Lesbók Morgunblaðsins - 29.01.2000, Blaðsíða 12

RAGNAR ANDRES
ÞORSTEINSSON
STJORNU§TRIÐ
EDDU í MAI 2000
EFTIR
GUÐRÚNU K. MAGNÚSDÓTTUR
RÁ maflokum ’99 fram í bj;rjuri
júní ’OO er Þór á ferðalagi í Ýdöl-
um. Dvöl Þórs í Ýdölum nú, býður
heim vináttu og framförum hjá
okkur í Miðgarði.
Ullur er í Ýdölum. Ullur er gott
goð heim að sækja. Ýdalir eru
naestí bær við Þrúðheima Þórs.
Þamæsti bær er Álfheimar Freys, en þar er að
finna innri auð og huldufjársjóði okkar.
Stundum ferðast Þór hinn þrúðgi áss fót-
gangandi og öslar ár og strauma.
Stundum hleypir Þór hafradrottinn höfrum
sínum Tanngrisni og Tanngnjósti á rafmagn-
aðri ferð um sólkerfið okkar, umhverfis gyðj-
una okkar björtu, Sól.
Hann ferðast um heimana í dýrahring himin-
hvolfsins. I eddusögum er Þór nefnilega stund-
um reikistjarnan Júpíter.
Stundum er Þór túlkaður einfaldlega sem
rafmagnsfræði. Stundum er Þór persónugerv-
ingur ki’afts okkar á ýmsum sviðum jarðlífa
okkar - þegar við treystum á mátt okkar og
megin til allra góðra verka.
(Athugið: Ekki trúa. Trú er talin geta verið
stórhættuleg frjálsum vilja manns. En að hafa
trú á mætti okkar og bera traust til megins okk-
ar er bara gott.) Þór sem máttur okkar og meg-
in er vfljastyrkur okkar á sviði andlegs þroska,
góðs gengis, dugnaðar við að vinna og græða og
auka jarðargróða. Gullið hár Sifjar er bæði and-
legt og veraldlegt gull - andlegt gull sem laufg-
aður Glasir, veraldlegt gull sem þroskaður ak-
urinn, uppskeran, eftir starfið (lífið).
Þór er okkur hér þekking, dugnaður, rétt-
læti, menntun, auður, auðna og velgengni. Vel-
famaður í jarðlífum. Þór er gott að eiga að og
Þór er gott finna innra með sér. Hann er bróðir
hinn besti. Sonur Jarðar, okkar móður.
Táknmól eddu i mörgum
skemmtilegum myndum
Þegar Þór er að berja tröll og þursa er hann
að brjóta okkur leið frá vanþekkingu, frá liðn-
um tímaskeiðum, og frá stöðnun, inn í nýja
tíma.
Framþróun heitir þetta. Að mölva hið liðna
og staðnaða tíl þess að geta skapað áfram.
Þróast áfram. Þessi breyting, með máttkan
Mjölni að vopni, er forsenda framfara, mögu-
leikar tii nýrrar sköpunar. Og aldrei skyldum
við óttast.
Þetta sífellda ferli Æsir-jötnar - Æsir sem
hin skapandi öfl í Ymi, og svo jötnar sem „éta“
og bijóta niður - eru hið veraldlega h'f í hring-
rás framþróunar, og um leið forsenda framþró-
unar.
Stjörnustriðið nú árið 2000
Þór lendir í vandræðum með Loka íÝdölum.
Ýdalir = Hrútur, Mesha, í næturskuggsjá
dýrahrings Grímnismála sem Einar Pálsson út-
skýrði og Bjöm Jónsson í Manitoba skrifaði
um.
Á táknmáli eddu segi ég ykkur sögu. Þessi
saga varar okkur við, en nánasta framtíðin (maí
2000) h'tur óheillavænlega út. Við þiufum að
finna Eir, kyrrðina, friðinn, innra með okkur.
Loki eyðileggur gott gengi Þórs í Ýdölum. Móð-
ir Jörð og við menn í Miðgarði erum í mikilli
hættu. Erfiðir tímar og mikil ókyrrð ganga yfir
okkur í vor. Hlustíð nú enn: Þór er á ferð í Ýdöl-
um og það er hið besta mál. En Loki (Satúmus,
Shani) fer líka í Ýdali, og það er hið versta mál.
Loki er gervingur hins tvískipta mannseðlis,
hálfguðlegs, hálfveraldlegs.
Loki (mannlegt eðli) er raunar til vandræða,
en Loki stendur svo í reddingum þegar allt er
komið í steik. Þetta er hið svokallaða mannlíf-
sem við höfum mikið gagn og gaman af. Mann-
kynið klúðrar, mankynið reynir að redda. Brös-
ótt er vor þróun. En alltaf dettur okkur í hug að
fæðast aftur - og aftur og aftur.
