Lesbók Morgunblaðsins - 19.07.1980, Blaðsíða 5

GUNNAR DAL
ÖLD FÍFLSINS
Þú áratugur
okkar týndu drauma,
sem upplausn hverri
gefur lausa tauma.
Mun fíflsins öld
ei frelsi sínu tapa
og flestar Útopíur
hennar hrapa?
Þvíþeir sem áttu að stjórna
af vegi villast,
af völdum sínum
blindast þeir og spillast.
Og siðvenjurnar
sjálfsagt öllum kunnar:
Vor sjálfseyðing
í skikkju frjálshyggjunnar.
Og margir lifa
í velferö ævi alla
í allsnægtum
og hamingju þaö kalla.
Samt fyrirheit
þér gullin gef ég ekki.
Af grænum sprota
ávöxtinn ég þekki.
Sjá einveldi heimskunnar
endurreist.
í óvini hafa nú
vinir breyst.
En óvinir fyrrum
utan frá,
illir og villtir,
oss réðust á.
Nú þjóðlífi voru
þeir eru í
og enginn fær lengur
gert viö því.
Sá hópur,
sem andlegur aðall var,
er orðinn aö
villtustu mönnum þar.
Sú upplausn
sem byrjaði í höfði hans
nú heiminum breytir
og sið vors lands.
Hver sannleikur
dreginn í efa er,
og ekki skal lengur
neitt heilagt þér.
Að grafa undan hugsjónum
gefst þeim best.
Hiö góöa og fagra
þeir dæma verst.
Á kaupi frá ríkinu
keppst er við
nú hverskonar spillingu
að veita lið.
Þeir launaðir eru
af almannafé
að upphöggva og brjóta
hið græna tré.
Nú margvísleg fræði
um mannheim berast.
Og menntamenn
andlegir þrælar gerast.
Og byrja að sá
í sálir manna
safnhaug
af grillum foringjanna:
skoðanir gamlar
og úreltar einar,
ofbeldi, slagorö
og ritningagreinar.
Fyrst viljann til frelsis
þeir rífa upp með rótum,
svo réttlæti og mannúö
þeir troða undir fótum.
Dável þeir rökfræði
og rétttrúnað kunna,
og ríki sitt brjóta þeir
niður til grunna.
Og kerfið, sem réttlætis-
kröfunum neitat,
kemur í staö
hinnar frjálsu leitar.
Þegar Hone var oröinn einn, fór
hann aö taka mennina upp og virða
þá fyrir sér. Þeir voru listilega út-
skornir og handfágaðir. Og til þess
aö eignast þetta forláta tafl, þurfti
hann ekki annaö en aö halda sér
vakandi til miönættis. Hann sat
glottandi og sjálfumglaöur í stólnum
svarts megin viö borðið.
„Láttu mig ekkl bíöa lengur,
Stew,“ muldraöi hann. Hann var
þreyttur eftir bílferðina og leikina
þrjá, sem hann haföi leikiö. Höfuð
hans dottaöi...
Kaldur dragsúgur straukst um
háls hans aftanveröan. Hann rétti
sig upp í sætinu og leit viö. Dyrnar
fram á ganginn lokuöust hægt.
„Eruð þaö þér, hr. Taverner?"
kallaði hann.
Hann fékk ekkert svar.
Þaö marraði í gólffjölunum eins
og einhver væri aö ganga yfir gólfið
frá dyrunum aö borðinu. Stóllinn á
móti honum færðist afturábak, nam
staöar, en var svo ýtt fram á viö
aftur. Kirkjuklukkan í þorpinu byrj-
aöi aö slá tólf.
Hone staröi vantrúaöur á auöan
stólinn og fór ekki aö veröa um sel.
Hvítt peð tókst á loft og skall
harkalega á borðinu. Hann tók
viöbragð.
Hone staröi stórum augum á, er
kóngspeö hvíts mjakaöist fram um
tvo reiti. Hann vætti varir sínar og lék
sjálfur fram peöi til E-4. í þögninni
fannst honum hann heyra daufan
andardrátt hinum megin viö borðiö.
