Lesbók Morgunblaðsins - 18.08.1979, Blaðsíða 7

Á dögunum, Þegar ég var aö
glugga í fyrsta bindi af ritverki
Thorkild Hansens um „Processen
mod Hamsun“, varö mér staldraö
viö tilvitnun í endurminningar
bess síöarnefnda. Þar greinir frá
ferö um Austurlönd um aldamótin
síðustu, skömmu eftir hann lauk
við skáldsöguna Viktoríu. Hamsun
hafði Þá dvalið á meðal fátækra
bænda í afskekktum sveitaborp-
um Persíu. Þaö skipti sköpum í lífi
hans, aö vera í návist pess fólks,
sem lifði viö kröpp kjör, hafði
jafnan lítiö til hnífs og skeiöar, en
tók örlögum sínum með stillingu
og virðuleika, „kvartaöi aldrei í
blööunum“, en var ánægt, pegar
ekki skorti nauösynlegt lífsviður-
væri. — Því austar sem fariö er,
peim mun minna talar fólk, skrif-
aöi Hamsun. Gömlu pjóðflokkarn-
ir hafa fyrir löngu hafiö sig upp af
skrafstiginu, lagt niður kjaftæöi
og flimtingar, en pegja og brosa.
— Sá, sem fyrrum var vagnstjóri í
hinni stóru Chicago (1886), fann
nú enn betur tómahljóö peirra
framfara, er hann haföi kynnst í
Nýja heiminum og bætir síöan viö:
— Þau flón eru til, sem eínungis
eygja frelsi heimsins og líf fram-
tíöarinnar í járnbrautabyggingum
og sósíalisma og amerísku bauli.
— Viöhorf skáldsins breyttust um
pessa mundir, sem sjá má af
verkum pess, og paö notaöi sterk
orð, sem hæfðu peirri innri bylt-
ingu, er var upphaf nýrrar stefnu í
skáidskap pess. En mér kom
ósjálfrátt í hug, pegar ég ias
pennan kafla, hve mikiö er talað
og pá ekki síst kvartaö á íslandi.
Þaö er sífeilt veriö aö greina frá
fundum og ráöstefnum. Yfir
morgunkaffinu hlýddi ég á samtal
í útvarpinu, Þar sem tveir land-
búnaöarráöunautar ræddu fjálg-
lega um samnorræna ráöstefnu í
Reykjavík. Þar myndu búnaöar-
fulltrúar frá öllum Noröurlöndum
ræöa í nokkra daga um sameig-
inleg vandamái. Aöalvandamáliö
væri, hvernig landbúnaöarfram-
leiöslu landanna yrði best
stjórnaö, Þannig aö offramleiösla
skerði ekki tekjur bænda. Þátt-
takendum ráöstefnunnar yröi
skipt í umræöuhópa, sem eiga aö
tala og tala, uns peir skila álykt-
unum. Óvót er aö vísu um raun-
hæfan árangur en mest gagn af
ráðstefnunni veröur að sjálfsögðu
kynning (sbr. „Hin gömlu kynnf
gleymast ei, er glóir vín á skál“.)
og mikilsverö fræðsla. Á meðan
mikill hluti mankyns sveltur, Þá
sveitast menn hér viö aö kjafta
um offramleiðslu á matvælum
sem óviðráðanlegt vandamál. Síö-
an efna læknar til ráöstefnu (t.d.