Til hvers? Til þess að komast að lokum í Val-
höll þar sem hinir fullkomnu lifa, þar sem eigi
er vopna né brynja þörf, þar sem hroki og eigin-
hagsmunadekur hafa verið gjörsigmð.
Ekki bættí úr skák í þessari stjömustríðs-
sögu minni í nútímanum, að í fyrrasumar var
Týr á ferð öndurt við Þór í skuggsjánni, og það
kryddar söguna enn meir.
Þótt Týr sé bjartur himinguð og gervingur
okkar innri réttlætiskenndar, seinþreyttur til
illinda, fómfús og yfirvegaður, var hann sem
reikistjama (Mars, Mangala) í ham. Hann
hegðaði sér eins og reiður yfirlögreglustjóri á
óeirðatímum.
Þetta má einnig orða svona: Óréttlæti, stríð
og ójafnvægi era samvisku okkar mikið
áhyggjuefni og æsa réttlætiskennd okkar mjög.
Týr sem reikistjarna gerði þarna Þór erfitt fyr-
ir. Það mun og lævís Loki gera í enn ríkara
mæli í maí vor með því að vera að þvælast í
Ýdölum.
Við þurfum að skilja að ofbeldi verður aldrei
sigrað með ofbeldi, því það mun aðeins leiða af
sé meira ofbeldi.
Sólmyrkvinn yfir Evrópu var einnig, í
eddulegri túlkun, óheillafyrirbæri
Sólmyrkvanum, sem var yfir Evrópu iyrir
skemmstu, fylgdu dökkir tímar í Evrópu.
Myrkvinn var dauði Baldurs.
Höður - sem er blindni okkar mannanna -
fleygði dauðaskeytum. Fenrir reyndi að slíta
Gleipni. Urður Verðandi og Skuld sendu okkur
vorar skuldir.
Blóð. Stríð. Illar róstur. Hamfarir.
Evrópa skelfur, svitnar, tárast. Evrópu
blæðir - en hún reynir samt.
Morðingjar í nafni grimms heimsyfirráða- og
peningaguðs (sem var fundinn upp fyrir stuttu,
eða fyrir u.þ.b. 3000 árum) heyja blóðug trúar-
bragðastríð.
Þetta era innflutt stríðandi guðveidi. Surtur
fer sunnan með sviga lævi.
En Freyr hinn sverðlausi mun samt lifa enn,
og gefa ár og frið á ný eftir nokkurt skeið. Guð-
veldin þynnast upp og lognast útaf. Heimsveldi
og stofnanir fara og koma. Það er sagan.
Álfheimur bíður þess að við finnum álfaklett-
inn innan okkar. Álfamir era elfur eða rásir inn
í þann stað. Við skulum ekki vera hrædd um að
það sé hættulegt að finna þennan fólgna fjár-
sjóð á jólanótt eða nýjársnótt - eða hvaða dag
sem er - þótt einhverjar innfluttar stofnanir
hafi skrökvað einhverju bulli að okkur. Slíkt er
bara lélegur áróður.
Hvað er með Golfstrauminn okkar?
Er illt með ólfum, er illt með Asum?
Aukning ferskvatns í hafinu okkar (minnk-
andi selta) fer að verða hættuleg Golfstraumn-
um okkar. Hjartsláttur hafstraumanna er hér
fyrir norðan okkur. Án Golfstraumsins mun ís-
öld ríkja á íslandi. En við gefumst ekki upp. Við
vitum að Miðgarðsormur (miðbaugur) byltir
sér, það illyrmi, af og til, og ísöld kemur og ísöld
fer. Ætli hann hafi pissað í sjóinn, bölvaður? En
Jörð og sonur hennar Þór munu lifa og hjálpa
okkur enn um sinn.
Við óttumst heldur ekki um lífið þótt búkur-
inn okkar verði ónothæfur, því eftir kaffipásu
hjá Helju sem Bergelmir fæðumst við á ný -
eins og Baldur.
Breiðablik = Vog, Libra, Tula. Okkar bíða
þar Urður, Verðandi og Skuld með vorar gjörð-
ir og vorar skuldir, góðar sem og vondar. Eng-
inn má sköpum renna, og örlög okkar eru okkar
eigin gjörðir. Hver maður er ábyrgur fyrir ör-
lögum sínum. Urður er það sem orðið er. Bil-
bugur mun eigi á okkur finnast. Hugleysi er oss
eigi að skapi. Vér munum opna vor gluggaum-
slög af æðraleysi.
