Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1997, Blaðsíða 8

MEÐ LIKUM SVIP
Sýningin Kirkjg og kirkjuskrúó stendur um þessar
mundir yfir í Þjóóminjasafni Islands en þar er mió-
aldakirkjan í Noregi og ó Islandi í brennidepli,
samstæóur og andstæóur. QRRI PÁLL ORMARSSON
heimsótti sýninguna, fletti veglegri bók sem gefin
hefur verió út í tengslum vió hana og ræddi vió
------------7-----------
Lilju Arnadóttur safnstjóra.
SAGA íslands og Noregs var
samtvinnuð um aldir. Úr
Noregi komu flestir land-
námsmennirnir, til Noregs
leituðu íslendingar, einkum
á þjóðveldisöld sér til fjár og
frama, og eftir að íslending-
ar gengu Noregskonungi á
hönd urðu þau samskipti vitaskuld náin.
Menningin var og lengi með líkum svip,
þannig að oft er erfitt að greina, hvað átti
sér upptök í Noregi og hvað á.íslandi, eins
og Þóra Kristjánsdóttir bendir á, í bók sem
gefin hefur verið út í tengslum við norsk-
íslensku sýninguna Kirkja og kirkjuskrúð í
Þjóðminjasafni íslands — sýningu sem fær-
ir okkur á þessum síðustu og verstu tímum
heim sanninn um það að þegar allt kemur
til alls sameinar fleira þjóðirnar en sundrar
þeim.
Miðaldakirkjan í Noregi og á íslandi,
samstæður og andstæður, er undirtitill sýn-
ingarinnar sem fjallar um samband Islands
og Noregs á miðöldum en löndin tilheyrðu
á þeim tíma líkum menningarheimi og eiga
sér að talsverðu leyti sameiginlega fortíð.
Fjölmargar skriflegar heimildir eru til um
sögusviðið en eins og Erla B. Hohler ritar
í fyrrnefnda bók, kann sumum að þykja
þær of fjarlægar og fræðilegar. „Aþreifan-
legir gripir geta veitt þeim beinni tengsl
við veraleikann. Skriflegar heimildir öðlast
þannig aukið líf þegar við höfum hlutina
fyrir augunum.“
„Tengsl Noregs og íslands eru mörg og
augljós þegar um er að ræða kirkjur og
kirkjulist," heldur Erla áfram. „Kirkju-
búnaður í löndunum er oft náskyldur; í
sumum tilvikum svo að segja nákvæmlega
eins. Þess vegna er kirkjubúnaður góður
inngangur að rannsókn á menningartengsl-
um. Margir þessara hluta hafa jafnframt
mikið listrænt gildi og era allrar athygli
verðir þar sem þeir eru meðal þess ágæt-
asta sem skapað var á miðöldum á norrænu
menningarsvæði.“
Á sýningunni era valdir kirkjumunir frá
miðöldum úr Þjóðminjasafni íslands og sam-
bærilegir gripir úr norskum söfnum og kirkj-
um en að sögn Lilju Árnadóttur safnstjóra
er aðdáunarvert hve fúsir Norðmenn voru
að lána muni á sýninguna. „Það er orðinn
sjálfsagður hlutur í starfsemi safna að lána
muni sem er mikil breyting frá því sem var
fyrir tíu til fimmtán árum. Auk þess fengum
við sama svarið í kirkjunum sem við leituðum
til — „sjálfsagt mál“.“
islensk mióalda-
dómkirkjq
Tveir íslenskir gripir koma úr Þjóðminja-
safni Dana í Kaupmannahöfn þar sem þeir
hafa verið vistaðir í hátt á aðra öld og fáir
íslendingar hafa séð. Ánnar er sá Grundar-
stóllinn sem Danir héldu eftir 1930 en hitt
er helgiskrín frá Keldum.
Ennfremur eru til sýnis líkön af norskum
stafkirkjum frá miðöldum og nýsmíðað lík-
an af íslenskri miðaldadómkirkju en dóm-
kirkjurnar í Skálholti og á Hólum voru
stærstu timburhús á þeim tíma í norðan-
verðri Evrópu. Þá hefur verið endurgerð í
fullri stærð lítil kirkja eins og þær munu
hafa tíðkast í sveitum hér á landi í upphafi
kristni. Umsjón með gerð líkansins og kirkj-
unnar hafði Hjörleifur Stefánsson arkitekt
en smíði annaðist Gunnar Bjarnason. Við
síðarnefnda verkið var tekið mið af elstu
kirkjurúst sem rannsökuð hefur verið hér
á landi, á Stöng í Þjórsárdal, sem mun
vera frá því um 1100. Að sýningunni lok-
inni verður kirkjubyggingin flut að Þjóð-
veldisbænum í Þjórsárdal.
Mikilog flókin vinna
Kirkja og kirkjuskrúð er unnin fyrir fjár-
veitingu úr norsk-íslenskum menningarsjóði
sem stofnaður var af Norðmönnum árið
1994 í tilefni af fimmtíu ára afmæli ís-
lenska lýðveldisins. Rennur ein milljón nor-
skra króna í sjóðinn árlega, eða tæplega
tíu milljónir íslenskra króna.
Að sögn Lilju stóð undirbúningur sýn-
ingarinnar á þriðja ár en að honum komu
íslenskir og norskir miðaldasérfræðingar,
arkitektar og smiðir en hönnun sýningar-
innar hafði norski arkitektinn Ketil Kiran
með höndum. „Þetta var mikil og flókin
vinna en afar skemmtileg. Norsku gripirnir
komu ekki fyrr en viku áður en sýningin
hófst, þannig að það var mikill handagang-
ur í öskjunni síðustu dagana og dagur lagð-
ur við nótt undir það síðasta. Allir lögðust
hins vegar á eitt um að gera sýninguna
eins vel úr garði og unnt var og óhætt er
að fullyrða að árangurinn sé betri en við
þorðum að vona.“
Grióarlegur ávinningur
Að sögn Lilju er Kirkja og kirkjuskrúð
gríðarlegur ávinningur fyrir Þjóðminjasafn
Islands. Safnið kosti kapps um að sækja
fram í sýningarhaldi enda eigi það feikimik-
inn efnivið sem það vilji koma á framfæri
við almenning. „Það styrkir okkur mikið
að fá tækifæri til að efna til sýningar af
þessari stæi'ðargráðu, þar sem hvergi er til
sparað.“
Lilja segir að aðsókn að sýningunni, sem
var opnuð á þjóðhátíðardegi Norðmanna,
17. maí, hafi verið með ágætum og við-
brögð fólks verið góð. Margir hafi til að
mynda haft á orði að þeir hafi lært mikið
á því að ganga um sýninguna. Þá gerir
Lilja ráð fyrir að Kirkja og kirkjuskrúð
verði mikill fengur fyrir grunnskólana á
höfuðborgarsvæðinu í haust — og í raun
öll skólastig. „Þessi sýning á erindi við
okkur öll!“
í tengslum við sýninguna hefur óvenju
vegleg bók, verið gefin út á þremur tungu-
málum, íslensku, norsku og ensku, en til
hennar var vitnað hér að framan. Hefur
hún að geyma greinar um sitthvað tengt
sýningunni, auk þess sem í henni er fjöldi
ljósmynda og teikninga.
Kirkja og kirkjuskrúð mun standa út
september en héðan fer sýningin til_ Noregs
þar sem hún verður sett upp í Ósló 12.
nóvember og síðar í Björgvin og Þránd-
heimi. Islensku munirnir koma því ekki
aftur til landsins fyrr en síðla árs 1998.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. JÚLÍ 1997