austur á Hornafiröi) til Þess að
tala, já, skeggræöa fram og aftur,
og skila aö lokum ályktunum til
fjölmiöla um, hve pessi fram-
leiðsla bændanna sé óholl fyrir
hjartaö. Þaö er sem málæöi,
nefndafargan, dýrar ráðstefnur,
sem kosta löng ferðalög, hanast-
éisboö og kynnisferöir í ýmsar
áttir séu aö veröa ein af meiri
háttar menningarplágum vor á
meðal. Fólk kemst ekki til að taka
til höndum fyrir málæöi. Hjúkrun-
arkona, sem vann á stóru sjúkra-
húsi í Reykjavík, en haföi áöur
dvaliö um nokkurra ára skeiö
erlendis, kvaöst hafa oröiö fyrir
sárum vonbrigöum, pegar hún tók
til starfa hér. Hún sagöi aö
starfsdagurinn heföi allur fariö í
fundahöld, en sjúklinga heföi hún
varla séö. Þaö var setiö á rökstól-
um um daglegan rekstur stofnun-
arinnar, tækjakaup, einstök
vandamál o.s.frv. Kennurum næg-
ir ekki sumarið til fundahalda,
ehda telja peir sig eiga frí pá og
pví verður kennsla oft aö sitja á
hakanum fyrir ráðstefnum og
fundum. „ísland er kjörið ráð-
stefnuland,“ segja ferðamála-
frömuðir, sem hafa komist aö
raun um pað á pingum og nefnda-
fundum og pað skal ekkert til
sparað til pess að auglýsa pað.
Eitthvað veröur að vega upp á
móti óstöðugu veðurfari. Einhver
ráöherranna fór á liðnu vori með
nokkra ráðherra frá hinum Norö-
urlöndunum norður til Húsavíkur
og par héldu peir mikilvægan
fund í ákjósanlegum ráöstefnusal
í félagsheimili staðarins. Hvaöa
gildi pað hafði fyrir Noröaustur-
land eða ráðherrana, veit ég ekki,
en petta var pó líklega ávöxtur
peirra ályktana, sem ráöstefnu-
glaðir ferðamálafrömuöir sendu
frá sér. Málping skulu sem víðast
haldin, flogið skal yfir fjöll og
firnindi, til pess aö menn geti
spjallað saman annars staðar en
heíma hjá sér, svo hótelin fari
ekki á hausinn, flugfélögin og
ferðaskrifstofurnar beri sig. Þater
ráðstefnugleðin orðin svo mikil,
aö víða eru menn hættir aö viröa
lögboðinn messutíma og láta sig
pað engu varða, pótt kirkjuklukk-
ur kalli til helgra tíöa. Þrýstihópar
og hagsmunafélög prefa oft sem
hæst á fundum, pegar peim væri
hollast að hlýöa á Guös orð, sem
eitt getur mildað hugarfar peirra
og sparað peim pannig langar
fundarsetur og málæði. Hvaö svo
sem segja má um prédikanir
prestanna, pá er paö víst aö peir
byggja pær á grundvelli, sem ekki
hefur bifast í aldanna rás og ég
hika ekki viö aö fullyrða, að peir
bera allar virðingu fyrir íslensku
máli. Og enginn sæmilega viti
borinn maður efast um áhrifamátt
lofsöngsins og bænarinnar, sem
er lykillinn að náð Drottins. — Þaö
er athyglisvert, aö pví meir sem
talað er og oftar efnt til pinga og
ráðstefna, peim mun erfiðara er
að halda almenna fundi. Þaö er
engu líkara en almenningur sé
orðinn ónæmur fyrir ræöuhöldum
og erindum og skyldi engan
undra. Viðamiklar umbúðir og
marklaust orðagjálfur hafa valdið
Þeirri ógleði og pví ógeði, aö
pegar velviljaðir alpíngismenn
hyggjast greina frá störfum sínum
og áhugamálum heima í kjör-
dæmunum, mega Þeir vel viö una,
ef peir fá sex til sjö hræður til
fundar viö sig. Þaö parf helst að
auglýsa Halla og Ladda og magn-
aða poppara, er vaöa elg inni-
haldssnauðra orða, sem fara inn
um annað eyrað og út um hitt, til
Þess að fólk nenni að koma.
Gengi orðanna virðist hafa falliö
með krónunni á liðnum áratugum
og Þjóö peírra höfunda, er sagt
gátu langa sögu í einni setningu,
sýnist hafa glatað viröuleika og
reisn í Þindarlausu kapphlaupi
eftir vindi hverfulla lífsgæöa.
Bolli Gústavsson Laufási.