Lesbók Morgunblaðsins - 20.05.1989, Blaðsíða 3

USBOK
®@1]íö]®[n]0E0@®Œ]®®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:,
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjómarfulltr.:
Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjóm: Aðalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
er af vatnslitamynd eftir Gunnlaug Stefán Gíslason,
listmálara og kennara við Myndlista- og handíðaskóla
íslands, sem nú sýnir í Hafnarborg í Hafnarfírði.
Sýningin hófst um síðustu helgi. Gunnlaugur Stefán
er einn fárra, sem lagt hafa fyrir sig gerð vatnslita-
mynda. Hann hefur unnið og vinnur enn í raunsæisút-
færslu og myndefni hans eru oft af einstökum hlut-
um, sem tímans tönn er farin að vinna á, en landslag
er einnig á efnisskránni. Myndin heitir einfaldlega
„Drumbur".
Steinn
Steinarr var til umræðu í ágætum sjónvarpsþætti á
síðasta ári í umsjón Inga Boga Bogasonar. Þar var
m.a. rætt við Kristján Albertsson, sem síðan er fallinn
frá. Kristján hafði þó frá ýmsu fleiru að segja í sam-
bandi við Stein en því sem hægt var að koma að í
þættinum og Ingi Bogi skráði það sem betur fer eftir
honum.
Háskólinn
í Bologna var ekki að fæðast í gær. Hann hélt nýlega
uppá 900 áta afmæli sitt og geri aðrir betur. Með
öðrum orðum, þá hefur skólahald verið byijað í
Bologna-háskóla þegar Ari fróði skráði íslendingabók.
Frá þessari merku menningarstofnun segir Ásta Mar-
grét Ásmundsdóttir í máli og myndum.
Ferdabladid
hefur kynnt sér hvað stendur ferðamönnum til boða
í Hamborg og ástæðan er sú, að í ár fagnar Ham-
borg 800 ára afmæli sínu. Hamborg tengdist fyrr
meir íslandi vegna hansakaupmanna, en nú er borgin
vinsæll áfangastaður, enda bæði verzlunar- og menn-
ingarborg.
NÍNA BJÖRK ÁRNADÓTTIR
Jón Gunnar
Pie Jesu Domine
Dona eis requiem
Skein í næturbirtu
ryð gamla hússins
Sögðum og sögðum hvort öðru
og
birtudans speglanna
svifu vængálfar
María Mey sat á steini
dönsuðu orð okkar
inn í ákafan glaum sólar
María. Mey á steini
sögðum og sögðum hvort öðru.
Jón Gunnar Árnason myndhöggvari lézt í Reykjavík
síðast í apríl.
B
B
»1
ÆT
Eg er hættur við
Fyrir nokkrum árum gegndi
ég um tíma formennsku í
gólitísku félagi úti á landi.
Á aðalfundi, skömmu fyrir
kosningar, voru borin upp
ýmis mál og þeim síðan
vísað frá eða samþykkt
eftir atvikum að loknum
hefðbundnum umræðum. Daginn eftir
hringdi einn fuqdarmanna til mín og vildi
ræða breytingar á tilteknum málum. Ég
benti honum á að þessi mál væru afgreidd.
Þau hefðu verið samþykkt með öllum greidd-
um atkvæðumi og þar með hans sjálfs.
„Ég veit það,“ sagði hann léttur í bragði,
„eji ég er búinn að skipta um skoðun!"
Þetta kom mér á óvart því hér var á ferð-
inni félagsvanur maður og einn af máttar:
stólpum sveitarfélagsins til margra ára. í
bamaskap mínum hafði ég haldið að aðal-
fundarsamþykkt væri bindandi, að minnsta
kosti fyrir þá sem að henni stóðu, en ég
átti ýmislegt ólært. Framhald málsins var
bæði lærdómsríkt og á vissan hátt skemmti-
legt.' Én varðandi fundarsamþýkktir og
ábyrgð manna á eigin tillögum var mér
sagt að svoleiðis smámunasemi væri ágæt
handá þeim fyrir sunnan. Hér væru menn
ekki alltaf að eltast við bókstafí, heldur
spiluðu eftir eyranu þegar þess gerðist þörf.
Ég hef alltaf metið mikils að hafa fengið
að kynnast viðhorfum og vinnubrögðum í
svona litlu bæjarfélagi, þar sem menn setja
sér öðru hvoru sínar eigin reglur. Eiginlega
taldi ég þetta vera „sjarmerandi" sérkenni
lítilla éða afskekktra byggðarlaga. Ég hef
smám saman orðið þess vísari að svo er
ekki. Við hér á Stór-Reykjavíkursvæðinu
virðumst í vaxandi mæli vera að tileinka
okkur þann hugsunarhátt að það jafngildi
samningsrofí að skipta um skoðun og það
er hvorki saklaust eða sjarmerandi þjóðfélag
seiji' tekur slíkt gott og gilt.
Umræður síðustu vikna vekja með manni
ugg um að orðheldni sé á hröðu undan-
haldi. Mismunandi skilning manna á þeim
málum sem ber hæst má eflaust að ein-
hveiju leyti rekja til þess að samþykktir og
samninga má oft túlka á fleiri en einn hátt.
