Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1998, Blaðsíða 17

Eg sé að dansarar pessara tveggja pjóða bera með sér
svo sterk tengsl við náttúruna ogjörðina. Islenskir og
fmnskir dansarar eru miklu fremur jarðbundnir en loft-
kenndir eins og svo algengt er með ballettdansara. Eg
segi oft um okkur Finna að við séum nýkomnir út úr
skóginum.
hreyfmgu - og því sem ekki er mjög áber-
andi í „Night,“ spíral. Aðferðin snýst um
samruna þessara hornsteina og til þess þarf
að nýta allan líkamann. Ekki bara handleggi,
mjaðmir og fætur. Dansararnir þurfa að
vera svo fullkomlega á staðnum á meðan
tíminn heldur áfram, nema þannig staðar í
dansinum að það verði næstum sýnilegt að
tíminn heldur áfram að hreyfast.
Hvemig á fólk að skilja þetta, þegar það
horfir á sýninguna?
„Það hefur nú lengi loðað við nútímaball-
ett að fólk skilji hann ekki. Auðvitað skil ég
að fólk segist ekki skilja hann, en mér finnst
fólk sem vill bara sjá aftur og aftur sömu
gömlu verkin, þessi klassísku, vera þröng-
sýnt. Við verðum að vera opin fyrir hug-
myndum; ekki ákveða fyrirfram hvað við
viljum sjálf. Við verðum að vera viðbúin því
að taka á móti nýjum hugmyndum.
En það er svo sem ekkert alltaf um þröng-
sýni að ræða. Viðbrögð okkar við nýjum
hlutum geta farið mjög mikið eftir hugará-
standi okkar. Fólk getur verið þreytt og illa
upplagt, það getur hafa lent í átökum, fengið
óþægilegar fréttir. Hver áhorfandi er heill
heimur út af fyrir sig.
Ballettsýning er ekki bara danssýning,
heldur heil leiksýning og það segir sig sjálft
að þegar fólk er þreytt og illa upplagt, á það
erfiðara með að taka við því áreiti sem leik-
hús er. En svo læra áhorfendur auðvitað líka
að taka við nýjum hlutum...
Nauösynlegt að sjá
drasl inni á milli
En þeir eru ekkert endilega góðir, þótt
þeir séu nýir, eða hvað?
„Nei, en það er nauðsynlegt að sjá drasl
inni á milli, því þá gerir maður frekar upp við
sig hvað er gott og hvað ekki.
I rauninni er klassíski ballettinn það sem
við getum kallað „öruggt" listform. í nútíma-
ballett sérðu sjálfan þig oft miklu betur og
þá veröld sem þú býrð í. Það getur verið
erfitt. Nútímaballettinn er mun ágengara
form en fyrir mér hefur það svo ótal margar
hliðar. Það má ekki heldur gleyma því að nú-
tímaballett getur haft mjög jákvæð áhrif á
áhorfandann. Honum getur liðið betur með
sjálfan sig á eftir vegna þess að það eru ekki
bara neikvæð áreiti og áhrif í honum, ein-
faldlega vegna þess að við sjálf og heimurinn
sem við lifum í er ekki bara fullur af nei-
kvæðum áhrifum og áreiti. Langt í frá.“
Nú eigið þið Finnar mjög langa balletthefð
og ykkur finnst sjálfsagt að eiga dansara
bæði fyrir klassískan ballett og nútímaball-
ett. Hvort er vinsælla hjá ykkur?
„Finnski þjóðarballettinn varð 75 ára á
síðasta ári. Það starfa áttatíu dansarar við
flokkinn vegna þess að við erum bæði með
klassíska og nútíma efnisskrá. Við getum
boðið upp á nánast hvað sem er.
Hins vegar er það svo að nú til dags þurfa
dansarar að hafa vald á hvoru tveggja vegna
þess að allir ballettflokkar heimsins eru að
auka hlut nútímaballettsins á efnisskrám
sínum. Samkeppnin er svo hörð fyrir unga
dansara að þeir verða að geta dansað hvoru
tveggja. I okkar flokki eru dansarar sem
hafa farið út í að sérhæfa sig í nútímaballett
og möguleikar þeiiTa eru jafnvel meiri en
þeirra sem sérhæfa sig í klassískum ballett.
