Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.1979, Blaðsíða 13

JANE FONDA
Framhald af bls. 3.
og lýsa yfir stuðningi sínum viö Hayden,
þótt ekki dygöi þetta til þá af ýmsum
orsökum.
Þau hjón eru flestum tómstundum aö
starfa fyrir stofnun þá sem Hayden efndi
til um hugsjónamál sín fyrir þrem árum
og nefnir Herferöina fyrir efnahagslegu
lýöræöi. Höfuömarkmið hennar er í fyrsta
lagi aö skeröa mjög vald bandarískra
risafyrirtækja og heröa lög um þau, en í
ööru lagi aö fá Bandaríkjamenn til aö
hagnýta sér sólorku, þar sem aöstæöur
eru til þess. Hefur Hayden og lið hans
fengið því áorkaö aö skipaö hefur veriö
sólorkuráð í Kaliforníu (Hayden var skip-
aður í þaö). „Þaö er markmið okkar,“
segir Fonda, „að sólorkustöö verði á
hverju húsþaki hér í Kaliforníu. Ef sól-
orkustöövar veröa almennt teknar upp
hér geta allt aö 400 þúsund manns fengið
vinnu viö aö reisa þær og auk þess
verðum viö ekki líkt því eins upp á olíu frá
útlöndum komin. Ég veit aö það er viö
ramman reip að draga þar sem eru
olíufélögin og framleiöendur miöstööva
og hvers kyns annars búnaöar viövíkjandi
olíu — en viö erum alveg reiöubúin aö
takast á viö þá og viö ætlum okkur aö
koma þessu fram." Hún bendir á þaö, aö
Carter forseti hljóti innan tíöar aö veröa
aö slást í liö meö sólorkumönnum þar
sem Brown fylkisstjóri, væntanlegur
helzti keppinautur hans um útnefningu til
forsetaframboös Demókrataflokksins, sé
eindreginn áhugamaður um sólorku.
Hún hjálpar
eiginmanninum
eins og kostur er
Ýmsir hafa haft á oröi aö þaö væri nær
aö Fonda byöi sig fram til embættis en
eiginmaöur hennar, — hún væri miklu
líklegri til sigurs. Háttsettur Demókrati
einn komst svo aö oröi í samtali um
kosningabaráttu Haydens til öldunga-
deildarinnar 1976, aö „Fonda var mun
skeleggari ræðumaöur og haföi miklu
betra lag á áheyrendum en hann. Hún var
sífellt á feröinni og talaði máli hans á
fundum um ríkiö þvert og endiiangt og ég
er handviss um þaö aö hún heföi sigrað
ef hún heföi veriö sjálf í framboöi.“
Fonda kann ekki aö meta þessa
skoöun. Hún trúir því statt og stööugt aö
Hayden sé manna snjallastur í pólitík og
hans tími muni koma senn hvaö líöur.
Hún gerir allt sem í hennar valdi stendur
til þess aö hjálpa honum; hún kostar
hann ekki aðeins til frama, ef svo má
segja, heldur gætir þess t.d. vandlega aö
haga oröum sínum aldrei þannig aö orðiö
gæti honum til óþæginda, veitir blaöa-
mönnum ekki viötöl nema þau séu tekin
Eins ok allar alvöru leikkonur
hefur Jane Fonda spreytt sig á
Ibsen og sést hér í hlutverki
Noru í Brúðuheimilinu.
upp á segulband til aö koma megi í veg
fyrir allan misskilning og svo fram eftir
götunum. Til aö mynda haröneitaði hún
þegar verið var aö taka Coming Home og
hún átti aö hátta hjá Jon Voight í einu
atriöinu. Varö af þessu mikið uppistand
því fúlgur voru í veöi, en Fonda sat viö
sinn keip og varö aö fá staögengil í
nektaratriðið.
„Mér finnst,“ segir hún, „aö allir eigi að
taka virkan þátt í stjórnmálum og ég er
þeirrar skoöunar aö þaö efli hvern
einstakling, mér finnst ég hafa þroskazt
bæöi sem leikkona og einstaklingur eftir
aö ég fór aö beita mér fyrir hugsjónamál-
um sem mér finnst varöa almannaheill.
Menn veröa bara aö gera sér Ijóst í
upphafi hvaö þeir vilja. Þaö gildir sama
um kvikmyndir og stjórnmál aö markmiö
veröa aö vera Ijós. Þaö er dýrmæt
reynsla aö vinna meö hópi fólks, sem
maður metur, aö sameiginlegu hugsjóna-
máli.“
Hefur til aö bera
mikinn kjark
Henni finnst leikur sinn hafa tekið
framförum vegna þess m.a. aö nú orðið
leikur hún aðeins hlutverk sem höfða til
hennar, og einnig vegna þess aö „í
stjórnmálastarfinu hef ég öölast miö sem
ég get oft notað til þess aö átta mig á
réttu og röngu, til þess aö taka afstööu.
