Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1998, Side 24

Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1998, Side 24
„EG REYNI AÐ GERA MITT BESTA Á HVERJUM DEGI" Helgi Tómasson, ballettstjóri $an Francisco-ballettsins, heimsótti Kaupmannahöfn nýlega með dansflokkinn sinn. Þar hitti SIGRUN DAVIÐSDOTTIR hann að móli og só úrval gf hans eigin dansverkum. M^rgunblaðið/Sigrún Davíðsdóttir HELGI Tómasson er væntanlegur með dansflokk sinn til íslands árið 2000. EG hef ekki gert þetta í mörg ár,“ segir hann brosandi, þegar púður- kvastinn skreppur úr höndum hans. Danski sjónvarpsmaðurinn, sem er að fara að taka viðtal við Helga Tómasson, rétti honum púðrið svo hann gæti aðeins farið yfír andlitið til að þóknast betur myndavélinni. Helgi talar enn reiprennandi dönsku eftir fjögurra ára Danmerkurdvöl í æsku. Með púðrið í höndunum rifjast upp fyrir Helga að hann kom síðast fram sem dansari 1985 hjá New York City Ballet, flokknum sem er tengdur nafni George Balanchines órjúfan- legum böndum. Það kvöld óraði Helga ekki fyrir að hann ætti eftir að feta í fótspor þessa áhrifavalds síns og gerast ballettstjóri og dans- höfundur eins og hann. Nú sýna verk hans að Helgi hefur náð þroska sem danshöfundur. „Það var mikið af Balanchine í fyrstu verkum mínum, en ekki lengur," segir hann. Það eru orð að sönnu. Helgi hefur farið nýjar leiðir undanfarið, meðal annars með því að nota í auknum mæli nútímatónlist. Vonandi fá Islend- ingar að kynnast þessum verkum hans ef úr ^ verður að hann komi með ballettflokk sinn til íslands árið 2000, eins og rætt er um. Ekki bara stjóri bak við skrifborð „Það er stórt spurt,“ segir Helgi brosandi, þegar borið er undir hann hvaða eiginleikum ballettstjóri þurfí að vera búinn. „Hann þarf að geta gefíð hverjum dansara það sem hann þarf og það er ekki einfalt, því dansarinn hefur ekki alltaf söniu skoðanir á þörfum sínum og ball- ettstjórinn. Hann þarf að hafa rétt verkefni á takteinum og geta þjónustað og kennt dönsur- unum.“ Val verkefnaskrár er eitt af því sem T* ballettstjórinn hefur á sinni könnu. „Það er þjálfun, sem kemur með árunum," segir Helgi. Það hljómar einfalt þegar hann segist velja verkefni eftir því sem efnisatriðin passi saman, en í framkvæmd er þetta vísast ekki svona ein- falt. Sjálfur segist hann auk þess kenna til að geta um leið mótað stíl flokksins. Sumir ball- ettstjórar semja dansa, aðrir ekki, en Helgi er einn af þeim fyrrnefndu. „Það er gott, því þá er maður inni í æfingasalnum með dönsurunum, en ekki bara bak við skrifborð. Mér finnst það nauðsynlegt því sú vinna ásamt kennslunni gerir það að verkum að maður kynnist dönsur- unum betur.“ Kóreógrafíuna, danssmíðina, segist hann stunda eftir því sem aðstæður gef- ist. Það fari svolítið eftir hvernig verkefnin ráðist og raðist, en yfirleitt semur hann einn til ,^tvo balletta á starfsárinu og svo kannski skemmri þætti með. Frjálsari með samtimatónlist Innblástur að dönsum sínum segist Helgi helst sækja í tónlistina. „Þegar tónlist snertir mig leitar á mig löngun til að koma þeirri til- finningu í dans,“ segir hann. Stundum segist hann sjá í tónlistinni ákveðna uppbyggingu, „þarna á að vera hópur, þarna eiga að koma einn eða tveir dansarar að. Ég sé sjaldnast spor í upphafí, heldur einhverja uppbyggingu, stöðu dansaranna. Þegar svo kemur að því að vinna dansinn með dönsurunum í salnum kem- ur kannski eitthvað allt annað í ljós. En danssmíðin snýst ekki um neinn guðlegan innblástur," segir hann hlæjandi, „heldur bara vinnu. Stundum gengur ekkert, stundum geng- ■'jsir allt upp. Það kemur fyrir að ég lít aftur á eigin kóreógrafíu og þá vaknar stundum með mér spurning um hvort ég hafí í raun samið þetta og hvaðan hugmyndin hafí komið. Það er góð tilfínning, en minnir mig líka á að ef ég vissi hvaðan hugmyndirnar kæmu þá gæti ég kannski bara kallað þær fram eftir þörfum. En þannig er því ekki farið. Danssmíðunum fylgir alltaf óvissa. Þama bíður hópur af dönsurum eftir fyrirmælum. Ég hef kannski ekki hug- mynd um hvað ég á að gera, en ég sýni, hreyfi mig og svo verður til dans þarna með hópnum. Dansararnir sem ég vinn með kveikja oft í mér. Suma daga streyma hugmyndirnar áreynslu- laust, aðrir dagar eru eins og lokaðar dyr.