Lesbók Morgunblaðsins - 05.07.1997, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGLNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR
26.tölublað - 72. órgangur
EFNI
Bátasmiðurinn
á Fáskrúðsfirði, Einar Signrðsson, hefði
orðið hundrað ára á þessu ári. Þótt báta-
smíðar væru hans hjartans mál sinnti
hann einnig öðrum verkefnum og smíðaði
hús og hafnir. I sumar reisir Verkalýðs-
og sjómannafélag Fáskrúðsfjarðar honum
minnisvarða.
Kirkja
og kirkjuskrúð heitir sýning, sem stendur
_um þessar mundir yfir í Þjóðminjasafni
Islands á kirkjumunum frá miðöidum úr
Þjóðminjasafni Islands og sambærilegir
gripir úr norskum söfnum og kirkjum.
Tveir íslenskir gripir koma úr Þjóðminja-
safni Dana í Kaupmannahöfn; sá Grund-
arstóllinn sem Danir héldu eftir 1930 og
helgiskrín frá Keldum. Ennfremur eru til
sýnis líkön af norskum stafkirkjum frá
miðöldum og nýsmíðað líkan af íslenskri
miðaldadómkirkju en dómkirkjurnar í
Skálholti og á Hólum voru stærstu timbur-
hús á þeim tíma í norðanverðri Evrópu.
Þá hefur verið endurgerð í fullri stærð
lítil kirkja eins og þær munu hafa tíðkast
í sveitum hér á landi i upphafi kristni.
Elsti
skipulagsuppdráttur í vörslu borgarinnar
er dagsettur í Kaupmannahöfn í janúar
1904. Hugmyndir hans hlutu lítinn hljóm-
grunn hjá bæjaryfirvöldum, en sama ár
heimilaði þó Sljórnarráðið lagningu vegar
yfir Arnarhólstúnið og 1906 hóf Iðnaðar-
mannafélagið undirbúning að því að reisa
styttu í minningu Ingólfs Arnarsonar á
Arnarhóli. Finnur Kristinsson fjallar um
þennan elsta skipulagsuppdrátt og nokkra
aðra.
Aflakóng
kvikmyndasögunnar kaliar Jónas Knúts-
son bandaríska kvikmyndagerðarmann-
inn Steven Spielberg, sem hefur frá því
Okindin kom á hvíta tjaldið gert sex af
tuttugu vinsælustu bíómyndum kvik-
myndasögunnar og tvær þeirra eru best
sóttu myndir allra tíma. Að auki er hann
atkvæðamikill kvikmyndaframleiðandi.
SNORRI HJARTARSON
BIÐ
Ég sat við efans byrgðu bogadyr
og beið, ég vissi ei bvers, og tíminn leið
á þungum væng um þetta dapra svið,
en þó of hratt, því sífellt skyggði meir
af dimmri nótt með gráan geig í för,
glámeygan vom, er sýndi mér og bauð
mér inn um hrímsteint hlið, en bak við það
var hraustleg rökkurauðn.
Þá komu boð frá þér
og orð þitt strauk af himni húmsins ryk
og hliðið varð að grænna skóga sveig
þar suðrænn blær með söng og angan lék
um sorgarbörn að leik, um þig og mig;
og langþráð von mín, sál þín sæl og rík,
úr sólhyl augna þinna í breiddan faðm minn steig.
Snorri Hjartarson, 1906-1986, fæddist 6 Hvanneyri í Borgarfirði. Hann sigldi
til Noregs til listmólaranóms, en snéri sér að skóldskap og hvarf aftur heim
til Islands. Fró Snorra komu fjórar Ijóðabaskur og fyrir Hauströkkrið yfir mér
fékk hann bókmenntaverðlaun Norðurlandaróðs 198).
Forsíðumyndina tók Jim Smart af Kambi eftir Einar Hókonarson, en verkið stendur við nýjan listaskóla í
Hveragerði.
RABB
HAMINGJU-
ÓSKIR!
NÚ NÝLEGA heim-
sótti mig ungur
maður, gamall nem-
andi minn, útskrif-
aður kennari fyrir
fáum árum. Hann
sagði mér að hann
væri hættur að
kenna, uppsögn hans lægi á borði skóla-
stjóra.
Ég spurði hann fyrir siða sakir hvetju
sætti.
Ungi maðurinn sagði mér að hann
gæti ekki rekið sjálfan sig einhleypan í
leiguíbúð og gert út þriggja gíra reiðhjól
að auki.
Þetta kom mér vitaskuld ekki á óvart;
það þarf engan reiknimeistara til að sjá
að það dæmi gengur engan veginn upp.
Af því að við ungi maðurinn erum
ágætis kunningjar spurði ég hann um
einkahagi hans. Hann er nú í blóma
sinnar karlmennsku og hinn sjálegasti
og ég innti hann eftir hvort hann væri
búinn að festa sér konu.
Hann brást við spurningu minni með
gríðarlegum hlátri.
„Ertu galinn?" spurði hann mig. „Hver
heldur þú að vilji mann í minni stöðu?"
Síðan fékk ég að heyra að svo væri
komið að um leið og hann gerði sig líkleg-
an við konur og greindi frá starfi sínu
brygði svo við að öll náttúra rynni af
þeim eins og víma, jafnvel af tilkippileg-
ustu konum hríslaðist mestallt kvenlegt
eðli við slík ótíðindi af högum elskhug-
ans óheppna.
