Lesbók Morgunblaðsins - 08.11.1980, Qupperneq 9

Eitt af því sem forvitnilegt er á Borgundarhólmi
eru gömlu hringlaga steinkirkjurnar en þær eru fjórar
alls. Taliö er aö þær hafi flestar veriö byggöar á
árunum frá 1150—1200. Enn í dag bera þær þaö
meö sér aö þær voru í upphafi ekki aðeins guöshús
en áttu einnig í nauðum aö gegna hlutverki
varnarvirkis ef til óvinaárása kom. Byggingarstílnum
svipar til austur-slavneskra kirkna og virkisturna frá
miööldum. Á flestum er strýtulagaö þak en þaö er þó
taliö seinna til komiö — áöur hafi þakið verið flatt
svo auöveldara væri aö búast þar til varnar. Gluggar
sem minna einna helst á skotraufar eru einnip til
vitnis um þetta tvöfalda hlutverk kirknanna. Alitiö er
aö áöur fyrr hafi slíkar kirkjur veriö víöar í Danmörku
og Skandinavíu en aö þeim hafi verið breytt í aldanna
rás og nýrri kirkjur komiö í þeirra staö. Hins vegar
hafa þær verið varöveittar á Borgundarhólmi vegna
þess aö þar voru lítil fjarráö til aö rífa niöur og byggja
nýtt. Nú geta menn þar hrósaö happi yfir, enda er
þessum kirkjum nú viðhaldið af stakri kostgæfni og
eru taldar „dýrmætasta djásn“ eyjarinnar.
Kastalinn Hammershus var reistur á miðöldum á Borgundarhólmi. Hann
stendur uppi á háum hamri á norö-vesturhorni eyjarinnar en rústir hans eru
nú taldar meö merkustu kastalarústum frá þessum tíma norðan Alpafjalla.
Kastalann lét erkibiskupinn í Lundi reisa um 1288 til aö tryggja stööu
kirkjuvaldsins gegn hinu veraldlega. í fjórar aldir kom þetta virki mjög viö
sögu á Borgundarhólmi, en þegar fallbyssur komu til sögunnar fór aö halla
undan fæti varöandi hernaöarlegt gildi hans. Áriö 1684 var annaö virki byggt
á Kristjánsey úti fyrir austurströndinni. Hammershus-kastali var þá afhentur
íbúum, sem létu ekki á sér standa aö sækja þangaö efnivið í hús sín. Þar
höföu enda löngum setiö haröstjórar sem lítt áttu upp á pallborðið hjá
eyjaskeggjum og þeim var því síöur en svo á móti skapi aö jafna hann viö
jöröu. I þessum kastala sátu í fangelsi þær sögufrægu persónur Leonora
Kristina og Corfitz Ulfeldt um 1660 sem margir munu kannast við.
Kastalarústirnar voru loks friöaðar 1822. Þar er enn margt forvitnilegt aö
sjá og enn er veriö aö grafa þar annað slagiö í leit aö fólgnum sjóðum.