Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1979, Blaðsíða 12

Jack Kerouac
■eiróar
laus
flökku-
gjarn
og ætíð
í leit að betri
Jack Kerouac er í hugum flestra ímynd beat
kynslóðarinnar bandarísku uppúr 1950, á puttaferða-
lögum um endalausar slétturnar, sífellt á ferð og
flugi, hátt uppj af áfengi og lyfjum, takmarkalaus í prá
til betra lífs. Úr bókum hans má lesa lífshlaup hans
allt, frá kreppuárunum í heimabæ hans til sorglegra
daga á sama staö löngu síðar. Um ævina kynntist
hann gleði, hamingju og náinni vináttu en einnig
eirðarleysi, óhamingju og djúpum vonbrigðum.
Jack Kerouac. Myndin tekin í Tangier
1957.
Kerouac hét auövitaö ekki bara
Jack. Jean Louis Lebris de Kerouac
var í heiminn borinn 12. mars 1922 í
Lowell, Massachusetts; af fransk-
kanadísku bergi brotinn. Ættfaöirinn
de Kerouac barón haföi flutst til
Kanada kringum 1750, afi Jacks settist
síöar aö í Bandaríkjunum. Sjálfur var
Kerouac hreykinn af ætterni sínu og
fannst hann alla tíö tengdur Frakklandi
sterkum böndum, franska enda þaö
tungumál sem talaö var á heimili hans,
— ensku átti hann í mesta basli meö
aö iæra í skóla.
Kerouac ólst upp á tímum krepp-
unnar miklu og þó fjölskylda hans hafi
ekki beinlínis liöiö skort, voru peningar
tíöast af skornum skammti. Jack var
þriöja barn Leo Kerouacs, prentara, og
Gabriele konu hans — sem allir
kölluöu mémere. Gerard var fimm
árum eldri en Jack og Caroline systir
hans þremur. Mémere var mjög ákveö-
in kona og viljasterk, eyddi öllum
sínum tíma til aö sinna fjölskyldunni
eöa vinna úti fyrir heimilisþörfum. Hún
haföi sterk áhrif á Jack alla hans ævi
og hugsaöi alla tíö um hann — jafnvel
meöan á flökkutíma Kerouacs stóö gat
hún ávallt treyst því að hann kæmi
fijótlega aftur til aö hvílast og skrifa um /
það sem haföi hent hann á þjóövegin-
um. Mémere var mjög tryggilega ka-
þólsk og Jack ólst upp í strangka-
þóisku umhverfi. Þaö er heldur ekki
erfitt aö finna þess merki í bókum
hans, aö hann var mjög trúaöur og
haldinn ríkri trúarþörf; jafnvel á þeim
árum er hann duflaði sem mest viö
búddisma stóö hann ætíö á því fastar
en fótunum, að hann væri rammka-
þólskur eftir sem áöur.
En þaö sem varanlegust áhrif haföi á
Jack í æsku var dauöi bróöur hans
Gerards, sem var níu ára, en Jack þá
fjögurra. Meö tíö og tíma tók Jack aö
dýrka minningu bróður síns sem ímynd
einhvers hreins, fagurs og saklauss:
Gerard fylgdi honum alla ævi og 1956
skrifaöi Kerouac bók helgaöa honum,
æsku þeirra beggja og þeim áhrifum
sem Jack varö fyrir af veikindum og
dauöa eldri bróöur síns, „Visions of
Gerard“. Þessi atburöur varö þess
sömuleiöis valdandi aö Jack var alla tíö
mjög hræddur viö dauöann.
Aö ööru leyti voru bernska og
uppvöxtur Kerouacs ekki frábrugðin
reynslu annarra barna og unglinga í
Lowell: hann stundaöi bíó, tuggöi
tyggigúmmí, las teiknimyndaseríur af
feiknalegum krafti og spilaöi amerísk-
an fótbolta — á þeim vettvangi sýndi
hann svo mikla hæfileika aö Columbia
háskóli bauö honum vist meö fótbolta
sem „aöalgrein". Þar var Jack þar til í
september 1941 og dreymdi mikla og
stóra hetjudrauma meö sjálfan sig í
aðalhlutverki; hann var ýmist geysilegt
fótboltatröll, hnefaleikakappi, stjörnu-
leikari eöa frægur og mikilsvirtur
rithöfundur. Dagdraumar og þokusýnir
voru hluti af lífi Kerouacs allt til
dauöans; hann kallaði líf sitt ýmist
„dream“, „vision“, „myth“ eöa „leg-
end“. Hann var þegar farinn aö gæla
mikið viö hugmyndir um rithöfundafer-
il, mest áhrif á hann á þessum tíma
haföi Thomas Wolfe meö háfleygum
stíl sínum, löngum setningum og hátt-
heimi
stemmdum lýsingum — fyrstu skref
Kerouacs á rithöfundabraut voru mjög
í anda Wolfes. 1941 fannst Jack hann
hafa fengiö nóg af skólavist og lagöi af
staö útí heim til aö leggja hann aö
fótum sér.
