skaparlífið er af þessum ástæð-
um mjög viðkvæmt fyrir öllum
hagsveiflum í viðskiftunum við
útlönd. Það verður að öðru