Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.1979, Blaðsíða 15
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
PúD /Maj !%- IM fi u ■ Fo R- RÆOI OMR- e>wic- FRU M - CFMI ■ ÝONBA Diíft lcik- AMaí falo K>//Ee 1 s 1H
S 1 C, L A N Þ -í* 'a w B t O L
f yr+r- Ar*uA B ► EFA* A F ‘t T A ÍRMDl iARM- L E S T A )
HEIM- SVJA F 'a 5 1 N N A LtriF* To'mI S L 1 T U R s ÓML- 'irfl- n R
T R- UFLft, K A 5 K A FAC-t R A K A R \ N N S
HftLOA 510, U N A H *ft F /KA.r 5 Æ t~i>- JTAHr IO u K Ílftjí^ rftni, A /JO A N N A S T
Kurt- Elil P A AJ N A S í £ 1 R KTÁW AR A U L A R
s $AMt- Vtuc. Iflfi NÓ6. 5lÁ Al R l £) fauti TR- VLLTA h 'o L Fo«- MAFM e F A
|5K- Iatt T o L L JuRT M T b L 1 Nalah S A a A N
IkUA Æ d T A Æ »i m, ó. U £> 1 B0Ku»i V.O H5Í»UA R l £ u Huc- ÖÐA á
£> 7Tö-- 'o N N HAWfi *a ir.'cPi N A £> R A N Séf a F|R« 1 R r D A
lupp- 1 M R 6 P U 5 S flvti MACfl AO A S A £lp - iT£01 S l/ALl F R N A 2!'z± Tl't> R R
■ MtlVA ■Viruwo R o T A s T MATnR S K V R FUCiL L 'o A Ksk- KoRM
4 F A R. fC O S T U R ÚERA Ri'kam A U S> a A
■ PAWVC 11 M N B A (Z £> i £> F/tRlR ÚR Ut 'O L A 4 A R fNO- IH<L A R
ÍKJc,U-
LWU.5
KÆ-Ð
Fmvk
IUT
DfaiB
þuvfí,-
AR
K -
APP-
^K.st
ÍKéPM
U.R.
O&íMR.
V / K
5UMJ)
5PT-
A LD
PÚK-
AP.
L<?Ð-
SKimm
r rc-
SKALD
vJERIC
Fu&c-
IMM
IéHFiít
irnjir
ÍA I M
e.R
N lí*C-
U R
MAL-A
SAMHLT.
vé«k--
jfg/A/W
VAMTQ
EMÍA
Fnrw-
fleus-
I M M
vei5L«
'opeKK-
T-un.
Múr
í^euM
FHRA
dRíiTr
KiíST-
n'eu R
glTVIBIÍK
SftMHL T.
HARÐ-
UR
fauM-
BFM t
MLI
f)$A
STAVaR.
aRósue
ffLDUR
ÍAKftPI
BuRSTfl
J>*R
T//Mfl
Blí-
3>y<2-
/Nl
þR-
/E©1
B o K
UXftUM
-A^-
gol/C-
STflF-
UR.
Dfiufr
HÁTtuR
omild
KÍVR5U
A> w/r-
AW L£ IK
mtúk
FftMífl-
Fíum
E M\M '
T"
ÍKÓí-l
Tofi-
AÍ5I
rvenR
eiwfi
VISrflR-
UÆieuR
•fpVM
M l€>-
IMM
REvr-
IÐ
hélt yfir honum buklara og bar af honum
höggin, en gætti þess ekki, aö hlífa
sjálfum sér. Féll hann þar viö góöan
orðstír. Tóku nú aö berast sár á Sturlu,
þar sem hann var kominn út fyrir geröið
inn í raöir óvinanna, þrotinn af vígmæöi
og blóðrás. Hjalti biskupssonur haföi
veitt honum mikiö sár í andlitið. Nú
kallaði Sturla til hans og mælti: „Griö
frændi”. „Griö skaltu af mér hafa“ svaraöi
Hjalti og liggur þó í oröunum, aö hann
hafi ekki haft ráö á fullnaðargriöum
vegna ofríkis Gissurar. Þó brást hann nú
drengilega viö, eftir aö þeir höföu skipst á
oröum og studdi Sturlu nokkuö út fyrir
geröiö, uns hann féll yfirkominn af þreytu
og sárum. í þeim svifum bar Gissur þar
aö og sá hvar Sturla lá fallinn.