Við ráðum þá í auknum mæli til að mæta
kröfum áhorfenda. Finnski þjóðarballettinn
stóð fyrii- því að gera skoðanakannanir hjá
áhorfendum á tíu ára tímabili, áður en hann
flutti í nýja óperuhúsið í Helsinki. Það kom í
ljós að á þessum tíu árum höfðu áhorfendur
elst um tíu ár. Það komu ekki inn neinir nýir
áhorfendur.“
Lögðum út í ballettuppeldi
Þegar við fluttum í óperuhúsið var því lagt
út í gríðarlega mikið ballettuppeldi og
fræðslu. Flogið var með börn frá öllum dreif-
býlisstöðum í Finnlandi, til Helskinki, þar
sem þau voru við æfingar, hittu dansarana
og sáu sýningar. Síðan fóru þau heim og
sögðu frá því sem hafði á daga þeirra drifið,
kveiktu áhuga foreldranna, þannig að þegar
farið var í heimsókn til höfuðborgarinnar,
þótti sjálfsagt og eðlilegt að fara á ballett-
sýningu - eitthvað sem engum hefði dottið í
hug áður. Það er líka mjög skemmtilegt að
allar götur síðan hefur rignt yfir okkur kort-
um, teikningum og bréfum frá krökkunum.
Sumir senda flokknum við og við kort og
teikningar, aðrir skrifast á við einhverja til-
tekna dansara, þannig að við höldum lifandi
því sambandi sem við höfum náð við krakk-
ana. Það þýðir ekkert að gleyma þeim bara.
Annað sem við gerðum, var að nota litla
sviðið hjá okkur til að vinna með framhalds-
skólum sem leggja áherslu á listir. Við hjálp-
um til við að setja upp sýningar sem þau
sýna tvisvar til þrisvar. Þarna mæta félagar
þeirra úr skólunum, kennarar, foreldrar,
systkini, aðrir ættingjar og vinir. í þessu
vinnuferli kynnist allt þetta fólk óperuhúsinu
og það hefur aukið áhugann gríðarlega.
Við fluttum fyrir örfáum árum úr húsi sem
tók 500 manns í sæti, í óperuhúsið sem tekur
1.458 í sæti. A síðasta ári vorum við með
90-100 ballettsýningar og sætanýtingin hjá
okkur var að meðaltali 86% sem er mjög
gott.
Nú, það er fleira sem við gerum til að láta
vita af tilvist okkar. A hverju hausti þegar
leikárið hefst, dansar flokkurinn á flötinni
niðri við ána, fyrir framan óperuhúsið og í
haust söfnuðust 20.000 áhorfendur til að
horfa á sýninguna þar. Við dönsuðum líka
tvö kvöld fyrir framan þinghúsið og þar
mættu yfir 30.000 áhorfendur. Þetta var okk-
ar leið til að færa dansinn til fólksins.
Eg er mjög ánægður með alla þessa kynn-
ingavinnu, einkum þá sem hefur með krakk-
ana að gera. Sjálfan langaði mig til að læra
dans þegar ég var miklu yngri en hafði ekki
tækifæri til þess fyrr en ég var fimmtán ára
og flutti til Kajana. Eg fór þangað til að læra
að verða kokkur, í veitingaskóla. En ég var
þar bara til átján ára aldurs því þá var ég bú-
inn að taka ákvörðun. Eg vildi dansa. Og í
Helsinki vann ég á veitingahúsi og tók öll
námskeið sem ég komst yfir í dansskólum
borgarinnar í tvö ár. Þá var ég líka búinn að
ákveða að verða dansari, komst inn í
National Ballet og hætti í veitingabransan-
um. Þetta urðu ógurleg vonbrigði fyrir föður
minn. Hann varð eiginlega alveg æfur. En
hann er löngu búinn að fyrirgefa mér.“
Dansinn er
allt mitt líf
Dansinn hefur heldur betur undið upp á
sig hjá Harri, sem ætlaði upphaflega bara að
dansa. Fyrir utan að vera einn virtasti æf-
ingastjóri Finna og ballettráðgjafi, hefur
hann hannað námsbraut fyrir framhalds-
skóla fyrir nemendur sem ætla sér að verða
æfmgastjórar. Þetta er í fyrsta sinn sem
boðið er upp á það nám á námskrá í Evrópu,
þótt Harri hafi haldið slík námskeið sjálfur
frá 1986. Hann er stýrir líka alþjóðlegu sam-
starfi um námskeið fyrir æfingastjóra, sem
mun hefjast næsta haust í Danshögskolan í
Stokkhólmi, Rotterdams Dance Academy og
í Escola Superior de Danca í Lissabon.
