Lesbók Morgunblaðsins - 19.01.1980, Blaðsíða 5

viö beiniö. Hann hugsaöi ekkert um,
þó faöir hans væri djúpt særöur á
sálinni, nei. En einhver tannbursti í
sjónvarpinu gat komiö honum úr
jafnvægi.
— Já, en pabbi, þetta er svo
sniðugt, þá þarf aldrei aö kaupa
tannkrem í túpu meira, ha? Finnst
þér þaö ekki gott, ha, pabbi?
— Faröu út eöa ég sendi þig til
sálfræöings, hrópaöi ég og benti
Eiríki á dyrnar.
í sömu andrá birtist Soffía.
— Heyröu, pabbi, mig vantar svo
ofsalega sokkabuxur og þeir voru aö
auglýsa útsölu í sjónvarpinu. Viltu
ekki láta mig fá pening? Þrælódýrt,
maöur.
— Mér er sama hvaö þaö er
þrælódýrt, eins og þú kallar þaö.
Svona orðskrípi voru ekki til, þegar
ég var á þínum aldri.
— Já, en mig vantar sokkabuxur.
Viltu aö ég fái blöörubólgu í vetur,
eöa hvaö?
— Pabbi, þessi tannbursti er svo
góöur, raulaði Eiríkur í takt viö
systur sína. Var þetta samsæri eöa
hvaö? Haföi móöir þeirra sent þau
hingað inn til aö beita mig sálfræöi-
legum hernaöi? Var ég fórnarlamb
djöfullegra eiginkvennaþanka, sem
sendu á mig kaupóöa illa anda?
Ég fékk ekki svar viö spurningum
mínum, enda komst ég ekki aö fyrir
sokkabuxum og tannburstum, sem
hringsóluðu í eyrunum á mér. Eiríkur
litli var nú sestur á gólfiö og hélt
dauðahaldi um fótinn á mér. Ég
þoröi ekki aö hreyfa mig af ótta við
aö reka hælinn í nefið á barninu meö
þeim árangri aö hann fengi blóðnas-
ir. Soffía stóö reið á svip yfir mér og
lýsti fyrir mér öllum hryllilegustu
blöörubólgusögum sem hún kunni úr
hópi vinkvenna sinna. Hvort tveggja
var gert í þeim tilgangi aö ég léti
undan. Og ég er nú ekki fullkomnari
en þaö, aö mér var skapi næst aö
gera þaö.
Allt í einu birtist móöir óöu
barnanna eins og frelsandi engill og
rak börnin haröri hendi aftur fram í
stofu. Og þaö veröur aö segjast eins
og er, aö mér þótti reglulega vænt
um konuna á því augnabliki. Ég leit
upp til hennar þakklátu augnaráöi.
Hún brosti kuldalega, alveg eins og
dýrlingurinn, þegar hann hefur náö
tangarhaldi á einhverjum glæpa-
manninum og er aö búa sig undir aö
setja fram mismunandi óaögengi-
legar úrslitakröfur. Ég bjó mig undir
hvaö sem var.
— Alfreð minn, komdu nú fram til
okkar og hættu aö láta eins og
smábarn, sagöi konan ákveöiö. Ég
haföi greinilega haft rétt fyrir mér.
Þaö var verið aö setja mér óaögengi-
legar úrslitakröfur. Eg stóö upp tii aö
mótmæla.
— Alfreö min, sagði konan, jafn-
rólega og áöur. Ég get nú svo sem
sagt þér, hvað mér þótti sniðugt í
auglýsingunum.
Mér leið innanbrjósts eins og fiski
á þurru landi. Ég hugsaði meö
hryllingi til alls, sem konan gæti látiö
flakka undir þessum kringumstæö-
um, nýheilaþvegin af auglýsingaflóð-
inu úr sjónvarpinu. Axlirnar sigu,
munnurinn lokaöist, hnén nærri
kiknuðu undan mér og ég staulaðist
fram, ákveöinn í því að selja sjón-
varpiö, ef tryggt væri aö konan
kæmist aldrei aö því.
Vorid 1977 samþykkti Alþingi
leiklistarlög, þar sem medal annars
var mælt fyrir um stofnun leiklist-
arráds. Lögunum var sídan breytt í
mars 1979 á þann veg, aö veitt var
heimild til ad veita fé úr ríkissjóöi til
þeirra leikhópa, sem hafa leiklistar-
starfsemi aö aöalatvinnu og eru
ekki í tengslum viö Leikfélag
Reykjavíkur eöa Leikfélag Akureyr-
ar. Haföi oröiö deila um skilning
upphaflegra ákvæöa laganna um
þetta efni, þar sem menn voru ekki
á einu máli um þaö, hvort unnt væri
aö veita öörum atvinnuleikhúsum
en þessum opinberan styrk og var
lögunum breytt til aö taka af allan
vafa í þessu efni. Þá var lögunum
einnig breytt á þann veg, að heimild
var veitt til að styrkja óperustarf-
semi.
Kynni menn sér umræöur og
afgreiðslu þingmanna um leiklist-
arlögin sjá þeir, aö um þau var mikil
samstaöa og ágreiningur var ekki
milli stjórnmálaflokkana um þau.
Umræöur urðu mestar um leiklist-
arráðið. Áhugi vaknaði á því að
athuga þær nánar, þegar fréttatil-
kynning birtist frá ráðinu um fyrsta
fund þess, sem virðist hafa verið
haldinn fyrir ríkisstjórnarskiptin í
október, en tilkynningin birtist í
blöðum nú í byrjun janúar.