Við ættum líklega að hætta að drepa og eyða
og eyðileggja í framtíðinni, ha? Er ekki kominn
tími til þess? Öll eddukvæði og eddusagnir enda
vel. Æ rís úr sæ jörð iðjagræn. I upphafi er
jafnvægi, sagan lýsir róstum, varar við hættum,
og í lokin ríkir hið upphaflega jafnvægi, sem var
þama bakatil allan tímann án þess að við veitt-
um því athygli. Það eitt segir okkur mikið.
Launsögn? Já. Fyrst skulum við skilja Ösku-
busku, Þymirós, Brynhildi, Mjallhvíti. Svo
eddu.
I þessari sögu, nútímaeddusögunni minni, vil
ég að gyðjumar hjálpi okkur til að finna þetta
eilífa jafnvægi sem ríkir bakatil. Við þurfum að
finna gyðjumar innan okkar. Leita þeirra.
Völvan sér að án innri friðar okkar mannanna
mun illa fara. Vituð þér það ekki enn, eða hvað?
Innan okkar er friðargyðjan Eir
Eir er eirð, ró, kyrrð, og þar með andlegt og
líkamlegt heilbrigði. Hana skulum við finna
innra með okkur. Eir skulum við rækta („dyr-
ke“). Eir er gyðja fríðar og heilbrigðis, gyðja
lækninga meina og linunar spennu.
(Athugið að dýrka ekki í nútímaskilningi ís-
lensku sagnarinnar. Slíkt er lítilmannlegt og
eigi samboðið mönnum.
Hlýðum á samvisku okkar. Okkar er ábyrgð-
in. Og hvorki ættum við að hlýða boðum né
bönnum annarra.)
Innan okkar er Freyja
Freyja er lífskrafturinn. Freyja er hér vilji
okkar og einbeitni til að rækta (,,dyrke“) and-
legt líf okkar.
Kannski er Freyja skessan mikla í innra helli
okkar (sbr. þjóðsögurnar)? Kannski geymir
Gunnlöð í Hnitbjörgum (úr goðafræðum) handa
okkur (Óðni) mjöðinn sem opnar augu okkar,
flytur okkur af dýrastiginu á vit mannsandans?
Við eram hið dýrmæta djásn Freyju: Brísinga-
men. Hún vill vernda okkur vel.
Við skuium sækja til gyðjunnar miklu kraft-
inn til að skilja og til að skapa og unna.
Freyja er Vanaættar og þar með hinn fin-
gerði guðlegi ægikraftur sem við þurfum að
finna innan okkar sjálfra og rækta (,,dyrke“) í
okkur.
Loki má ekki stela Brisingameni og færa það
þursum.
M.ö.o.: Mannlegt eðli (Loki) má ekki afvega-
leiða mannkynið (Brísingamen) frá ást og lífs-
krafti og sköpun (Freyju) til stöðnunar eða
skrefs afturábak fyrir þróunina (til þursa og
jötunheima).
Skaði er meyjan, Þjazadóttir, sem flutti úr
Þrymheimum í Ásgarð eftir að Þjazi (tákn lið-
inna tímaskeiða) var allur, en augu hans má sjá
á upphimni sem skaðabætur. Skaði er hrað-
skreitt öndurgoð. Hún missir ekki marks því
fimi hennar er mikil. Hún er einbeitt og vfljast-
erk, bilar hvergi. Hún krefst réttlætis í krafti
stolts síns og vilja. Hana ættum við að rækta
(,,dyrke“) í okkur.
Gerður (sú sem vemdar, umlykur, eða er
vemduð, umlukt) - sem nú á tímum er dýrkuð
sem Grýla jólasveinamamma - mun þiggja ást
Freys eftir níu nætur í lognfara lundi. M.ö.o.
Gerður þursamær flytur úr Gymisgörðum (ver-
aldlegum allsnægtum eingöngu) og finnur sitt
guðlega innra eðli (Frey) í vor (í Barra).
Ester vorgyðja mun koma í apríl til Evrópu
eins og alltaf. Hér á Islandi er sumardagurinn
fyrsti 20. aprfl í ár. Ester flytur boðskap - ef við
viljum heyra og skilja - um uppljómun og nýtt
fagurt líf, andlegt vor, upprísandi sólargyðjuna
í okkur, æðri tilvist okkar mannanna í þessu lífi
og næstu. Þessi er gleðiboðskapur Esterar. Vor
íokkur.
Innan okkar er Iðunn - sú sem ætíð ann. Ið-
unn ber í sér eilíft líf, algullin epli, ódáinsfæðu
okkar guðlega upplags, ambrosíu, amritanam.
Okkar guðlega upplag, ginnungagap hið ginn-
helga, er eilíft. Á það minna epli Iðunnar. Ekki
skyli Loki (mannlegt tvískinnungseðli) láta
Þjaza fá þau, því þau eru okkar guðafæða.