„Meiningin er að hefja námið í þessum
þremur skólum á sama tíma og síðan verða
nemendaskipti á milli þeirra þrisvar sinnum
yfír veturinn, til að læra á ólíka dansara og
skiptast á aðferðum. Þetta er mjög stórt
verkefni og er hluti af Sókratesáætlun Evr-
ópusambandsins - en sú markmið þeirrar
áætlunar er að þróa nýjar aðferðir í mennt-
un. “
Enn eitt starf hefur Harri með höndum.
Hann er meðlimur i Finnska dansráðinu,
sem ákveður dreifingu opinbers fjár til dans-
hópa í Finnlandi og segir að stefna sín í því
ráði sé að hafa áhrif á að dans sé kenndur
helst í hverju skúmaskoti landsins. „Ég elska
dansinn,“ segir hann, „og þetta starf. Þess
vegna legg ég allt mitt líf í hann.
Þegar ég var ungur fékk ég tækifæri til að
bragða á því víni sem dansinn er - og vildi
meira. Auðvitað fær maður stundum timbur-
menn, en maður lifir þá af og þá vill maður
aftur fá meira.“
Hvað um fjölskyldulíf?
„Það verður að bíða. Ég hef alltaf sagt að ég
ætli að gifta mig um fimmtugt og eignast tvö
böm. Það má svo sem vel vera að ég missi af
þeim degi, sökum anna.“
FIÐLU-
GALDRAR
TONLIST I-T]
------- I &*"***+
sigi I «11r diskar
LOCATELLI
Pietro Antonio Locatelli: L’Arte del Violino.
12 konsertar f. fiðlu, strengjasveit og fylgi-
bassa. Elizabeth Wallfisch, flðla. Raglan
barokksveitin u. stj. Nicholas Kraemer.
Hyperion CDA66721/3. Upptaka: DDD,
7/1992, 1/6/9/1993. Útgáfuár: 1994. Lengd
(3 diskar): 213:06. Verð (Japis): 3.499 kr.
SÚ STEFNA ekki sízt sumra hinna
minni plötuútgefenda á seinni timum að
gefa út tónverkabálka í heild, og jafnvel
„dekka" samanlögð sköpunarverk ein-
stakra tónskálda (sbr. Purcell-röð Hyper-
ions) er ekki bara virðingarverð. Fyrir-
tæki þurfa líka að lifa, og gætu því heild-
arútgáfurnar verið vísbending um vaxandi
fjölda plötusafnara sem ekki láta sér
nægja að bregða skífu á fóninn endrum og
eins, heldur grúska í tónsögu og ferli höf-
unda, bera saman eldri og yngri verk og
fleira í þeim dúr; fólk sem er ekki í rónni,
frekar en eitilharðir frímerkasafnarar,
fyrr en það á samfellda röð í hvetri grein.
