Lesbók Morgunblaðsins - 22.01.2000, Blaðsíða 16

Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs fyrir árið 2000
Bókmenntir eru
brýr draumanna
Bókmenntaverðlaunum Norðurlandaráðs fyrir
árið 2000 verður úthlutað í Helsingfors á miðviku-
daginn. Islendingar hafa fengið þessi verðlaun
fimm sinnum. JÓHANN HJÁLMARSSON telur það
góðan árangur og segir að íslensku bækurnar
hafi jafnan notiðathygli nefndarinnar.
ÓKMENNTAVERÐLAUN
Norðurlandaráðs hafa verið
veitt frá árinu 1962. Oft hefur
verið deilt um þau. Um tilnefn-
ingamar hafa menn ekki alltaf
verið sammála og ekki heldur
um verðlaunahafana sem
dómnefndarmenn greiða at-
kvæði um. Stundum hafa niðurstöður nefndar-
innar þótt fráleitar.
Hér heima eru verðlaunin ekki lengur til um-
ræðu. Halda mætti að íslensku dómnefndar-
mennirnir ynnu erfið störf sín í sátt við alla eða
má spyija sem svo að tilnefningarnar og verð-
launin snerti enga. Líklegasta skýringin er þó
sú að menn sitji á strák sínum.
íslensku bækurnar nú
Að þessu sinni eru tilnefndar skáldævisögur
Guðbergs Bergssonar, Faðir og móðir og dul-
magn bernskunnar og Eins og steinn sem hafið
fágar, og skáldsaga Kristínar Ómarsdóttur
Elskan mín ég dey.
Guðbergur veltir fyrir sér uppruna sínum í
skáldævisögunum og sér hlutina í eigin ljósi,
oft á mjög sérstæðan hátt. Kristín bregður á
leik í Elskan mín ég dey með mjög óvæntum
hætti.
Ljóðabækur
áberandi
Skáldsögur hafa oftast verið tilnefndar og
margar þeirra hlotið verðlaun. Síðustu tvö ár
hafa ljóðabækur aftur á móti fengið verðlaunin.
Danir leggja nú fram nýja ljóðabók eftir eitt
helsta skáld sitt, Henrik Nordbrandt. Finnar
tilnefna Ijóðabók eftir Peter Sandelin sem líka
er mjög þekktur. Sama má segja um norska
skáldið Georg Johannesen og sænsku skáld-
konuna Katarina Frostenson. Hér er á ferð
einvala lið.
í Drömmebroer er Henrik Nordbrandt sem
oft áður á mörkum draums og veruleika. Hann
er ferðamaðurinn, útlaginn, hefur búið lengi ut-
Katarina Frostenson
Henrik Nordbrandt
an Danmerkur, einskum á Spáni og Tyrklandi.
Peter Sandelin yrkir í anda hinnar miklu
módernísku hefðar í Finnlandssænskri Ijóðlist.
Meðal lærimeistara hans eru Gunnar Björling
og Rabbe Enckell. Ljóð hans eru stutt og afar
fáguð.
Georg Johannesen var hátt á strái fyrir
nokkrum áratugum, orti þá pólitískari ljóð en
nú. Ars vivendi eftir hann er með klassísku
svipmóti, miðleitin ljóð. Hún kallast á við Ars
moriendi frá 1965 en hún var ákaft lofuð.
Sama er óhætt að segja um nýju bókina.
Þegar maður les hana er vitundin sterk um að
roskið skáld yrki en það kemur þó ekki að sök.
Menn tala um að skáldið hafi endurnýjast.
Katarina Frostenson er sjálfri sér lík í Kor-
allen en ljóðin einfaldari en oft áður því stund-
um gerir hún tilraunir, einkum með orðin og
getur verið afar torræð.
Hún er fædd 1953 og var valin í Sænsku aka-
demíuna 1992. Það er til marks um stöðu henn-
ar í sænskum bókmenntum.
