Lesbók Morgunblaðsins - 13.06.1981, Blaðsíða 2

t
Kálfamiklar starfsstúlkur steöjuöu
um stofur og ganga, ábúöarfullar þó
bjartsýnar í andlitinu og öllum hnútum
kunnugar. Slopparnir þeirra féllu þétt
aö lendunum, strukust viö undirkjól-
ana í hverju spori svo þaö kom skrjáf.
Viö borö í dagstofunni sat gömul
kona og tók háriö saman í hnút í
hnakkanum. Þaö haföi ekki gránað aö
marki. Hún staröi fram fyrir sig með
svip blindingjans og reri fram í gráöiö.
Halló, sagöi hún og dró seiminn á
óinu.
Vill engin koma til mín?
Halló.
Röddin var djúp og þaö var í henni
rósemi, kannski uppgjöf. Hallóiö
hennar hljómaöi eins og vögguvísa,
sem enginn getur sofnaö undir, kveö-
andi úr öörum heimi, þar sem gilda
önnur rök en viö höfum vanist um
hríö.
Ég vil vera hjá þér Kristbjörg mín,
sagöi stúlka á hvítum hálfsokkum og
klossum.
Hún lagði aöra höndina á öxl
Kristbjargar og klappaði henni vin-
gjarnlega á kinnina meö hinni.
Gamla konan greip hönd stúlkunn-
Hvítasunna
ar meö báöum sínum og þrýsti hana.
Hendur Kristbjargar voru dökkar og
| grannar meö blettum ellinnar, sem viö
r kvíöum öll, og húöin strengd á bein og
; sinar, líkt og pappírinn, sem ungir
> drengir líma utaná flugmódelin sín.
Skyldi þessi kona hafa veriö póst-
meistari og símstöðvarstjóri, meöan
hún var og hét? Þannig hugsuöu
, stundum gestir, sem komu aö heim-
sækja ættingja sína. Þaö geröi þetta
langdregna halló. Hún haföi kannski
búiö afskekkt, langt úti á landi meö
vont samband. Sumum ókunnugum
r var hugraun aö hlýöa á þetta söngl.
[ Halló.
í hægindum, í laginu eins og
bókstafurinn L, og stóöu í horni
stofunnar meö borö á milli sín og
pottablóm, sátu hjón. Hún var aö
heimsækja mann sinn og haföi komið
í fylgd meö syni þeirra, uppkomnum
manni.
Hér haföi aö síðustu oröiö aö vista
bóndann, þegar hann var hættur að
geta farið á klósettiö hjálparlaust. En
konan mátti enn heita í fullu fjöri, gat
meö nokkrum rétti kallast blómleg og
var aö prjóna eitthvert fat í ákafa, leit
þó stundum snöggt uppúr verki sínu
og horföi meö velþóknun á soninn,
sem var að skeggraka föður sinn.
Þaö kom myndarleg froða, þegar
hann sápaöi kjálka fööur síns, líkt og
þegar sauöfjárbóndi rakar sig á
sunnudagsmorgni undir messu í út-
varpinu. Þessi maöur var dálítiö eins
og rakari, sem er nýhættur aö skyrpa
framaní viðskiptavininn, þótt vanti
meiri bleytu í löðrið, kannski af
bakteríuástæöum, en kann að ööru
leyti sitt fag. Svo dró hann hnífinn yfir
kinnar fööur síns, ofan yfir hökuna og
niöur á hálsinn. Hann skóf af ítrustu
gætni kringum barkakýliö. Síöast
rakaði hann efri vörina.
Þaö var eins og hann væri aö raka
sjálfan sig, nema bara aö hann
bölvaöi ekkert.
Svo brá hann sér frá aö skola
áhöldin. Þaö heyröist skrúfaö frá
krana einhvers staöar frammi.
Frá prjónum móðurinnar heyrðust
þessir lágværu smellir, sem án þeirra
væri þögnin oft nokkuö djúp.
