Lesbók Morgunblaðsins - 28.02.1981, Blaðsíða 3
Maríudúkur Önnu þar sem eru rakin nokkur aaviatriði hinnar helgu meyjar. Við
gerö hans studdist Anna einnig við íslenskt altarisklæði frá miööldum.
Minn Maríudúkur er nú hjá dóttur minni
sem er búsett í Kanada en þangað fer ég
oft. Ég var tvisvar beðin að segja frá
handavinnu minni í kanadíska sjónvarpinu
og ég held að sá þáttur hafi vakið töluveröa
athygli. Að minnsta kosti gekk fólk að mér
á götu og fór að minnast á þetta. Mér var
reyndar boðið fé í Maríu-dúkinn minn af
kanadískum ráðherra sem var aö setja upp
safn í Nova Scotia, en ég gat ekki fengið af
mér að selja hann, svo ekkert varö úr
kaupum.
Ég fer nú að slaka á viö saumaskapinn
hvað úr hverju. Þó er langt í frá að ég ætli
mér aö sitja og horfa í gaupnir mér. Ég er í
saumaklúbb og svo spila ég bridge mér til
gamans."
Um hinn upprunalega
Marteinsdúk
Árið 1946 birtist í Lesbók Morgunblaös-
ins þýdd grein úr ársriti danska þjóðminja-
safnsins árið 1941, eftir Gertie Wandel en
hún var manna fróöust um fornar hannyröir
og gat sér víða góðan orðstír fyrir.
Húp var auövitað gjörkunnug Maríu-
dúknum frá Reykjahlíöarkirkju sem geymd-
ur er á Þjóðminjasafninu danska, þangaö
sendur af Schewing presti á Grenjaðarstað
sem sjá má af skrá safnsins.
Gertie Wandel segir í greininni að áriö
1937 hafi hún rekist af tilviljun á mynd í
frönsku blaði frá 1896 af fornu klæði meö
myndum úr ævi heilags Marteins frá Tour
og hún hafi strax séð skyldleikann meö
þessu klæöi og Maríudúknum.
Tveim árum síðar haföi hún upp á
Marteinsklæðinu í Louvre-safninu í París
þar sem það var talið meö frönskum
myndvefnaði frá 14. öld. Hún fékk þær
upplýsingar þá að um þetta klæöi vissu
menn ekki annað en að Karl 10. hefði
keypt það 1829 til varöveislu á safni. Með
samanburði viö Maríudúkinn virtist henni
hér vera um sömu gerð og handbragö aö
rasöa og rökstyður þaö fimlega að hér
muni vera um íslenska handavinnu frá
miðöldum að ræða. Ekki skal sá rökstuön-
ingur rakinn hér en aðeins vitnað í kafla
undir lok greinarinnar þar sem hún reynir
að geta sér til um hver muni hafa verið sú
hin ágæta íslenska hannyrðakona sem
gæti hafa verið höfundur þessa verks:
„.. . í kirknaskrá Hólabiskupsstóls 1360
stendur í skrá um gripi Grenjaðarstaðar-
kirkju: „Marteinsrefill, myndadúkur með
sögu hins heilaga Marteins.“ Ekkert veröur
nú um það sagt hvort tveir Marteinsreflar
kunni að hafa verið til, eða hvort sá
Marteinsrefill sem hér er getið um, hefur
verið seldur til Frakklands. En eitt er víst
að í Grenjaðarstaðarkirkju hefur verið til
Marteinsrefill og í Reykjahlíðarkirkju var
Maríudúkurinn.
Og svo finnum vér þá konu sem þekkti
svo vel helgra manna sögur að hún gat
saumað æviferil þeirra í myndum. Hún hét
Ingunn. Hennar er getið í sögu Jóns
biskups helga og hún var uppi á öndverðri
12. öld og átti heima á sjálfu biskupssetr-
inu Hólum. Gunnlaugur Leifsson munkur
segir svo frá henni:
„Þar var og í fræðinæmi hreinferðug
jungfrú, er Ingunn hét. Öngum þessum var
hún lægri í sögðum bóklistum, kenndi hún
mönnum grammaticam og fræddi hvern er
nema vildi. Urðu því margir vel mentir undir
hennar hendi. Hún rétti mjög latínubækur,
svo aö hún lét lesa fyrir sér en hún sjálf
saumaði, tefldi eða vann aðrar hannyrðir
með heilagra manna sögum, kynnandi
mönnum guðs dýrð eigi aðeins með orðum
munnnáms heldur og með verkum hand-
anna.“
Er nú hér um að ræða handaverk
þessarar skírlífu konu, eða eru dúkarnir
eftirmynd handaverka hennar? Úr því
verður tæplega leyst,“ segir Gertie Wandel.
Síðan þessi grein var skrifuð eru liöin 40
ár og ef til vill nýrri hugmyndir og
rökfærslur komnar tll. Freistandi er að
athuga þaö nánar en látum hér staðar
numiö að sinni.
Kristján Karlsson 1
Úr Anecdota |
pastoralia
Fyrir Charlie Meö óskýrum útlínum hugans 1 og óvissri samsetning hjartans 1 situr döggin á glerinu daglangt, f mild dögg, því aö Ijósiö er kalt. I
1 D j Ljósiö var gult, en í garðinn 1 * 11 1 l vy fén giitrandi regn: á eftir 1 tært loft og óendanleiki án litar á bragö eins og stál; 1
allt rataöi aftur, þvírökkrið f rann fyrir austurhornið 1 eftir íbláum sporum auösveipt 1 hinnar ensku kærustu Charlies. I
Með óskýrum útlínum hugans 1 og óvissri samsetning hjartans f situr döggin á glerinu daglangt, f
mild dögg, þvíaö Ijósiö er kalt. 1
Af Einari ásjó Frá týndum bæjum sig bylgja f bláir reykir um höllin. 1 Einar rær einn til fiskjar. Vatnið er kyrrt; fyrir kjölnum 1 kvistast og byltist smælkiö, § spegilinn brýtur bringa. 1
Skugginn í vatninu, vinur, f vindur sig langur og djúpur: K blæjur fjalla sem bylgjast. 1
Heiðarnar dökkna, þó dimmir 1 /' djúpinu fyrr og þess myndir f ýfa nú yfirborö vatnsins. 1
Utar til, allan daginn 1 alheill er spegill vatnsins. | Einar kom ekki aftur,
hann liggur ílátbragði vatnsins. Allt glatast í látbragöi Ijóösins sem er látbragðið eitt í fyrstu. 1
Haust- legir garöar Dagsbrotin falla hljóölega aö húsabaki Hallfríöur rakar þeim saman. 1 Senn, upp úr gislingu garösins 1 stígur síösti ilmur ársins, 1 langdreginn reykur af laufi. 1 Og innviöir anda vors trén 1 hvorki ímynd né teikn eða von f standa albúin undir gervismíð vetrarins. ft Nágranninn horfir hugsi á viöbúnaö skáldsins. 1
©