Margs konar skáldsögur
Finnar leggja fram skáldsöguna Faustus
eftir Paavo Rintala (1930-1999). Þetta er eigin
útgáfa Rintala af Faust, hann er sjálfur að
mestu í aðalhlutverki.
Rintala skrifar um tíma okkar sem Mefist-
otíma, hið góða og illa. Rintala er sá sem segir
frá en samstundis er hann Faustus og Faust.
Gullgerðarmaður miðalda, Georgius Sabellicus
Faustus, upphafsmaður Faust-sagnarinnar,
hrærist í sínum tíma. Jafnframt er skáldsagan,
eins og Elisabeth Nordgren bendir á, eins og
fyrri menningarsöguleg verk höfundar, í senn
lýsing og gagnrýni á Evrópu nútímans.
í mörgum bóka sinna er Rintala í hlutverki
ritgerðahöfundarins, kalla má skáldsögur hans
ritgerðaskáldsögur.
Bikubesong eftir Norðmanninn Frode
Grytten leiðir hugann að samfélagsskáldsögum
sjöunda áratugar.
Sama má að visu marki segja um framlag
Svíþjóðar, skáldsöguna Jag smyger förbi en
yxa eftir Beate Grimsrud sem er reyndar af
norskum uppruna, fædd 1963 í Ósló og er uppa-
lin þar, en fluttist 1984 til Svíþjóðar og skrifar á
sænsku.
Sagan fjallar í sextíu smáköflum um bama-
fjölskyldu í þröngu áttunda tugai- samfélagi.
Heimilisfaðirinn er atvinnulaus og óábyrgur,
móðirin óhamingjusöm, bömin sex rótlaus, hið
yngsta vangefið.
Aðalpersóna sögunnar er átta ára stúlka,
Lydia, sem lesandinn fylgist með fram á ungl-
ingsár.
Lögð er áhersla á að skáldsagan sé ekki
raunsæisleg, höfundurinn taki mið af fyrstu
bókum Hamsuns, minni eilítið á hann.
Oddvör Johansen er færeysk og skáldsaga
hennar heitir I morgin er aftur ein dagur. Þetta
er samfélagsleg skáldsaga, snýst hvorki meira
né minna um samband Færeyja og Danmerk-
ur, einkum í upphafi aldar. Skáldsögunni hefur
verið hrósað fyrir það hve skemmtileg hún er
og skýringarinnar leitað m.a. í því að höfuðvið-
fangsefni skáldkonunnar séu jafnan tónlist og
erótík.
(Þær fréttir hafa borist frá Færeyjum á síð;
ustu stundu að vegna seinagangs við þýðingu í
HENRIK NORDBRANDT
LYGAR
Það er lygi sem ég skrifaði í
bréfínu sem ég brenndi
að ég sé alltaf að hugsa um
þig-
En ég hugsa oftast nær um
þig
Það er sömuleiðis lygi að ég
geti ekki sofíð:
Ég sef ágætlega og mig
dreymir að auki
um aðrar konur.
En þegar ég vakna erhugur-
inn strax hjá þér.
Konurnar fögru sem égsé á
förnum vegi
afklæði égmeð augunum og
reyniað
hugsa ekki um þig.
Og ég anda að mér ilmi þeirra
uns mig svimar.
En allur samanburður erþér í
hag
og einmanaleik mínum.
Ur Drömmebroer
Jóhann Hjólmarsson þýddi.
morgin er aftur ein dagur verði tilnefningunni
frestað til 2001).
Smásögur, ferðasaga
Eins konar smásagna- og ferðasögusafn
kemur frá Grænlandi og er eftir Jörgen
Fleischer. Höfundurinn nálgast að vera rit-
gerðahöfundur eða greinahöfundur. Hann hef-
ur lengi starfað við blaðamennsku og verið rit-
stjóri eins stærsta dagblaðs Grænlands,
Grænlandspóstsins.
Nokkuð hefur borið á því að undanförnu að
ferðasögur og ritgerðir hafa verið tilnefndar.