Sonurinn kom aftur meö rakspíra,
hellti sopa úr lituöu gieri í lófa sér og
bar aö andliti gamla mannsins. Hann
kyssti pabba sinn stuttum, kelnum
kossum, á kinnar, munn og enni,
svona til aö milda sviöann.
Móöir hans hallaöi sér aö manni
sínum, gaf honum olnbogaskot af ætt
endurminningarinnar og sagði:
Hann gerir þetta ekki meö rass-
hendinni, elskan.
Laglegasta gangastúlkan hét Alma.
Hún var Ijóshærö meö stutt nef og
rjóöar varir. Hún var ávöl í laginu og
hvítir sokkarnir, sem eru einkennis-
búningur á elliheimili, fóru vel.
Guö er hjá þér, Kristbjörg mín, var
Alma vön að segja viö gömlu sífru-
skjóöuna viö boröið. Og hún lagði
báöar höndurnar yfir axlir gömlu
konunnar og stundum kinn viö kinn.
Vonandi hyggur enginn, aö lífiö í
svona dagstofu og nærliggjandi her-
bergjum hafi mikinn hraöa. Hann er
þó nógur til þess, aö einlægt er
eitthvaö aö gerast. Engir stórviöburð-
ir, kannski, en þaö er nú allt eftir því
hvernig á þaö er litið. Gamall maöur
meö tóbaksbauk milli hnýttra handa
rekur kannski upp snöggt, skerandi
óp, sem mundi vel sóma sér á mynd
eftir Munch, en hverfur aö öðru leyti
upp í hvítmálaö loftiö einsog spurning.
Og þarna fer nú til dæmis hann
Sveinbjörn gamli venjubundna hraö-
ferö sína um stofur og ganga meö
höndurnar á kafi í buxnavösunum, lítill
og grannur og álútur með rugl í
auganu.
Fífliö, segir hann.
Góöur maöur, Guö. Fífliö.
Og Gísli reykingamaður er kominn
undir teppiö á rúminu sínu og hefur
togaö þaö upp fyrir höfuö. Kyrrðin yfir
þessari mynd á skylt viö eiltföina, þar
sem Gísli liggur þarna á miöjum
sauöburöi og sólin teiknar langan,
ferhyrndan flöt á ullarteppið hans.
Góöur maöur, Guö, segir Svein-
björn gamli á mikilli hraðferð.
Hann staldrar viö rúm Gísla reyk-
ingamanns og horfir á þústina undir
ábreiöunni meö rugl í auga.
Góöur maður, segir hann.
Segiröu ekki allt gott, Gísli? Er ekki
allt gott aö frétta?
En Gísli segir ekkert undan tepp-
inu. Og þaðan er ekkert sérstakt aö
frétta. Og þegar Sveinbjörn gamli
reynir aö svipta ábreiöunni ofan af
honum, tekur hann sterklega á móti
og heldur henni fastri meö báöum
höndum.
Góður maöur, Guö, segir Svein-
björn gamli mæöulega og gefst upp á
því aö stofna til sambands viö Gísla
reykingamann. En svo kemur Gísli til
hans eftir svolitla stund, úfinn og meö
línurnar eftir svæfilinn í andlitinu og
segir:
Attu sígarettu?
Kristbjörg gamla haföi veriö kaup-
mannsdóttir í æsku sinni, faöir hennar
bóndi og kaupmaöur í plássi, sem
þjónaöi bændum í heilli sýslu.
Fjaran niöurundan kaupmannshús-
inu var furöuheimur. Sandurinn var
mjúkur og það var ilmur í lofti marga
sumardaga, angan af þangi og þara.
Og þaö var hægt aö tína skeljar, bæði
hörpudisk og kúskel og ööu og
krækling og kuðunga og stundum
fannst meira aö segja ígulker. Og þaö
gaf aö lita undarlegar smábyggingar í
sandinum, sem maökurinn reisti sér,
en hurfu óöara er féll aö.