Þegar leiklistarlögin voru sam-
þykkt 1977 var verkefni leiklistar-
ráðs skilgreint þannig í I. lið af IV:
„Að vera vettvangur skoðanaskipta
og umræðna um leiklistarmál og
stuðla að stefnumótun á því sviði á
hverjum tima.“ Strax 1977 lögðust
ýmsir þingmenn gegn orðinu
„stefnumótun“ og 1979 fór svo, að
ofangreindu ákvæöi var breytt á
þann veg, að þar stendur nú: „Að
vera vettvangur umræðna um leik-
listarmál og stuðla að því, að
leiklistarstarfi séu búin þroska-
vænleg skilyröi."
í fréttatilkynningu um fyrsta fund
leiklistarráðs er þannig komist að
orði: „Augljóst er að nokkuð vantar
á að móta stefnu af hálfu hins
opinbera í leiklistarmálum og verð-
ur það í verkahring leiklistarráðs að
reyna að stuðla að því að listgrein-
inni verði gefinn sá gaumur, sem
hún þarfnast í samræmi við þann
LEIK-
LISTAR-
RÁÐ
RÍKISINS
áhuga landsmanna að ekki verði
búið við leiklistarlausa samtíð.“
Þessi hátíðlegu orð verða tæp-
lega skilin á annan veg en þann, að
leiklistarráðið ætli sér „að stuðla að
stefnumótun“ opinberra aðila á
sviði leiklistarmála, þótt það hafi
verið afnumið sem verkefni þess
eftir íhugun Alþingis af ótta við að
„þetta yrði skilið á þann veg, að
leiklistarráð ætti að ráða því eða
hafa áhrif á hvaða tökum lista-
maður, hvort sem það er rithöfund-
ur eða leikhúsfólk, taki viðfangsefni
sitt“, svo að vitnað sé til þingræðu
Svövu Jakobsdóttur, sem vildi eyða
allri tortryggni og breyta ákvæðinu í
sína endanlegu mynd um leið og
hún minnti á, að „stefna“ er fagorð í
listum, því að þar tali menn til
dæmis um raunsæisstefnu og róm-
antíska stefnu.
Ragnhildur Helgadóttir, sem flutti
tillöguna, að heimiluð yrði opinber
styrkveiting til óperustarfsemi, var
sama sinnis og Svava um hættuna
af orðinu „stefnumótun" en gekk
lengra og lagði til, að ákvæðin um
leiklistarráö yrði fellt úr lögum. i
rökstudningi sinum sagði Ragnhild-
ur meðal annars: „Lög okkar eru
nógu margorö og löng, þó að við
séum ekki að binda í lög að stofna
eigi einhver félög, sem svo ekki
einu sinni sjá tilefni til að koma
saman til funda... En mér skilst
helst að leiklistarráðið eigi að hitt-
ast stöku sinnum og spjalla saman
um leiklistarmál í landinu og fylgj-
ast svo með framvindu leiklistarinn-
ar víðs vegar um landið, þ.e.a.s.
ferðast á milli staða og fara í
leikhús. Og ég get ekki að því gert,
að mér finnst afar skringilegt að
binda það í lögum, að hópur manna,
sem ráðinn er til þess að fara í
leikhús hér og þar i landinu, eigi að
fá kostnað við það greiddan úr
ríkissjóði...“
Helgi Seljan, sem hafði verið
tilnefndur sem einn fulltrúanna í
leiklistarráði 1979, hélt upp vörnum
fyrir ráðið og sagði, að ákvæðin um
það væru komin í lög fyrir ábend-
ingu áhugaleikfélaganna,“ sem ósk-
uðu eftir því á sínum tíma að fá
vettvang til að ræða við atvinnu-
mennina“, eins og Helgi orðaði það
og bætti síðan við: „ Við vildum
gjarnan fá það lögfest, að við
hefðum slíkan viðræðuvettvang
m.a. og þá fyrst og fremst til þess
að knýja á atvinnuleikhúsin, og þá
Þjóðleikhúsið alveg sérstaklega, að
veita áhugaleikfélögunum þann
ótvíræða stuðning sem Þjóðleikhús-
ið á að gera, en hefur ekki gert
nema að mjög litlu leyti enn í dag.
Þetta átti þess vegna að vera
vettvangur til þess að knýja það
fram, að Þjóðleikhúsið styddi í raun
áhugastarfsemina, en ekki með
þeim vettlingatökum, sem það hef-
ur gert hingað til.“
I framhaldi af þessum orðum
Helga Seljan hljóta ýmsir sjálfsagt
að spyrja, hvort ekki hefði verið
unnt að komast af með minna bákn
en þetta ráö til að koma á viðræðum
milli Þjóðleikhússins og áhugaleik-
félaganna. í fréttatilkynningunni um
fyrsta fund leiklistarráðsins, sem 23
fulltrúar sátu, er hvergi getið um
þessar viðræður. Höfuðáherslan er
þar lögð á það, að leiklistin í landinu
sé í fjársvelti. Opinber framlög séu
hlutfallslega mun lægri en í öllum
nágrannalöndunum, söluskattur sé
þungur baggi á atvinnuleikhúsun-
um, fjárveitingarvaldið skeri óspart
niður tillögur menntamálaráðuneyt-
isins um styrkveitingar til leiklistar-
starfsemi og ekki sé lengur neitt
samræmi í aðgöngumiðaverði og
þeim kostnaöi sem er viö að koma
leiksýningu á svið. Lögskipaður
menningarlegur þrýstihópur gagn-
vart fjárveitingavaldinu, sem skóp
hann, er sem sé að komast á skrið.
Hvenær heyrum við frá myndlist-
arráði ríkisins, tónlistarráði rikisins
og bókmenntaráði ríkisins?
Björn Bjarnason