Americas. Rejseminder eftir Danann Thomas
Boberg er einmitt af því tagi.
Boberg er Ijóðskáld en reynir nú eins og
margir fyrirrennarar hans að gera Ameríku
skil. Það er vissulega risavaxið verkefni en höf-
undinum er yfirleitt hrósað.
Boberg býr í Lima. Menn hafa kallað hann
undirheimahöfund. Ríkur þáttur bókar hans er
notkun ofskynjunarefnisins ayahuasca og
reynslan af því fyrir hann sjálfan og aðra.
Samar eru ekki með að þessu sinni, en þeir
eins og Færeyingar og Grænlendingar mega
leggja fram eina bók.
Redgrave
í hlutverki
Prospero
London. Morgunblaðið "
BREZKA leikkonan Vanessa Redgrave mun í
sumar fara með hlutverk Prospero í Fárviðri
Shakespeares á sviði Globe-leikhússins í Lon-
don. Globe-leikhúsið var byggt sem eftirmynd
leikhúss Shakespeares, en á þeim tíma máttu
konur ekki leika á sviði og því fóru karlmenn
með öll hlutverkin. Nú verður Vanessa
Redgrave fyrst kvenna til þess að leika karl-
mann á sviði Globe.
Globeleikhúsið er undir berum himni og því
er aðeins sýnt þar frá maí fram í september.
Nú hefur verið skýrt frá því, að hagnaður leik-
hússins á síðasta ári hafi numið 800.000 pund-
um, en leikhúsið nýtur engra styrkja frá opin-
berum aðilum. Um þriðjungur leikhúsgesta
sér sýninguna standandi, eins og var fyrrum,
og greiða menn aðeins 5 pund fyrir stæðið.
Mark Rylance, listrænn stjómandi Globe,
sagði, þegar tilkynnt var um afkomuna, að rík-
isstjórnin og listaráðið ættu að hætta að
styrkja listafélög og borga þess í stað út á
áhorfendafjölda, þannig að almenningur gæti
„greitt atkvæði með fótunum".
Vanessa Redgrave
Rylance, sem sjálfur lék Kleópötru í sýningu
Globe á Antoníusi og Kleópötru í fyrra, lét þess
líka getið að hann hefði boðið Judy Dench að
leika Brutus í Júlíusi Sesar, en hún hefði hafn-
að því á þeim forsendum að henni líkaði hreint
ekki búningurinn. Rylance mun í sumar leika
Hamlet í sýningu Globe-leikhússins, en það
hlutverk hefur hann áður leikið hjá Shake-
spearefélaginu við góðan orðstír.
Málareina mynd
á dag árið 2000
Bók Onnu er hringlaga, ofin saman með trépinnum og hver
dagur ársins er ein opna í bókinni.
ANNA Sigríður
Hróðmarsdóttir hefur
opnað sýningu á Ár-
bók 2000 í Gallerí ash
Lundi í Varmahlíð.
Þetta er hringlaga
bók, ofin saman með
trépinnum og hver
dagur ársins er ein
opna í bókinni.
Anna Sigríður mun
mála/gera eina mynd
á dag, allt árið 2000 og
bæta í bókina, hægt er
að koma í ash Gallerí í
Lundi og skoða hvern-
ig gengur en verkið
mun taka allt árið og
bókinni ekki lokið fyrr
en 31. desember 2000.
Eins er hægt að skoða
verkið á heimasíðu
Önnu Sigríðar á www.krokur.is/~ashlundur.
Anna Sigríður Hróðmarsdóttir hefur rekið
gallerí og keramikverkstæði í Lundi Varma-
hlíð frá 1988 og hún lauki námi frá málunar-
deild Myndlistarskólans á Akureyri sl. vor og
er þetta þriðja einkasýning hennar. Anna Sig-
ríður hefur einnig tekið þátt í nokkrum sam-
sýningum.
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 22. JANÚAR 2000