„Hér skal ek at vinna“ sagöi hann og
hjó meö öxi í höfuö Sturlu, sem áöur var
þó sár til ólífis. Svo mikill var ofsi hans,
aö hann stökk í loft upp viö höggiö svo sá
í yljar honum. Haföi hann nú loks fundiö
verðugt verkefni í þessum bardaga —
helsæröan mann, sem engu gat af sér
hrundið. — Þennan sama morgun hafði
Gissur beöiö menn, aö hafa sig ekki á
spjótsoddum fyrir sér, eins og gert haföi
veriö meö Tuma frænda hans í Víðines-
bardaga. Bendir þaö ótvírætt til þess, aö
þessi grimmlyndi maöur hafi ekki veriö
neinn fullhugi til vopna, þótt hann reisti
þau hátt, gegn þeim, sem fallnir voru. En
tölugur var hann og ráöageröarmaöur
mikill og lagöi þó sjaldan gott til mála. —
Þeir flettu lík Sturlu klæöum og rændi
Gissur þaö vopnum og gripum. Meö
þessu lauk Örlygsstaðabardaga, fjöl-
mennasta vopnaþingi, sem háö hefir
verið á íslandi. Voru þá fallnir þeir feögar,
Sighvatur og Sturla en Markús særöur til
ólífis og lét Gissur vinna á honum, svo af
tæki öll tvímæli.
Höföu þá alls falliö í bardaganum
fjörutíu og þrír menn úr liði Sturlunga en
sjö af sunnanmönnum. En áöur en dagur
var allur, völdu þeir Gissur og Kolbeinn
sex menn til slátrunar á Miklabæjarhlaöi
og voru þeir allir höggnir meö vopnl
Sighvatar, öxinni Stjörnu. Eftir bardag-
ann þyrptust menn heim aö Miklabæ.
Uröu kirkjan og önnur hús brátt þéttskip-
uð mönnum.
Fyrst voru þeir bræöur út leiddir,
Kolbeinn Sighvatsson og Þóröur krókur
og uröu þeir vel viö dauða sínum. En auk
þeirra voru þessir menn höggnir; Her-
mundur Hermundarson, Krákur og
Sveinbjörn Hrafnssynir og loks kempan
Þórir Jökull, sem kvaö hina alkunnu og
karlmannlegu vísu, „Upp skalt á Kjöl
klífa,“ o.s.frv., er hann var leiddur til
höggs.
Tuma yngri Sighvatsson, sextán ára
svein, bar undan að þessu sinni, er hann
ásamt flokki manna, greip flóttann og
komst undan til Eyjafjaröar. Hefir Kol-
beini unga áreiöanlega þótt þaö súrt í
broti, aö missa höggs á svo röskum
Sturlungi, að því sinni. —
Líklegt er, að aftökunum hafi lokið um
nónbiliö, eða litlu síöar.
Aö þeim loknum voru mönnum veitt
griö. Hafa þá trúlega flestir fariö aö búast
til brottfarar, jafn hremmdir og þeir hafa
veriö eftir ósigurinn, forsjárlausir í fjand-
samlegu héraöi. Ekki er þess getiö í
sögunni, hvort menn voru sviptir vopnum,
en líklegt aö svo hafi ekki veriö almennt,
enda þótti slíkt litlu betra en dauöi á
þessum tímum. En hætt er viö því, aö þaö
hafi vafist fyrir mörgum, aö finna hesta
sína og reiðver, slíkur ógnarfjöldi sem
þarna hefir veriö af hrossum og ringulreiö
mikil. Þá hafa sigurvegararnir varla gætt
mikils hófs um tökur hesta, eöa spurt aö
því hver væri eigandi þeirra. En allt er
þetta þó óupplýst og vafalaust hafa
margir leitt hjá sér þjófnaö og gripdeiidir,
hinir betri menn.
Auk þeirra, sem féllu á Örlygsstööum,
særöust margir og sumir til örkumla. Var
þeim, sem ekki reyndust feröafærir
komiö fyrir hjá bændum í sveitinni, sem
varla hefir verið þaö Ijúft aö hjúkra og ala
önn fyrir þessum mönnum, sem komiö
höföu í héraðið meö ófriöi og höggviö fé
þeirra sér til viöurværis. En vera má, aö
einhver vottur mannúöar hafi lýst upp
þaö gjörningamyrkur styrjalda og flokka-
drátta, sem hér ríkti á þessum tímum. —
Þeir líösmenn Sturlunga, sem komiö
höföu aö noröan, hafa sennilega ekki
beöiö lengi, eftir að griðir voru fengnar
og á leiö þeirra var heldur engin veruleg
hindrun frá náttúrunnar hendi. Aftur á
móti voru Héraösvötn erfiöur þröskuldur
fyrir þá, sem komið höföu meö Sturlu aö
vestan.
