Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.1983, Síða 3

Meðfram strönd Viðeyjar. Myndin í miðju er af Virkishöfða, en þar hugðist Jón Arason gera virki til að taka á móti
Dönum. Vestan í Virkishöfða er stuðlabergsheliir, sem heitir Hákarlabás og sést á myndinni til vinstri. Lengst til
hægri er réttin í Kvennagönguhólum. Fjærst út með ströndinni er Virkishöfði, en Egði nær.
Eitt af fáu, sem eftir stendur við
Sundbakka og ber vott um at-
hafnalíf fyrr á öldinni, er þessi
vel gerði grjótkantur, en út frá
honum var hafskipabryggjan
byggð.
Örlygur Ilálfdanarson bókaútgef-
andi og innfæddur Viðeyingur situr
hér á því sem eftir sést af lýsis-
bræðslunni á Stöðinni á Sundbakka.
Ilandan við sundið sést áburðar-
verksmiðjan í Gufunesi.
4. og síðasti hluti
Gísli Sigurðsson tók saman
1944, þegar fylling tímans
kom um fullan aðskilnað
þjóðanna. “
Eggert reynir aftur
í ársbyrjun horfði sannarlega
dökklega fyrir þá sem höfðu tek-
ið sér bólfestu í Viðey; allt í
kaldakoli í bili og danskur fyrir-
myndarbúskapur úr sögunni „á
Búinu“. Svo fór, að Eggert
Briem tók aftur við jörðinni og
fluttist á nýjan leik út í Viðey og
hóf þar stórbúskap. En nú voru
vondir tímar framundan;
margskonar erfiðleikar, sem
voru afleiðing fyrri heimsstyrj-
aldarinnar. Náttúran var og
söm við sig og siglingar með
mjólkina yfir Viðeyjarsund voru
háðar gæftum og óviðunandi,
bæði fyrir framleiðandann og
neytendur að geta ekki haft
reglu á afhendingu mjólkurinn-
ar. Því fór svo, að Eggert flutti
kýrnar til Reykjavíkur og
byggði Briemsfjós, sem margir
eldri Reykvíkingar kannast við.
En þá þurfti hann í staðinn að
flytja allan heyfeng utan úr Við-
ey. Eftir nokkur erfiðleikaár,
komst Eggert Briem að þeirri
niðurstöðu, að hann gæti ekki
setið þetta forna höfuðból svo
sem vert væri. Því fór svo að
hann seldi bújörðina Viðey Eng-
ilbert Hafberg, sem þá var aug-
lýsingastjóri Morgunblaðsins og
kaupmaður í Austurstræti. Haf-
berg bjó í eynni í nokkur ár og
rak þar talsvert bú. Þetta var á
erfiðleikaárunum fyrir seinni
heimsstyrjöld og svo fór að
hann seldi eyna árið 1938. Kaup-
andinn var Stephan Stephansen
og þannig komst hún aftur í
eigu Stephenættarinnar og er
það enn að undantekinni skák í
kringum Viðeyjarstofu og kirkj-
una og Sundbakkann austast.
Búskapur lagðist síðan niður í
Viðey þegar leið á öldina og Við-
eyjarstofa stóð þar auð og eftir-
litslaus og var þá ekki að sökum
að spyrja, að hún fór brátt að
láta á sjá vegna veðra og viður-
styggilegrar umgengni óviðkom-
andi fólks. Kirkjan mátti einnig
þola niðurníðslu og þótti velunn-
urum Viðeyjar — og gamalla
húsa yfirleitt — grátlegt að sjá
hvert ástand Stofunnar og
kirkjunnar var orðið. Því fór svo
að ríkisstjórnin greip í taumana
og keypti húsin ásamt land-
spildu framanvið og í kring.
Björgunarstarfið gengiir
hægt, en vonandi örugglega.
Mest er um vert, að nýtt þak
hefur verið sett á Viðeyjarstofu,
svo húsið liggur ekki undir
skemmdum. Það er nú í vörzlu
Þjóðminjasafnsins, en fé skortir
til þess er gera þarf. Hver sá
sem gægist á glugga í Viðeyj-
arstofu, getur séð að búið er að
rífa niður veggi og taka upp
gólfið. Þar er sumsé allt í rúst.
Viðeyjarkirkja var gerð upp
fyrir nokkrum árum, en nú sígur
allt í sama farið aftur, enda
kirkjan óupphituð og sýnilega
komið á síðasta snúning, eigi
ekki illa að fara.
Kárafélagiö og
síðasti spretturinn
á Sundbakka
Fiskmóttakan og fiskverkunin
á Sundbakka var kölluð Stöðin
manna á meðal. Eftir gjaldþrot-
ið 1913 tók Handelsbanken í
Kaupmannahöfn Stöðina uppí
skuldir. En húsin á Sundbakka
voru í sjálfu sér óseljanleg og
því var reynt að halda rekstrin-
um áfram. Og fólk þurfti að
hafa í eynni vegna afgreiðslu á
kolum og olíu.
Segja má, að í 9 ár hafi hjól
athafnalífsins snúizt í hæga-
gangi. Þá urðu þau kapítula-
skipti, að Fiskveiðahlutafélagið
Kári keypti Stöðina af Hand-
elsbanken og flutti þangað út-
gerð sína, en félagið gerði þá út
tvo togara. Nýr uppgangstími
hófst í Viðey þetta ár, 1922.
Húsin fylltust á nýjan leik af
SJÁ NÆSTU SÍÐU
3