Mér finnst þetta vera mér til mikillar
hjálpar í kvikmyndaleiknum ...“
Fólki sem kynntist Fonda á námsárum
hennar í Vassar eöa síöar þegar hún var
oröin tízkufyrirsæta í New York þótti sýnt
aö hún hlyti aö leggja fyrir sig kvikmynda-
leik fyrr eöa síöar, eins og hún var
eiginlega fædd til, enda þótt hún neitaði
því ævinlega sjálf. Og þannig fór þaö líka.
Hún lék í fyrstu kvikmynd sinni 1960 og
þær eru orönar margar síðan. Engan
heföi grunaö þá — og jafnvel fáa eöa
enga fyrir áratug síöan — aö ferill hennar
ætti eftir aö taka þá stefnu sem raun varö
á. „Hún gerbreytti um lífsstefnu," segir
Jon Voight, sem er gamall vinur hennar
og starfaði mikiö meö henni á „mótmaela-
árunum“, „komin á þann aldur þegar líf
flestra er komið í fastan farveg. Hún
skipti ekki aöeins um stjórnmálaskoöanir
— og þaö heldur hressilega — hún
breytti gildismati sínu öllu og skoöunum
yfirleitt. Og þaö er ekki um aö villast aö
almenningur hefur kunnað aö meta þetta,
þrátt fyrir þaö aö ýmsar einstakar
skoöanir hennar voru ekki alltaf sérlega
vinsælar. Fonda hefur til aö bera mikinn
kjark, sannfæringu og ríka sjálfstæðis-
kennd og þetta kann fólk aö meta enda
er hún nú vinsælli en nokkru sinni
áöur...“ — Leo Janos.
Örstutt saga eftir
Sigrúnu Maríu
/
SKORDYRA-
SONNETTA
Það er dimmt í stofunni, aöeins dauf
skíma frá götuljósinu snertir einn
vegginn. Konan stendur viö gluggann
og fylgist með þeim sem ganga fram
hjá. Allir eru að flýta sér heim með
tilhlökkun í brjósti um hlýja stofu,
góöan kvöldverö og gott atlæti. Hún
andvarpar og leggur enniö á kalda
rúðuna. Og hér bíöur hún og bíður.
Hversvegna kemur hann ekki. Þaö eru
tvær klukkustundir liðnar síöan hann
hætti aö kenna. Já, hann er kennari af
lífi og sál og gleymir sér algjörlega er
hann fer aö lýsa lífi og hegöun allra
þessa smákvikinda sem eiga hug hans
allan. Þaö fer hrollur um hana. Stund-
um efast hún um aö hann sé andlega
heilbrigöur. Eins og þegar hann kom
meö fluguna. Þessa gulu flugu, loöna
fram yfir haus. Hann hélt yfir henni
heilan fyrirlestur um ágæti hennar. Hún
hlýddi þolinmóö á hann vegna þess aö
hún vildi eiga hlutdeild í starfi hans,
starfa meö honum, þau voru hamingju-
söm.
Þau voru svo sannarlega hamingju-
söm, en núna. . . Hvenær breyttist
þetta. Hún dregur gluggatjöldin fyrir,
kveikir á veggljósunum og sest í
ruggustólinn. Þetta breyttist ekki á
stuttum tíma, nei þetta kom smátt og
smátt. Þröngvaöi sér inn í vitund
hennar. Hún reyndi aö berjast á móti
því, en þaö kom samt. Hún vissi aö
hann haföi áhuga á söfnun en þaö var
aöeins aukaatriði, en meö árunum
fylgdist hún meö því hvernig þaö varö
aö ástríðu. Þeirri ástríöu sem tók hann
frá henni. Hún vissi þaö um leið og
hann byrjaöi að koma sér upp safninu í
bókaherberginu. Allsstaöar voru glös
og allavega ílát meö skorkvikindum. Á
kvöldin flýtti hann sér aö boröa kvöld-
verðinn til þess aö komast sem fyrst
inn í bókaherbergið. Þaö var úti um
þægilegu kvöldin yfir kaffibolla og
rabbi um allt og ekkert. Hún styður
höfuðiö í höndum sér. Þetta voru
yndisleg kvöld og þau svo nálægt hvort
ööru, bæöi andlega og líkamlega. Nú
sat hann öllum stundum inni í bókaher-
berginu og þegar hann loks kom upp í
rúm, þá hryllti henni við honum þegar
hann ætlaöi aö láta vel aö henni.