Af því leiðir vitanlega ekki að beri að
hlusta á konsertabálk eins og Fiðlulist
Locatellis (1695-1764) frá upphafi til enda,
jafnvel þótt komist fyrir í einu diskaboxi
og taki „aðeins“ tæpa 3 1/2 klst. Til þess
var safnið aldrei ætlað, og höfundur sjálf-
ur, einn mesti fiðlusnillingur 18. aldar,
kvað aldrei hafa flutt fleiri en tvo konserta
saman á einum tónleikum. Enda þótt
fiðlukonsertarnir, er prentaðir voru í Am-
sterdam 1733, séu fullir af góðum hug-
myndum og fallegri músík, halda þeir
varla athygli fyrir svo langvarandi hlust-
un, og kemur manni reyndar aðeins í hug
eitt tólf verka barokksafn sem kemst ná-
lægt því, nefnilega Concerti grossi
Hándels Op. 6. En til að grípa niður í eru
þeir ómissandi hverju sæmilegu plötusafni
- fyrir utan ótvírætt sögulegt gildi þeirra,
þar sem þeir boðuðu þvílíka byltingu í
fiðlutækni, að annað eins sást ekki fyir en
90 árum síðar með tilkomu Paganinis -
sem að líkindum mun hafa þekkt þessi
verk landa síns og fyrirrennara í
fíðlugöldrum.
Mér er ekki kunnugt hvort ítalski eldi-
brandurinn Fabio Biondi og L’Europa
Galante hafi tekið fyrir þessi verk; ef ekki,
lægi það beinast við. En þó að Frú Wall-
fisch hafi ekki til að bera frussandi neista-
flug Biondis og verki svolítið innhverf, að
maður segi ekki feimin, í samanburði, hef-
ur hún engu að síður góða snerpu og leik-
ur mjög fallega. Sama gildir um Raglan
sveitina, og eins og menn eiga að venjast
af Hyperion verður fátt fundið að hljóðrit-
unarhliðinni.
WENNERBERG
Gunnar Wennerberg: Ghíntarnir. Richard
Ringmar (Meistarinn), Carl-Olof Jacobson
(Glúntinn). Hákan Sund, pianó. BIS
Northern Lights BIS-NL-5002/03. Upptaka:
ADD, Uppsala 1984. Útgáfuár: 1996. Lengd:
(2 diskar): Verð (Japis): 2.890 kr.
HINIR þrjátíu dúettar Wennerbergs
fyrir barýton og bassa úr kersku stúd-
entalífi Uppsala um miðja 19. öld eiga sér
enn nokkurn sess í hjörtum Islendinga, þó
að spurning sé hvort hin sívaxandi for-
enskun á kostnað menningarsamskipta við
hin Norðurlöndin geri senn að verkum að
yngri kynslóðir fari á mis við þessar litlu
perlur. Til dæmis spurði ungur piltur mig
nýlega: „Eru þetta ekki diykkjusöngvar?"
Enda má svosem til sanns vegar færa, að
Glúntunum bregður oftar fyrir á mann-
fagnaðarstundum en í tónleikasölum hér-
lendis. Hitt er engu að síður jafnrétt, að
tónlistin á betra skilið en svo, og þó að
textarnir lýsi löngu liðnu umhverfi, mætti
Elizabeth Wallfisch
segja nákvæmlega það sama um söng-
texta Bellmans. Svo mikið er víst, að enn
megna þessi smellnu velskrifuðu lög að
örva sönggleði manna, og þarf ekki áfengi
til.
Hið bezta sem sagt verður um þessa út-
gáfu er píanóleikurinn. Þótt einfaldur sé,
er píanóparturinn afar vel saminn - nán-
ast sjálfstæður meðsöngvari - og það bein-
línis leiftrar af fisléttum slætti Hákans
Sund. Leikaralegur söngurinn stendur
hins vegar ekki jafnfætis, þrátt fyrir skoð-
un plötubæklingsritara um að einmitt
svona eigi að flytja Glúntana, því þótt
textinn komist ágætlega til skila, þá eiga
Ringmar og Jacobson satt að segja langt í
land með að nálgast eftirminnilega túlkun
Ingvars Wixell og Eriks Sádén á gömlu
Parlophone-útgáfunni frá kringum 1960,
sem fyrir löngu ætti að vera komin út á
diskum. Háu tónamir eru iðulega
klemmdir og óstöðugir, og því miður gerir
ski-aufþurr upptakan illt verra.
Ríkarður O. Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 14. MARZ 1998 1 7