“ ^ I fyrri verkum sínum notaði Helgi gjarnan sígilda tónlist, en í nýrri verkum hefur hann notað samtímatónlist. „Ég hafði aldrei haft neinn sérstakan áhuga á samtímatónlist, alltaf notað klassíska tónlist, en það hefur breyst. Mér fínnst koma meira frá mér þegar ég sem dans við samtímatónlist. Ég veit ekki af hverju, því ég hef ekki verið hrifinn af samtímatónlist, en nú fínnst mér ég eins og bundnari hefðum við að nota klassíska tónlist. Ég er frjálsari með samtímatónlist." Helgi minnist á Tuning Time, sem er eitt nýjasta verk hans, samið við tónlist Johns Coriglianos. Ballettinn var frum- sýndur í New York 1995 og hefur verið lofaður mjög. Helgi segist hafa verið hrifinn af tónlist- inni frá því hann heyrði hana fyrst. í henni sé eitthvað sem hafi snortið sig og því hafi hann reynt að koma til skila í verkinu. Um það hvort það heilli hann að sinna dans- smíðum einvörðungu segist Helgi ekki hafa hugleitt það. „Ég stjóma flokki sem ég hef sjálfur byggt upp. Ég hef ráðið dansara eftir mínum smekk og vinn því með fólki sem ég hef sjálfur valið. „Þetta er þitt hljóðfæri og þú verður að nota það meðan þú hefur það,“ sagði einhver við mig og mér fínnst mikið til í þessu. Það er erfitt að vera dansasmiður í lausa- mennsku og hafa ekki neinn fastan flokk til að starfa með. Hitt er annað mál að það væri gaman að fara og semja með öðrum flokkum. Ég hef fengið slík boð, en það gefst því miður lítill tími til slíks. Eins og þarf í mínu starfi þá er ég einráður, sem þýðir að ég fæ öll mál inn á mitt borð, og ég er líka gæðastjóri hópsins, svo það er vart svigrúm til að vera lengi í burtu annars staðar. Það væri freistandi að losna við skrifborðsvinnuna, en geta samt stjórnað, en það getur víst ekki orðið. En ég hef fyrsta flokks fólk með mér og það léttir mjög af mér byrðunum." Helgi segist Iíka hafa áhuga á öðrum list- greinum en dansi og nefnir þar til myndlist, segist gjarnan fara á söfn þegar hann ferðast. Það eru fremur málverk en höggmyndir sem heilla hann og bæði yngri og eldri list. „Eigin- lega er sama hvort um er að ræða gamla eða nýja list. Það sem er gott er gott, án tillits til aldurs.“ Hann nefnir hinn breska Tumer. „Hann segir ekki allt, heldur gefur í skyn, svo það er hægt að nota hugmyndaflugið við að horfa á myndir hans. Og svo eru það auðvitað litir hans,“ segir hann hugsi. „Konan mín vildi gjarnan safna myndlist ef við hefðum peninga til þess og ég get tekið undir það. Það er ánægjulegt að geta verið umkringdur list.“ Lærdómur, köllun og trú Helgi hefur verið ballettstjóri í þrettán ár. Um lærdóminn af starfínu segir hann að hvert verk verði alltaf að vera betra en það síðasta. Stjórnunin verði aldrei auðveldari, því alltaf séu ný og ný vandamál að glíma við. „Þegar ég tók við ballettinum var ég nýhættur að dansa og þurfti frá fyrsta degi að taka ákvarðanir í allar áttir allan daginn. Það var erfitt á stund- um, en þetta kemur með tímanum og auðvitað veit ég og kann meira nú en í upphafí. Og eitt hef ég lært: Það sem þú fæst við verður að vera ástríða hjá þér og það er það hjá mér. Ástríðan verður að koma fram í dansinum. Dansararnir hafa hana í sér, en hún verður að geisla af þeim. Ahorfendur nútímans hafa úr svo mörgu að velja, hvort sem er kvikmyndir, íþróttir eða annað. Til að fá fólk til að horfa á dans þarf að gera sitt besta, því við erum í samkeppni við allt sem er fyrir utan.