Lesbók Morgunblaðsins - 28.01.1989, Blaðsíða 16

Frá ljósmyndaferð upp í Sierraflöllin. Leyndardómar plötuvélarinnar útskýrðir
Ferðalög og ljósmyndun
Að sameina áhuga-
málið við ferðalagið
Ferðalög og áhugamál geta
tengst skemmtilega saman og
það áhugasvið, sem mjög oft
tengist ferðalögum er að geta
fest á Slmu fjarlægar slóðir
og upplifa ferðalagið þannig
aftur og aftur. Guðmundur
Ingólfsson sameinaði áhuga-
mál við ferðalag, þegar hann
fór til að kynna sér sérstaka
tegund af ljósmyndun, svo-
nefnt „Zone system“ eða
Grámakerfi við svart/hvíta
ljósmyndun. Grein Guðmund-
ar fer hér á eftir.
í ágúst síðastliðnum tók ég
þátt í sumamámskeiði hjá Oliver
Gagliani, bandarískum ljós-
myndara af ítölskum ættum.
Gagliani telst „vesturstrandar-
ljósmyndari", en svo eru þeir
kallaðir er fylgja „hreinljós-
myndastefnu", er upphófst með
Edward Weston og hópnum f64.
Fagmennskan og sér í lagi
svart/hvíta tæknin á vart sinn
líka hjá þessum hópi ljósmynd-
ara. Síðustu tvo áratugina hefur
Gagliani einkum ljósmyndað
draugabæi í Kalifomíu og
Nevada og skráð með ljóðrænu
auga hvemig veður og vindar
ieika fyrrum glæst mannvirki.
Margar ljósmynda hans eru frá-
bærar, en svo hæglátar og við-
kvæmar, að hætt er við að þær
hrópi ekki nógu hátt fyrir smekk
nútímans. Síðustu 16 árin eða
frá 1973 hefur Gagliani haldið
sumamámskeið í ljósmyndun í
einum slíkum draugabæ, Virgin-
ia City í Nevada.
Eftir að hafa ferðast alla leið
frá íslandi til San Francisco um
Amsterdam og notið tveggja
sumardaga í þessari geðþekku
vesturstrandarborg var ég sóttur
á hótelið og mér ekið í austurátt
inn milli fjallanna inn í fylkið
Nevada til smábæjarins Virginia
City í námunda spilavítisins
mikla Reno. Eitthvað hljómuðu
staðamöfnin kunnuglega í eyr-
um, en það var ekki fyrr en ég
sá heljarstórt vegaskilti með
mynd af kempunni Ben Cartright
að ég uppgötvaði að hér var
komið sögusvið sjónvarpslanglo-
kunnar vinsælu „Bonanza".
Bærinn Virginia City er ein gata
með krám og kaupfélögum á
báðar hendur en vart fleiri en
u.þ.b. 300 íbúa. Hér stóð byggð
með miklum blóma fyrir um
hundrað árum er hér voru 30
þúsundir við gullgröft og sjálfur
Mark Twain ritstjóri bæjarblaðs-
ins.
Rétt neðan við þessa einu
götu, neðar í brekkunni, stendur
fyrrum sjúkrahús bæjarins, sem
nú er orðið að listamiðstöð.
Traust hús og vel byggt þótt nú
sé það komið til ára sinna, dálí-
tið lúið og snjáð að innan, en
þó hið vistlegasta. Úti á verönd-
inni sátu þeir nemendur er mætt-
ir vom á staðinn og kynntu sig
fyrir hver öðmm. Brátt kom í
ljós að flestir vom á svipuðum
aldri (kynslóðin ’68 eins oggaml-
ir hippar og hippalingar em jafn-
an nefndir) en sumir orðnir verk-
fræðingar eða tölvunarfræðing-
ar en aðrir ljósmyndarar, kenn-
arar, nuddarar eða jafnvel
brunngrafarar. Allt miklir
áhugamenn um ljósmyndun
komnir hér til að eyða saman
hálfúm mánuði við tækniæfingar
til stýringar svart/hvítu tónun-
um í ljósmynd. Brátt birtist einn-
ig lærifaðirinn, Oliver Gagliani,
og hans hægri hönd, „reddari"
og bryti staðarins Rod Klukas.