Þeir sem fylgjast með auglýsingum
dagblaðanna eftir starfsfólki hafa vísast
veitt því athygli að kennarar eru nú um
stundir eftirsóttasta stétt landsins (nema
í hjónasæng eins og fram hefur komið).
í viku hverri er auglýst eftir hundruðum
kennara um allt land. Og fleira blasir
við. Svo er að sjá sem sumir þeirra, sem
sárast skortir kennara í byggðarlag sitt,
hafi gert sér grein fyrir því að kennara-
laun séu svo hlægilega lág að það sé
hreinn dónaskapur að bjóða upp á slíka
smán. Þeir bregða því á það ráð að bjóða
gylliboð.
Víða eru boðin hærri grunnlaun en
samið hefur verið um. Svokallað flutn-
ingsgjald þykir sjálfsagt víða. Frítt hús-
næði er ekki tiltökumál, ókeypis vist
barna á dagheimilum og leikskólum auk
yfirvinnu í skólanum, jafnvel sumarvinna
hefur verið nefnd. Þetta á við úti á lands-
byggðinni.
Það þarf ekki einu sinni gripsvit til
að sjá í hendi sér að stefnt hefur verið
að því leynt og ljóst í aldarfjórðung að
leggja íslenska menntakerfið í rúst. í því
hafa stjórnvöld landsins gengið harðast
fram. Það er útbreiddur misskilningur
margra að í stjórnmálum æxlist mál eft-
ir tilviljunum, slysni eða komi bara að
óvörum fyrir einhvern dæmalausan
klaufaskap. Svo er ekki. Það gerðist
ekki óvart eða fyrir slysni að stétt, sem
fyrir nokkrum árum þáði þokkaleg laun,
er nú orðin að ölmusustétt. Allir íslensk-
ir stjórnmálaflokkar eiga þar svarta sögu
nema Kvennalistinn, kannski fyrir það
að hann fékk aldrei tækifæri til að ganga
til þessa ljóta leiks.
Við og við er rokið upp til handa og
fóta og lappað upp á eitthvað sem aflaga
hefur farið, eins og menn reyni að hreinsa
samviskuna - sem sannarlega hefur
ekki veitt af. Nú seinast var einsetning
skóla sett á oddinn, allt of seint eins og
vænta mátti. En einstakar tilviljana-
kenndar úrbætur í skólamálum verða
bara einhver dæmalaus fíflagangur með-
an grundvöllurinn er ekki fyrir hendi, sá
grundvöllur að starfsfólkið geti með ein-
hveijum hætti framfleytt sér á launum
sínum. Einsetning skóla varð þannig til
þess í mörgum tilvikum að binda enda-
hnútinn á starf kennara; sjötíu þúsundin
í ráðstöfunartekjur á mánuði reyndust
ekki nóg. Á það má og benda að einsetn-
ingin olli því að mörgum ungum kennur-
um bauðst ekki einu sinni full kennsla.
80% staða kennara þykir alveg boðleg
og geta menn reynt að gera sér í hugar-
lund hvernig er að draga fram lífið á
launum fyrir slíkt.
íslenska skólakerfið er á hnignunar-
braut og er nú svo komið að yfirvöld
hafa áhyggjur. Menn benda á ýmislegt
til úrbóta en forðast undarlega oft að
nefna þær lausnir sem eru forsenda allra
gæða í skólastarfi. Vinsælt er einnig
að finna blóraböggla hnignunarinnar og
er þá bent á kennaramenntunina, aga-
leysi nemenda, sumarleyfi kennara, o.fl.
Þeir, sem fátt er gefið, hanga enn á því
að á bak við þetta standi Stalín og
kommahyskið og rita um það lærðar
greinar.
Gríðarlegur flótti á sér nú stað úr stétt
kennara og ástandið víða úti á landi er
hörmulegt. Kennarar, oft réttindalausir
og alls óhæfir, koma til starfa þar, dvelj-
ast eitt til tvö ár áður en þeir taka pok-
ann sinn og aðrir setjast í þeirra stað.
Sýnist mönnum slíkt ástand efla stöðug-
leika í skólamálum? í ljósi þessa ástands
ber að skoða niðurstöður samræmdra
prófa víða um land.
Hvar skyldi það þekkjast meðal menn-
ingarþjóða að einstæðum mæðrum í
kennslustarfi sé boðið upp á að skúra
kennslustofur og skólaganga að lokinni
kennslu til þess að þær eigi möguleika
á því að sjá sér og börnum sínum far-
borða? Jú, rétt hjá ykkur. Þetta getur
auðvitað gerst á íslandi - og gerist.
Þekkið þið, kæru lesendur, þess nokkur
dæmi meðal siðaðra þjóða að reynt sé
að búa til stundatöflu fyrir karlkennara
slíka að þeir ljúki kennslu sinni klukkan
eitt til þess að þeirgeti farið að vinna?
Jú, þetta er gert á Islandi. Hvað er ekki
gert í íslenskum menntamálum ef það
er nógu skammarlegt?
Svo sem ég sagði hér á undan tókst
það sem stefnt var að og margt hefur
því farið úrskeiðis. Þegar fólki lánast það
sem það vinnur að hörðum höndum er
það kurteisi að óska því til hamingju.
Það skal nú gert.
Til hamingju, þið sem málið varðar.
Þykir ykkur ekki rjúka fallega úr rústun-
um?
ÞÓRÐUR HELGASON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. JÚLÍ1997 3