Kvikindin komu upp í huga hennar og
henni fannst hann best geymdur á
sófarium í bókaherberginu. Hún barö-
ist lengi á móti þessari hugsun og
reyndi allt til þess aö vera honum góð
eiginkona.
En þegar hann kom heim meö
bjölluna var henni ailri lokiö. Þessi
bjalla var eitthvaö alveg sérstakt. Hann
hélt á kassanum sem hún var í eins og
hann væri meö dýrmætasta demant í
höndunum. Setti hann varlega á borö-
iö, kveikti öll Ijós og starði á hana. —
Loksins — sagöi hann — ég haföi
mikið fyrir því aö fá þessa, en nú er
hún komin í safniö og er kóróna þess.
— Hún staröi á þetta ógeö. Hún var
ekki stór, en svört meö útstandandi
glirnur og loönar fjórar lappir sem
hlutu aö límast viö hvern þann sem hún
settist á. — Þetta eru einu eitruöu
bjöllurnar sem finnast nú oröiö og
mikill fengur í því aö eiga hana. — Þaö
var þá sem hann byrjaöi aö suöa í
henni um aö byrja aö skrá safnið. Já,
víst gat hún gert þaö. Nógur var
tíminn, heima allan daginn. En hún gat
ekki komið því í verk, hvaö sem hún
reyndi. Ef til vill kom aö því einhvern
tímann.
Síminn hringir og hún flýtir sér að
svara. — Ástin mín, ég verö komin eftir
hálf tíma. Ég taföist, komst yfir alveg
sérstaka gerö af mýflugu sem ég á ekki
í safninu. Þú ættir aö sjá hana, hún er
alveg dásamleg. Ég er aö flýta mér og
sársvangur í góöa matinn þinn. — Hún
leggur á og tómleiki færist yfir hana
alla. Eins og í svefni gengur hún fram í
borðstofuna og augu hennar hvarfla
yfir borðiö. Þarna eru diskarnir og
hnífapörin. Kjötiö ásamt meðlætinu
kraumar í ofninum og ávaxtagrautur-
inn kaldur í kæliskápnum. Hún kippist
viö. Þaö er eins og elding fari í gegnum
hana. Ávaxtagrauturinn,.þaö bezta
sem hann fær. Hún gengur hægum
skrefum inn í bókaherbergiö, opnar
skúffuna og tekur upp litla kassan.
Þarna liggur hún, bjallan. Þaö gljáir á
svarta haröa vængi hennar. Hún fer,
næstum hátíðlega með hana fram í
eldhús, setur hana í litla skál og mer
hana meö sleif þar til hún er oröin aö
svörtu dufti. Þaö fer ánægjutilfinning í
gegnum hana er hún heyrir bresta í
bjöllunni. Síðan skammtar hún graut-
inn á tvo diska og hrærir duftinu út í
annan skammtinn.
Hann er fljótur aö fara með fluguna
inn í bókaherbergiö og sest aö snæö-
ingi. Ætlar aö segja henni allt af létta á
eftir matinn. Hún boröar eins og í
leiðslu og finnur ekkert bragö af
matnum. Hann tekur vel til matar síns
og á eftir koma þau sér fyrir í djúpu
stólunum meö kaffibollana. Næstum
því eins og í gamla daga. Þaö kemur
værö yfir hann, enda þreyttur, en
þegar hann loksins ætlar aö fara aö
segja henni sögu flugunnar byrja
kvalirnar. Hann engist sundur og
saman, loks grípur hann fyrir hjartaö
og líöur út af. Hún beygir sig yfir hann
og sér aö hann er látinn. Hún tekur
heyrnartóliö af símanum og hringir í
heimilislæknirinn. Hann kemur fljótlega
og úrskurðar lát af hjartaslagi. —
Einkennilegt, ég rannsakaöi hann fyrir
stuttu og fann ekkert. Svona er lífiö,
þetta er fljótt aö koma. — Hann snýr
sér aö konunni. Og þiö sem áttuö svo
margt sameiginlegt, eins og safniö.
Hvaö veröur nú um safniö. Læknirinn
er einnig mjög áhugasamur safnari en
hans safn var ekkert á móts viö þetta.
Hún lítur á hann tómum augum — þú
mátt eiga safniö, þaö er hvort eö er
ekki búiö aö skrá þaö og ég vinn ekki
aö því úr þessu.