Hann litaðist um stofuna; hann var
aleinn. Hvergi sást nein hreyfing í
skuggunum umhverfis Ijóshringinn
yfir taflboröinu.
Kóngsriddari hvíts tókst á loft
og leið yfir peöin, færöist fram um
tvo reiti og til hliðar um einn reit. Eins
og í leiðslu, færöi Hone drottningar-
riddara sinn.
Hvíti biskupinn færöist skáhallt
yfir til riddara fimm. Ruy Lopez-
leikurinn.
Hone lék peöi til A-3 og þefaöi
út í loftið; hann hefði getaö svariö
fyrir aö einhver væri aö reykja. Þetta
hlaut aö vera einhver brella — en
hvernig var hún framkvæmd?
Þegar taugar hans fóru aö róast
ofurlítið, renndi hann annarri hend-
inni varlega yfir boröið; engir þræöir.
Hann ýtti stólnum afturábak og leit
undir boröiö; ekkert þar heldur.
Hann tók einn manninn upp og
strauk pennahníf sínum undir hann;
engin segull.
Sniöugt þetta. Hann hélt leikn-
um áfram, og reyndi aö finna lausn
gátunnar. Nú komu upp leikflækjur í
miöjum leiknum og hann neyddist
til aö einbeita sér aö þeim. Hinn
óþekkti andstæöingur hans virtist
ekki fyrir þaö gefinn aö einfalda
leikinn meö því aö hafa manna-
kaup. Brátt varö Hone niöursokk-
inn í leikinn; hér þóttist hann hafa
komist í kast viö andstæðing sem var
hróöurs síns verður.
Hinn ósýnilegi skákmaöur virt-
ist einnig vera þungt hugsi. í eitt
sinn var auðum stólnum ýtt afturábak
og taktfast fótatak heyröist. Hone
sat spenntur meö dynjandi hjart-
slátt — en svo hugsaöi hann, aö
þetta kynna bara aö vera segul-
bandsupptaka.
Hone einbeitti sér aftur aö
leiknum, staöráöinn í aö vinna og
gera síðan kröfu til taflsins. Hvítur
haföi örlítiö betri stööu, og þegar
andstæöingarnir virtust vera
nokkuö jafnir, gat sú staöa ráðiö
úrslitum.
Nú heyröist klukkan slá hálf-
eitt.
Svitinn spratt út á Hone. Þrýst-
ingurinn lagöist yfir hann og hann
neyddist til aö fórna manni. Hann tók
aö efast um sigurlíkur sínar. Hönd
hans skalf er hann færöi kóng sinn
úr aliri hættu. Þeir voru aö reyna aö
taka hann á taugum meö þessum
draugaleik.
Hann hélt ótrauður áfram leikn-
um, og vissi, aö hann gat í besta
falii oröiö patt núna.
Peö hvíts mundi ná alla leið í
herbúðir svarts, engin leiö var fyrir
hann aö stööva þaö. En Hone var
tregur til að gefast upp, og dró því
leikinn á langinn. Eftir því sem
sjálfstraust hvíts jók§t, varö
skemmra á milli leikja hans.
Hrókur króaöi svarta kónginn af
á áttundu braut. Peðið, sem nú var
orðið aö drottningu, geystist eftir
boröinu. Mát!
Doug Hone ýtti stól sínum
afturábak og bræöin blossaöi upp í
honum. Er hann séri sér viö, varö
honum litiö í spegilinn á bak viö
kráarskenkinn. í speglinum sá
hann, hvar andstæöingur hans laut
yfir skákboröiö; þetta var gamall
maöur með hvítt hár og yfirskegg
og tottandi pípu. Hone sneri sér
snöggt viö aftur og starði á auöan
stólinn.
Á því andartaki, sem þaö tók
hann aö átta sig á því, aö hann
haföi aöeins séö endurspeglun af
myndinni á veggnum, hætti hjarta
Hone aö slá. Líkami hans féll
áfram yfir boröiö og taflmennirnir
hrötuöu á gólfiö. Hæönishlátur
glumdi um stofuna.
Sveinn Bjarki Björnsson þýddi.
©