“ Helga er mikið niðri fyrir þegar hann talar um ánægjuna og gleðina af dansinum. „Við verðum að fá áhorfandann til að finnast hann uppnuminn, glaður. Gefa honum tækifæri til að upplifa mannslíkamann í samspili við rýmið, tímann og tónlistina. Fá fólk til að gleyma sér. Dansarinn getur ekki bara hugsað að þetta sé önnur sýning á eftir þehTÍ fyrstu, heldur þarf hann að gefa af sjálfum sér á hverri einustu sýningu, á hverjum einasta degi.“ Og sá sem stjórnar þessu öllu er ballett- stjórinn, sem einhvers staðar verður að leita næringar til að næra þá sem hann vinnur með. „Ánægja mín felst í að sjá unga dansara sem reyna að læra og verða betri. Það er mikil ánægja falin í því að segja þeim til og sjá svo þegar þeim skilst loksins það sem ég er að reyna að kenna þeim. Þá er eins og kvikni ljós og það fæðii' af sér breytingu til hins betra. Það gefur mér mjög mikið að sjá þetta unga fólk koma sér áfram.“ Helgi og Marlene kona hans eiga sumarbústað skammt frá San Francisco og þangað segist hann reyna að komast sem oftast, þó ekki væri nema í 2-3 daga í senn, til að slappa af og njóta náttúr- unnar. Synirnir tveir eru löngu flognir úr hreiðrinu. Kristinn, 31 árs, hefur starfað sem bílahönnuður fyrir BMW en er nú að flytja aftur til San Francisco og Erik, sem er fimm árum yngri, er kvikmyndatökumaður í Toronto. Starfíð á greinilega hug Helga allan og er um leið uppspretta ánægju hans og gleði. „Ég er að fást við það sem mér var ætlað að gera. Mér var ætlað að dansa, að stjórna dansflokki, kenna og koma þessari listgrein á framfæri við fólk sem þarf innblástur í daglegu lífí sínu. Líf- ið í dag er oft eins og dasað. Það er fátt sem snertir fólk í daglega lífínu. Sjónvarpsfréttirn- ar fjalla um stöðugar hörmungar en það snert- ir okkur ekki lengur. Gegnum dansinn er kannski hægt að miðla einhverjum tilfinning- um. Dansinn er sannur. Annað en kvikmyndir, sem hægt er að setja saman eftir þörfum. Það sem þú upplifir á sviðinu í kvöld verður aldrei aftur eins. Þennan sannleik skapar mann- eskjan sjálf innan frá.“ Orð eins og köllun og trú leiða hugann að trú og sú spurning vaknar hvort Helgi sé trúaður. Hann hugsar sig aðeins um, en svarar svo ákveðinn og snöggur upp á lagið. „Jú, ég trúi... Ekki svo að skilja að ég sæki mikið kirkju, en ég hef mína trú. Ætli það sé ekki alveg sérlega íslenskt að hugsa á þennan hátt?“ Hafnarför San Francisco-balletlsins San Francisco-ballettinn hefur starfað í 65 ár. Á þeim þrettán árum sem Helgi Tómasson hefur stýrt honum hefur flokkurinn skipað sér í röð fremstu ballettflokka heims. I honum eru rúmlega fjörutíu dansarar. Ballettinn heim- sótti Höfn í september, dansaði á sjö sýningum í tónlistarhúsinu í Tívolí og var helsta efni menningarblaðanna meðan staldrað var við. Á efnisskránni voru ballettar af fjölbreyttri efnis- skrá flokksins og margt var eftirminnilega gert. Þættir úr sígildum verkum, sem gáfu áhrifa- mikla hugmynd af ti'únaði flokksins við sígild- an ballett og rómaða uppsetningu Helga á fyrrnefnda verkinu. Svo hans eigin verk - þ.á.m. „Handel - A Celebration", abstrakt dans við klassíska tónlist, sem Helgi hefur kall- að „ástarbréf til dansaranna minna“ - og ann- arra, því Helgi fellur ekki í þá gryfju að leggja verkefnaskrána um of undir sigt, heldur hefur hann verið iðinn við að fá danshöfunda 1 farar- broddi eins og Mark Morris til samstai'fs við flokkinn. Ballettinn hefur á að skipa frábærum dönsurum. Hin kínverska Yuan Yuan Tan virð- ist ekki af þessum heimi og Lucia Lacarra er bæði sakleysið og illskan uppmáluð. Rússnesk- ur kraftur, karakter og styrkur geislar af rúss- nesku karldönsurunum þremur, þeim Yuri Possokhov, Roman Rykine og Vadim Solom- akha. Sjálfur segist Helgi gleðjast einna mest yfir að oft er sagt um ballettflokk hans að það geisli af honum dansgleðin og það er í engu ofsagt. Heimsókn San Francisco-ballettsins til íslands árið 2000 með frábæra dansara sína, áhuga- verð verk og dansgleði yrði einn af höfuðmenn- ingarviðburðum þess árs. 24 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 10. OKTÓBER 1998

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.