Strax fyrsta morguninn var haf-
ist handa og mönnum skipt á
myrkraherbergi, eftir því hvort
þeir notuðu blaðfilmu eða rúllu.
Því næst hófust tilraunimar, en
þær vom fólgnar í því að hver
fyrir sig stemmdi saman ljós-
mæli sinn, lokara og fílmutegund
þannig að menn gætu lýst og
framkallað rétt fyrir fjóra mis-
munandi „tónskaia", en þeir em
nefndir eftir framkölluninni og
kallaðir N-, N, N+ og N++. Allt
er þetta gert í þeim tilgangi að
gera mönnum kleyft að virða
fyrir sér fyrirmyndina og ákveða
þá þegar hvemig hún skuli túlk-
uð f svart/hvítum tónum og að
öll negatíf, sem lýst em og fram-
kölluð rétt, hafí sem næst sama
svertugildi í skuggum og háljós-
um, þannig að þau séu auðkó-
píeranleg á ljósmyndapappír af
gráðu 3.
Tilraunir þessar tóku menn frá
tveim dögum upp í viku og fór
það mikið eftir því hversu mikla
reynslu menn höfðu fyrir. A
hveijum morgni var stuttur fyr-
irlestur tengdur tilraununum og
menn skiptust á skoðunum og
bám saman árangur sinn eða
að menn hjálpuðust að við að
lesa á „densistómeter" eða þétt-
leikamælinn eins og hann myndi
nefnast á íslensku. Á þessum
„densistómeter" mældu menn
ár'angurinn, það er að segja
könnuðu hvort negatífín „hljóm-
uðu“ rétt, þótt ljósmyndimar
væm enn sem komið er ekki af
öðra en hvítri glerskífu á svört-
um gmnni. Á kvöldin var sam-
eiginlegt borðhald og síðan rabb-
fundur um heima og geima en
oftast þó á einhvem hátt tengt
ljósmyndun. Jafnóðum og menn
höfðu lokið lokatilraunum sínum
hófu þeir að ljósmynda með ný-
fengnu aðferðinni og tóku sig
þá gjaman saman í hópa til
ferðalaga til staða í grenndinni
(þess ber að gæta að þama um
slóðir era víðáttur miklar og
staðir taldir í grenndinni þótt
þeir séu í 200 km fjarlægð), svo
sem að Tahoe-vatni og upp í
Sierra-fjöllin. í seinni vikunni
sýndi síðan lærifaðirinn vinnu i
myrkvaherberginu. Hann sýndi
okkur hvemig háljósin em feng-
in rétt með lýsingartímanum ein-
um og hvemig gráskalanum er
hagrætt með því að þynna fram-
kallarann, eða deila tímanum
upp í tveim framköllumm, mjúk-
um og hörðum, eða þá að blanda
þessum framköllumm saman, en
ævinlega var notaður sami fram-
köllunartími og hitastig. Með
þessu fylgdu gagnlegar upplýs-
ingar um „fíxeringu", tónum og
skolun þannig að skalfesta ljós-
myndarinnar væri sem best
tryggð.
Þrátt fyrir talsverða kunnáttu
og reynslu af svart/hvítri ljós-
myndun, sem ég hef öðlast með
ámnum hafði ég bæði gagn og
gaman af námskeiði þessu. Ég
öðlaðist trú á fyrirbrigðið „Zone
system" við að reyna það sjálf-
ur, en fram til þessa hafði ég
haldið þetta hálfgert kukl. Það
reyndist auðlært og prófunarað-
ferðir Olivers fljótlegar og ná-
kvæmar. Félagsskapurinn og allt
andrúmsloftið á staðnum var ein-
stakt og ekki spillti loftslagið.
16