Eftir ýmis störf í landi fór hann á
sjóinn, einn langan túr á kaupskipi eftir
aö stríöiö var skollið á, síöar reyndi
hann að komast í sjóherinn en þoldi
ekki agann þar og eftir annan túr á
kaupskipi og síöan hin undarlegustu
störf í Lowell og New York veturinn
1943—44 settist hann að í listamanna-
og sérvitringahverfi New York-borgar,
— bjó þar um nokkurra ára skeiö,
framan af meö stúlku sem hét Edie
Parker. Fyrir meöalgöngu hennar hitti
hann þá menn sem áttu eftir aö hafa
mest áhrif á hann í lífinu: Neal
Cassady, Allen Ginsberg og William
purroughs.
Allen Ginsberg, sem síðar varö —
og er — eitt frægasta og besta
Ijóöskáld Bandaríkjanna, varö fljótlega
mikill vinur Kerouacs, báöir ólu með
sér drauma um rithöfundaferil og þeir
leituöu ráöa hvor hjá öörum. Þeir
bjuggu um tíma saman á herbergi
Ginsbergs á Columbia háskólagaröin-
um þar sem Allen stundaöi nám, síðar
í einskonar kommúnu inni í Greenwich
meö Burroughs, vinkonu hans og Edie
Parker. Þau drukku, reyktu marjúana
og neyttu benzedríns og morfíns —
Burroughs sérstaklega notaöi þaö
ótæpilega.
Þetta var veturinn 1944—45.
Sumariö áöur haföi Kerouac gengiö aö
eiga Edie Parker þó kringumstæðurnar
væru óvenjulegar. Einn af meginvinum
þeirra félaga, Lucien Carr, haföi drepiö
í sjálfsvörn kunningja þeirra, Dave
Kammer, sem í mörg ár haföi reynt aö
stofna til kynvillusambands viö Lucien.
Carr gaf sig fram viö lögregluna en
ekki fyrr en Kerouac og Burroughs
höfðu hvatt hann eindregið til þess.
Þar sem yfirvöldin vissu aö Lucien
haföi eytt heilum degi meö Kerouac
áður en hann gaf sig fram var hann
handtekinn sem samsekur. Fjölskylda
Kerouacs neitaöi aö borga trygginguna
sem upp var sett til aö fá hann lausan;
hneyskluð á þeim félögum sem hann
haföi komiö sér upp, svo Jack og Edie
giftu sig til aö fá fjölskyldu hennar til aö
borga umrædda tryggingu. Hjóna-
bandiö sjálft entist aöeins í tvo mánuöi
þó Jack og Edie byggju raunar saman
nokkuö eftir þaö.
William Burroughs haföi eflaust
mest áhrif á Kerouac á þessu tímabili.
Kerouac — og Ginsberg — hrifust
mjög af honum og hann varö einskonar
leiötogi þeirra og kennari. Burroughs
var um þrítugt, vann fyrir sér á ýmsan
hátt, m.a. sem barþjónn, auk þess sem
hann naut styrkja úr fööurhúsum.
Hann var nákunnugur alls kyns „und-
erground“ karakterum og var þegar í
stríöslok oröinn háöur alls kyns fíkni-
íyfjum — reynsla fimmtán ára heróín-
neyslu varö honum m.a. efni í skáld-
söguna Junkie og síöar „minninga-
bækurnar“ Naked Lunch og Soft
[^achine; ákaflega áhrifamikil lesning.
Nokkru eftir stríöslok hóf Kerouac
að skrifa fyrstu skáldsögu sína, The
Town and the City, eins og allt sem
Kerouac skrifaði var hún byggö aö
miklu leyti á reynslu hans sjálfs, þó
máski ekki eins og síöari verk hans,
þar sem hann lét sér oft nægja að
breyta nöfnum og örfáum smáatriöum.
Bókin er skrifuö undir miklum áhrifum
frá Thomas Wolfe; geldur þess aö
nokkru í háfleygum stíl og rómantíser-
uöum lýsingum. Jack var í tvö ár,
1946—48, aö skrifa bókina, aö mestu
heima í Lowell, og hún kom út 1950.
Þó bókin hlyti yfirleitt þokkalega dóma
voru þeir samt hvergi nærri eins
jákvæöir og Jack haföi búist viö og
vonað.
Áöur en The Town and the City kom
út var Kerouac þegar byrjaöur aö gera
tilraunir til aö rita þá bók sem átti eftir
aö gera hann víöfrægan, On the Road.
Sú bók er aö mestu um — og skrifuö
fyrir áhrif frá — Neal Cassady. Neal
Cassady var ævintýramaöur, hann
flakkaöi milli borga, ýmist á puttanum
eöa á stolnum bílum, keyrandi alltaf á
ofsaferö, fór úr einu starfinu í annaö,
svaf hjá hvaöa kvenmanni sem færi
gafst á, auk þess sem hann stóö oft í
mörgum „föstum" ástarsamböndum í
einu. Fyrir Kerouac, og fleiri, varö
Cassady tákn ameríska ævintýrisins,
takmarkalaus og stórhuga fannst Jack
hann varöveita manna best „The
Frontier Spirit“, anda hvítu bandarísku
landnemanna sem öllu buöu byrginn