Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1988, Blaðsíða 10

Blessað landið, 1988. 200x160 sm.
Ljjósm.Lesbók/Ámi Sæberg.
manum felst aftur á móti í framsetning-
unni ákveðin umskrift á náttúrunni, líking
fyrir tilfinningalega reynslu eða upplifun,
sem höfundurinn festir á léreftið. Þetta
tímabil abstrakt-expressionismans stóð í
list Eiríks fram til 1968, þegar sú róttæka
breyting varð — að mestu út frá tilbrigðum
við enska popplist — að manneskjan eða
brot líkamsforma birtist í verkum hans. A
næstu árum varð þessi framsetning raun-
særri; auðlesin myndefni, vel aðgreint
myndrými, hefðbundin formmótun og við-
fangsefnin eru öðru fremur náttúran og
samband manneskjunnar við náttúruna.
Að tala um raunsæi í verkum Eiríks
skírskotar fyrst og fremst til stílsins eða
framsetningarinnar, en það er aftur á
mótihin persónulega útfærsla sem ákvarð-
ar inntakið og þær mögulegu merkingar
sem áhorfandinn upplifir. Utfærslan felst
t.d. í sjónarhominu á myndefnið, birtu-
notkun, myndbyggingu eða lita- og efnis-
meðferð og í útfærslunni birtist tjáning
og ásetningur höfundarins. Raunsæið í
verkum Eiríks spannar frá því að ijúfa
hversdagslegt samhengi hlutanna, skapa
nýtt og óvænt sjónarhom, til að tvinna
saman vemleikann og minningar. Það er
ekki aðeins þessi riðlun á tíma myndefnis-
ins, sem aðgreinir raunsæi hans ímörgum
tilvikum frá hefðbundinni skynrænni end-
ursköpun heldur einnig að oft hafa þessir
myndefnisþættir hugtakslega eða tákn-
ræna merkingu, sem hann yfirfærir út frá
merkingalegrí samsvömn, sem fínna má
í myndefninu. Að þessu leyti hefur hin
raunsæja framsetning tvöfalda miðlun,
annars vegar það sem áhorfandinn sér að
myndin sýnir og hins vegar dýpra merking-
arsvið sem Eiríkur leggur í myndefnið,
hvort sem áhorfandinn hefur Iykil eða
ekki til að túlka ásetning hans. Þegar litið
er yfír listferil Eiríks og þá sérstaklega
Náttúrutúlkun
og dulhyggja
Listasafn Hafnarfjarðar,
Hafnarborg, verður
opnað í dag með sýningu
á nýjum verkum eftir
Eírík Smith listmálara.
Af því tilefni er rætt við
hann um list hans og
viðhorf.
Eftir ÓLAF KVARAN
Aþessu árí em liðin fjör-
utíu ár síðan Eiríkur
Smith hélt sína fyrstu
einkasýningu í Hafnar-
fírði. Þegar litið er yfír
listferil Eiríks má
glöggt greina ákveðin
aðgreind tímabil, hvert
með sínum sérkennum, sem spannar frá
abstrakt-Iistinni á sjötta áratugnum til
verka hans í dag, sem einkennast af raun-
særri framsetningu. Sjálfur segir Eiríkur
að viðfangsefni hans hafíð í raun, þrátt
fyrir breytilegan stíl, í rauninni ávallt ver-
ið eitt og það sama; túlkun náttúmnnar.
Eiríkur var í bytjun sjötta áratugarins einn
af brautryðjendum þeirrar tegundar ab-
strakt-listar, sem nefnd hefur verið geó-
metrísk abstrakt-list og sýndi hann slík
verk á einkasýningu í Reykjavík 1952.
Ári síðar var hann einn af stofnendum
Haustsýningarinnar — ásamt Herði
Ágústssyni, Hjörleifí Sigurðssyni, Sverri
Haraldssyni, Karli Kvaran og Svavari
Guðnasyni — þar sem einvörðungu vom
sýnd abstrakt-verk og markar sú sýning
nokkur tímamót í íslenskri listasögu. Hug-
myndafræðingar þessa geómetríska mál-
verks lögðu á það áherslu að form og litur
ætti ekki að skrírskota til vemleikans held-
ur að vera hlutlæg (konkret) í sjálfu sér.
Með þeim hætti átti listamaðurinn aðeins
að nota „hið hreina mál“ listarinnar til
tjáningar. Listin átti að vera hrein ogóháð,
rannsókn á innri rökvísi og vægi og höfða
til listrænnar skynjunar augans, en ekki
að vekja upp tilfínningar eða hugmyndir
sem væm málverkinu óviðkomandi. Þessu
geómetríska tímabili lauk í list Eiríkis
1957 og í þeim verkum, sem hann gerði
á næsta áratug, einkennist framsetning
af efnisríkum litablokkum og hughrif frá
Ljósm.Lesbók/Ámi Sæberg.
Eiríkur Smith við málverk sitt, Bátsferð, 1986, eiuni stærstu myndinni á sýning-
unni, 200x250 sm.
náttúmnni er mjög svo greinileg kveikja
aðþessum verkum. Myndir af þessum toga
sem kenna má við abstrakt-expression-
isma, sýndi hann á einkasýningu 1961 og
hann var ásamt m.a. Kristjáni Davíðssyni
og Steinþóri Sigurðssyni í forystu fyrir
þessu nýja málverki í byijun sjöunda ára-
tugarins.
í hugmyndalegum forsendum geó-
metríska málverksins þá var stíllinn eða
formgerðin jafnframt inntakið, hreinrækt-
un forms og litar. í abstrakt-expressionis-
hafðar í huga þær róttæku stílbreytingar,
sem hafa orðið í list hans, sem jafna má
við stílrænt rof, þá er sú spuming áleitin
hvers eðlis stíllinn eða framsetningin er
fyrir hann og hvemig formgerðin og inn-
takið samtvinnast. Við hófum samtalið á
að ræða um þær geómetrísku myndir sem
Eiríkur gerði upp úr 1950, en þær eru
einmitt um þessar mundir sýndar á nor-
rænni farandsýningu „Konkret konst“ og
verður sú sýning í Listasafni íslands á
komandi listahátíð.