Getur Sturlunga þess, aö vestanmenn
hafi verið flettir og baröir á austurbakka
„árinnar“ daginn eftir bardagann, og hafi
héraösmenn, (menn Kolbeins) veriö þar
að verki. Líklegt er aö hinir sigruöu menn
hafi farið þarna í flokkum, fótgangandi,
rændir kostum sínum, hungraðir, þreyttir
og illa á sig komnir. Veröa árásir Kol-
beinsmanna því aö teljast meiriháttar
ofbeldi þegar þess er líka gætt, að þessir
menn voru í griðum. Óvíst er, hvernig
þessari áreitni heföi lokiö, ef höfðinginn
Þorsteinn Jónsson trá Hvammi í Vatnsdal
og aörir Vatnsdælir hefðu ekki komið til
og borgiö vestanmönnum og líklega reitt
þá vestur yfir. Verður hans lengi minnst
fyrir drengileg viöbrögð, þegar þess er
gætt, aö hann var liösmaöur Kolbeins. í
Flatatunguferð var Þorsteinn í liði Kol-
beins, og vildi Kolbeinn láta drepa hann
þar vegna þess, að hann flutti friömæli
milli stríöandi aöila.
Ætla mætti, aö vargöld þeirri, sem
kennd var viö Sturlunga, heföi lokiö með
falli þeirra flestra á Örlygsstööum. En sú
varö ekki raunin á. Þeir Gissur og
Kolbeinn voru nú allsráöandi og uröu
menn að sitja og standa eins og þeir vildu
og þó var enginn öruggur um líf sitt og
limi fyrir þessum ofstopafullu launráöa-
mönnum. Einkum var þeim mjög í muna,
aö drepa þá fáu Sturlunga, sem eftir liföu
og þá, sem höföu verið þeim vinveittir.
Var haldiö uppi látlausum skærum og
farnar hleypiferöir á hendur þeim, sbr.
moröiö á Snorra Sturlusyni, dráp Tuma
Sighvatssonar og tilraun til þess, aö
drepa Sturlu Þóröarson. Lýsir þaö vel
skapferli Kolbeins unga, aö honum lét
best, aö komast í höggfæri viö mann
undir yfirskyni friöartilboöa. Linnti ekki
ofríki þessa skagfirska höföingja fyrr en
hann var aö dauöa kominn. Reyndar
, haföi þá Þóröur kakali lækkaö í honum
mesta rostann og reyndar sýnt fram á, aö
hann var miklu snjallari liösforingi og
jafnframt meiri drengskaparmaður. Ann-
ars er þaö eitt mesta undrunarefni
þessara tíma hv-mig Þóröi tókst aö
eflast svo aö liö; tyrk og áhrifum, aö
■ hann gat, skömmu eftir komu sína til
landsins, boöiö þessum harösvíraöa
höföingja birginn, eins og allt var hér í
pottinn búið, landsmenn bundnir eiöum
viö þá Gissur og Kolbein, eöa háöir þeim
á annan hátt. Sýnir þaö svo ekki verður
um villst, aö hann var afburöamaður aö
viti, haröfengi og stjórnsemi.
í orustum stóö hann jafnan fremstur
sinna manna, barðist af hreysti og gaf
þannig góö fordæmi. Enginn átti þyngri
harma aö hefna en hann og enginn sýndi
sigruöum andstæöingum meiri mildi,
þegar á allt er litiö.
Má hiklaust fullyröa, aö þaö var arfur
frá hans nánustu frændum, sem yfirleitt
kusu frekar samninga en vígaferli.
Um tíma bar Þóröur kakali ægishjálm
yfir íslenska höföingja og brá þá til hins
betra meö stjórnarfariö. En því miöur
naut hans ekki lengi viö. Hann varð
bráökvaddur úti í Noregi áriö 1256.
Tveimur árum síðar kom svo Gissur
Þorvaldsson af fundi Hákonar gamla,
meö jarlsmerki og lúður, sem hann lét
glymja landsmönnum.
Þá var skammt aö bíöa gamla sátt-
mála.
Akureyri, 4. júní 1979.
Tryggvi Haraldsson