Krakkarnir hrintu stundum bátskel
á flot og reru nokkur áratog frá landi,
svona á móts viö bryggjusporöinn,
þar sem máfurinn sat og gaf lífinu
auga og þaö var eins og allt silfur
heimsins væri fariö aö glitra á sjávar-
fletinum. En þau máttu ekki fara langt
út, því aö þaö var bara óhætt aö fara
stutt, en þaö var líka alveg óhætt, af
Smásaga efftir
séra Gunnar
Björnsson
því að þaö var svo grunnt uppi viö
landið.
Og þau geröu sér margt til gamans,
eins og til dæmis aö safna fjöörum og
líma í stílabók og skrifa viö fjöörina
nafn fuglsins. Eða þau tóku dag-
blaöapappír, rifu í snepla og sökktu í
hveitilím og settu á fjöl og bjuggu til úr
þessu lönd og eyjar. Þegar þaö
þornaði var auövelt aö mála þaö meö
vatnslitum og þá var blátt, þar sem
var haf, grænt, þar sem var tún og
svart, þar sem voru klettar. Og þau
tálguðu sér agnarlítil hús og settu í
túniö og tegldu dálítil skip meö rá og
reiða og létu þau liggja fyrir stjóra á
himinbláum víkum.
Faöir þeirra geymdi brjóstsykurinn
í stórum, sívölum blikkdúnkum, og
þegar þau komu inn á skrifstofuna
hans, þar sem hann sat yfir reikning-
um og faktúrum og nótum og kvittun-
um, umvafinn bláum vindlareyk, þá
báöu þau hann um mola og hann
svaraöi:
Þiö megið fá þrjá.
Halló, sönglaöi Kristbjörg gamla.
Vill enginn koma til mín?
Ha, jújú, Kristbjörg mín, sagði
kálfamikla starfsstúlkan, af því Alma
var ekki á vakt. Hún reyndi aö losa
höndur sínar úr greip gömlu konunn-
ar.
Og góöa Kristbjörg mín, hættu nú
þessu hallói. Þú ert aö gera okkur
brjálaðar meö þessu stööugra sífri.
Svo var komin hvítasunnan, rétt
einu sinni. Kirkjukórarnir voru næst-
um búnir aö ná hvítasunnusvörunum:
„Hann, sem einn gjörir miskunnar-
verkin.“ En unga fólkiö fékk fiöringinn
og tók sig saman um aö fara eitthvert
burt úr bænum. Og Aima haföi slegist
í för meö dönskum sjúkraþjálfa,
stúlku, sem ætlaöi heim til sín til
Danmerkur eftir hátíöina.
Þaö fóru líka fleiri stúlkur og
einhverjir strákar. Og einn þeirra bar
ástarhug til Ölmu. Þau ætluðu á fjöll í
góöa veðrinu.
En út um gluggann á dagstofunni
blasti viö Reykjavíkurhöfn meö mörg
skip inni og sólin skreytti hafflötinn
mörgum smáum djásnum, sem skinu
giatt þennan hvíta morgun í borginni.
Þetta voru skip meö andblæ fjarlægra
hafna, án þess þó aö láta of mikið
uppskátt. Sum fóru hringinn í kringum
landiö, þar sem þeldökkir verkamenn
svitnuöu viö aö afferma þau og
bölvuöu á framandi tungum.
Á miðvikudaginn komu dagblöðin,
ilmandi og slétt, eins og nýuppbúin
rúm, sem enginn hefur ennþá sofið í.
Blööin höföu svolátandi frétt aö flytja:
„Nokkur ungmenni komust í hann
krappann á annan dag hvítasunnu.
Þau ötluðu yfir Tólfmannaháls, þegar
skall á blindhríð og versta veöur. Er
komiö var aö Hávöröu, voru stúlkurn-
ar í hópnum orðnar lémagna. Tvær
þeirra létust úr kulda og vosbúð.
Önnur var dönsk, hin hét Alma
Jónsdóttir.“
Áttu sígarettu? spuröi Gísli reyk-
ingamaöur.
Góöur maöur, Guö, sagöi Svein-
björn gamli á mikilli hraöferö.
Halló, sagði Kristbjörg gamla.
Febrúar1981.