Iðunn er einnig ástúðleg hugsun okkar um
móður Jörð. Iðunn er sál Jarðar.
Iðunni skulum við rækta með okkur („dyr-
ke“) svo sem Jörð ætíð ann okkur og fæðir. En
til þess þarf frið en ekki stríð.
En það er ekki nóg að hugsa og tala og berj-
ast (og skrifa sögur(!!)). Við þurfum að vita að
guðin beina okkur inn að ginnungagapi. Hið
ginnhelga gap er óveraldlegt. Þangað nær ekki
mannleg hugsun. Allar okkar hugsanir, góðar
sem vondar, era aðeins veraldleg fyrirbæri.
Hugsun um guðin eru eingöngu höft okkar og
bönd til hins óendanlega gaps ginnunga innan
okkar, leiðin, það sem leiðir okkur þangað.
(Aths: „guðin“ eru upphaflega orð í hvorug-
kyni fleirtölu; karlkyns eintölu Guð er síðari
tíma tilbúningur í íslensku.) I vor (apríl, maí
’OO) er stjörnustríð - samkvæmt reikistjörnu-
sögum eddu.
Þór á ferð um Ýdali, en Loki skömmin að
gera bommertur. Ekki í fyrsta sinn.
Við verðum að hjálpa Þór nú. Alltaf hjálpar
hann okkur. Við geram það best nú með því að
finna og rækta (,,dyrke“) okkar innri gyðjur.
Eir er friðarins guð. Hún er miklu mikli meiri
en innfluttur stríðsguð Semíta, ef við finnum
hana og eilum hana innan okkar. Heill þér, Eir.
Við nefnum þig til friðar á jörð, friðar í okkur.
Gleipnir mun þá halda þótt brölti Fenrir -
þökk sé týhreysti og fórnfýsi Týs.
Þór mun þá sigra enn í þetta sinn þótt gnati
björg og geyi garmur mjök fyr Gnipahelli.
Höfundurinn er goði.
A NORÐUR-
LEIÐ
Á sólheiðum degi um sandinn ég fer
frá suðandi Jöklu á vesturleið.
Um öræfin fógru mig bíllinn ber
bugðóttan veg, þar sem áður reið
bóndinn að ferju á fljótsins bakka,
með fóggur á klakk og geltandi rakka
í öræfakyrrð og kvöldsins seið.
Þar Hrossaborgin sér hreykir við ský
hrjóstrum vafin í sólarglóð.
I vetrarhörkum og veðragný
hún vísar leið hér á auðnarslóð,
hér bílaslóðir frá brautinni falla
og Borginni suður, í átt til fjalla,
þá lagði framsækin ferðaþjóð.
Við höldum áfram og ökum greitt,
auðnin að baki, en gróin jörð
blasir við augum og allt er breytt,
hér angar lyngið um hól og börð,
á aðra hönd er hraunstorkuhafið
á hina landið allt gróðri vafið,
en fjöllin halda um heiðina vörð.
Loks nálgumst við óðfluga Námaskarð,
- og nú er talað um sauðaleit, -
ferðalaginuflýtavarð
svo fengist gisting í Mývatnssveit.
Frá hverunum stíga upp hvítir reykir,
sem heiðagolan í burtu feykir,
því hér er grundin af gufum heit.
Skarðið að baki, en brunnin jörð,
sem bylgjur á hafi í norðurátt,
fjallahringurinn heldur vörð
um hraunin, eyjar og vatnið blátt,
hér sveitin fagra út faðminn breiðir
og ferðalangana til sín seiðir,
með gróðurangan og ölduslátt.
Höfundurinn, 1905-1998, var kennari ó
EskifirSi.
BÖÐVAR
GUÐLAUGSSON
VAKAÐ YFIR
VELLINUM
Puntstráum grænum á burstlágum bænum
blærinn í draumi vaggar.
Sóleyjar titra, á túnfíflum glitra
tár hinnar fersku daggar.
Brosandi gengur draumlyndur drengur
ogdilkærúrtúnirekur.
Tvævetlu gráa, túnþjófinn fráa
Tryggur á flótta hrekur.
Húm yfir mónum, móða yfir sjónum,
mistur á Strandafjöllum.
Nú rifjast upp sögur og rímnabrot fögur
af riddurum, álfum og tröllum.
Draumskipin líða út í lágnættið fríða’
langtútívíðangeiminn.
Fátækur drengur í draumi gengur’,
- draumi um að sigra heiminn.
Birtir af degi, blik yfir legi.
- Bóndinn er kominn á fætur.
Hvert draumskip brennur, er dagur rennur
úr djúpi þögullar nætur.
Höfundurinn er kennari á eftirlaunum.

1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 29. JANÚAR 2000