Stundum eru þeir meira að segjá beinlínis
gerðir með það í huga að í þeim felist svig-
rúm til breytinga eða frávika. Það breytir
ekki því, að almenningur situr eftir með
þann- skilning að ríkisvaldið hafi svikið
samninga við lögreglumenn, með því að
hætta við eitthvað sem búið vár að semja
um. Ríkið, eða fjármálaráðherra( hafí einnig
hætt við að uppfylla samning sem kennarar
hafí talið samkomuiag um og með því gert
alla frekari samningagerð erfíðari, þar sem
fólk með slíka reynslu treystir engu nema
því sem er geimeglt.
Eitthvað kann að vera umdeilanlegt í
þessum málupi, en erfítt er að draga aðra
ályktun af fréttum en þá, að einhveijir hafí
ákveðið að skipta um skoðun.
Einhliða yfírlýsing bæjarstjómar Kópa-
vogs á dögunum um að hún væri hætt við
að standa við samning sinn við Reykjavíkur-
borg er skýrasta dæmið um framangreint
viðhorf til samninga. Það er líka eftirtektar-
vert í hvaða farveg umræðunni er beint, og
maður veltir því fyrir sér hvort það sé gert
beinlínis í því augnamiði að mgla dómgreind
almennings. Kjami málsins, brot á samningi
vegna þess að annar aðilinn skiptir um skoð-
un og ákveður að hætta við, hverfur í skugg-
ann. Það sem um er rætt en Hvort vilja
menn frekar umferðarmengun eða græn
útivistarsvæði í Fossvogsdal?
Hér áður fyrr þótti loforð vandaðra
manna jafngilda efndum. Samningar sem
innsiglaðir vora með handsali, vora jafn
bindandi og skriflegir samningar og enginn
maður með sjálfsvirðingu lýsti því yfír að
hann væri „hættur við“ slíkan samning af
því fórsendur hefðu breyst.
•Líkast til myndi vefjast fyrir mörgu ungu
fóllq -í dág hvað handsal merkir. Ef samn-
ingsaðíli rétti því höndina og segði „við
skulum handsala þetta", héldu þau eflaust
að hann væri að spauga.
Virðing fyrir lögum og reglum í þjóð-
félaginu fer þverrandi, og það sjónarmið er
ekki óþekkty að ef lögin era manni ekki að
skapi,. þá þurfi maður ekki að fara eftir
þeim. Þetta þekkist meira að segja hjá ein-
staka frammámanni. Einn slíkur sem minnt-
ur var- á að tiltekið atriði væri bundið í lög-
um, svaraði snúðugt: „Það era þá bara ólög!“
Þetta er auðvitað varhugavert sjónarmið.
Sá sem ákveður að hafa að engu lög eða
reglu sem samfélagið hefur sett sér, getur
aldrei verið öraggur um að einhveijir aðrir
ákveði ekki að hundsa önnur lög og aðrar
reglur sem hann telur nauðsynlegar öryggi
sínu og velferð. Ef löghlýðni og það að
standa við samninga fer að vera geðþótta-
mál, þá endar það auðvitað með því að vera
geðþóttamál allra en ekki bara manns sjálfs
og slíkt mundi augljóslega enda í fullkomnu
öngþveiti.
Kannski ber þetta fyrst og síðast vott
um þverrandi virðingu manna fyrir sjálfum
sér. Einhvemveginn fínnst manni að þeir
sem' létu sér nægja handsal eða orðin ein
við samningagerð, hafi tengt mannorð sitt
orðheldni og ekki metið það til fjár.
Nú er þáð ekki svo að ég haldi að allt
hafí verið betra áður fyrr og mönnum hafi
farið aftur hvað heiðarleika snertir. Hitt er
ljóst að veruieg upplausn er á ýmsum svið-
um þjóðfélagsins og miklar breytingar eiga
sér stað. Aðlögunarhæfni einstaklinga er
mismunandi mikil og margir era ráðvilltir
í uþplýsingaflæði og sjónhverfingum stjóm-
málanna. Þó að nýir tímar hafi oft í för
með sér nýtt gildismat megum við ekki vill-
ast á aðalatriðiim og aukaatriðum og missa
sjónar á því sem okkar lýðræðisskipulag
hvílir á. Þeir sem era í þjónustu almennings
verða auðvitað að vera öðram fyrirmynd í
þessum efnum.
Kannski er skortur á sjálfsaga að verða
vandamál. Mönnum þykir sjálfsagt og eðli-
legt að þjóna lund sinni og telja það við-
hlítandi skýringu á ámælisverðri breytni að
það liggi öðravísi á þeim í dag en gær.
Einnig virðist það vera útbreiddur skilning-
ur á ihalfrelsi, að það merki að manni sé
frjálst að segja hvað sem er um hvem sem
er í heyranda hljóði. Ekki megi áfellast
þann sem dregur ærana af næsta manni
ef hann gérir það í nafni málfrelsis.
Þessu má líkja við það að hafí maður
bflpróf sé manni þar með heimilt að keyra
niður hvem sem er.
Það er kannski vísbending um þetta
ómeðvitaða gildismat okkar, að þeir stjóm-
málqforingjar sem mest hæla sér af því að
verá í takt við tímann, kjósa að ferðast um
landið „á rauðu ljósi".
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 20.MAÍ 1989 3