Lesbók Morgunblaðsins - 23.06.1979, Blaðsíða 13

„Nei, Þetta er ekki bíll. Þetta er Þroskakubbur. Þú átt að
lemja hann í gatið Þarna.“
OG ANNAÐ DÓT
— Hinn viti borni maður
á leikfangasýningu
Þaö veröur aö huga miklu betur aö
þroska barnanna. Þaö liggur í augum
uppi.
Eftir kvöldmat fer ég beint út í Haga-
skóla aö skoöa sýningu á þroskaleikföng-
um. Þótt maöur eigi engin börn sjálfur,
veröur maöur aö fylgjast meö jafnmikil-
vægu samfélagsmáli. Þaö er líka barnaár.
Ég þoli ekki þá, sem hafa ekki áhuga á
málefnum barna bara vegna þess aö þeir
eiga engin börn sjálfir. Þaö ætti aö skjóta
slíka fábjána, sem vita ekki, hvaö sam-
félag er. Þeir ættu bara að skríöa aftur
inn í móöurskaut,“ hugsa ég og viröi fyrir
mér köttinn í næsta húsi, sem asnast
fram og aftur meðfram giröingunni, horfir
á fuglana hinum megin og veit ekki aö
hann á aö fara inn um hliöiö. „Til hvers
heldur hann aö hlið séu eiginlega? Mikiö
geta dýr veriö treggáfuö. kunna ekki á
einföldustu tæki.“ Eg tek dagblaöið upp
úr vasanum og huga aö öðrum brýnum
samfélagsmálum á göngunni. Ég fylgist
meö. Og ekki bara þaö; ég hef skoöun á
öllum málum. Maöur á aö hafa skoðun á
öllum málum. Þá er maöur dugandi fyrir
samfélagiö.
Æ, afsakiö, ég gleymdi að kynna mig.
Ég er eitt eintak af hinum viti borna
manni. Þessum, sem gefur jaröardvölinni
síaukiö gildi meö nýjum tæknlafrekum,
en veitir jafnframt allri uppbyggingu
samfélags síns stööugt aöhald og gætir
þannig aö góöri líðan allra þar; þessum,
sem teygir grandskoöandi fingur sína
jafnt um innviöi eigin líkama í leit aö
rótum meina sem alla leiö til Venusar, og
er auk þess í þann mund aö ná taki á
orku sólar til aö knýja allt gangvirki jaröar
til farsældar fyrir iðandi mannlíf. Þetta er
sem sagt ég, og ég geri mér fulla grein
fyrir ábyrgðinni sem því fylgir, aö vera
eintak hins viti borna manns.
Tjunk, tjunk, tjunk, — ég ímynda mér
aö ég sé meö sex strokka vél í kviönum
og eftir gangstéttinni meö samfélagsdag-
blaöiö undir handleggnum. Tjunk, tjunk;
nú gef ég stefnuijós og beygi upp aö
dyrum skólans. Augnablik er sem ég efist
um aö ég hafi í raun áhuga á þessari
sýningu, en svo er ég kominn inn. Drep á
vélinni. „Jú, þetta er greiniiega þrosk-
andi,“ segi ég og iít yfir salinn.
Rétt hjá mér stendur lítill strákur meö
stóran haus aö fikta í búgaröi úr plasti.
„Ekki snerta, vinur minn,“ segi ég. Hann
lítur forviöa upp, en ég kiappa brosandi á
koll hans og geng áfram um salinn.
Hér hefur veriö raöaö upp býsnum af
Ijómandi þroskandi leikföngum fyrir börn
nútímans. Áöur en þau kannast viö eigin
útlimi, horfast þau í augu viö þessa hluti
meö áfast nafn og skilgreiningu. Þá þarf
aö byrja aö kenna þeim, þaö held ég nú.
Maöur sér stundum þessar elskur reyna
aö smíöa hús og bíla úr kubbunum
sínum, draga upp fólk og dýr meö
litunum og skapa lítil samfólög umhverfis
brúöurnar, en útkoman getur oröiö
skelfing vitlaus. Þá er þaö okkar, hinna
fullorönu, aö kenna þeim. Og þarna eru
þroskandi kubbar aö lemja í göt. Þegar
barniö hefur uppgötvaö, aö kubbarnir
voru frá upphafi framleiddir til aö fara í
ákveöin göt, hefur þaö þroskazt. Þar
stendur iítil telpa og ýtir einum kubbnum
eftir boröinu. Ég fylgist brosandi meö
henni.
„Halló“. Hún lítur upp. „Hvaö ertu aö
gera?“
„Keyra".
„Keyra?“ Þú átt ekki aö gera þaö.
Veiztu ekki, til hvers þetta er?“
„Bíll.“
„Nei, þetta er ekki bíll.“ Ég brosi.
„Þetta er þroskakubbur. Þú átt aö lemja
hann í gatið þarna>
„Bíll.“ Hún heldur áfram aö ýta þroska-
kubbnum eftir boröinu.
Leiöindabsrn. Eg margreyni aö koma
henni í skilning um eöli málsins, en hún
þrástagast á því aö kubbfjandinn sé
bifreiö. Loks missi ég þolinmæöina og
ákveö aö sýna krakkanum vægöarlaust
fram á vanþroska sinn meö því að troöa
kubbnum sjálfur í gatiö, en ég renn
undan þegar hún býr sig undir aö öskra.
Þaö á aö gera eitthvað viö foreldra, sem
skortir alla samfélagslega ábyrgö í
barnauppeldi.
Ég held þá áfram léttstígri göngunni
um salinn, horfi í kringum mig og brosi.
Þá mæti ég fóstru sem ég þekki, og viö
stöndum litla stund í salnum miðjum og
ræðum þetta þarfa mál, þroska barnsins.
Hún segir aö þær hafi hvatt börnin aö
vera ófeimin aö skoöa og reyna leikföng-
in, og ég tek undir þaö og segi aö þetta
sé nú einu sinni leikfangasýning og auk
þess barnaár.
„Þaö er selt alveg ótrúlega mikiö af
lélegum leikföngum hér í búöum,“ segir
hún og nefnir dæmi um hluti, sem séu svo
fullkomnir og fastskorðaöir, að barniö
komi þar hvergi aö ímyndunarafli sínu og
athafnaþrá. Leikföng veröi nú fyrst og
fremst aö örva hugann. „mikið er ég
sammála," segi ég. „Þaö er hverju
samfélagi nauðsyn aö örva börnin tíl
þroskandi hluta. Það er nú einu sinni mín
skoöun," segi ég og horfi í kringum mig.
Fóstran hrósar mér fyrir áhugann á
málefnum barna, þótt ég sé barnlaus
sjálfur. „Maöur á aö fylgjast með málum
samfélagsins og taka afstööu til þeirra,"
segi ég. Hún fer.
Og áfram sigli ég um þennan þroskasal
meö dagblaöiö í hendinni. Svo nem ég
staöar viö lítinn plastkarl. Ja, hérna. Þaö
má teygja hann og beygja á alla vegu,
meira en sjálfan mig. Svona eiga plast-
karlar aö vera. Ég skoöa hann af hrifn-
ingu í krók og kima.
„Ég hef verið aö velta dálitlu fyrir mér,“
segir hann þá.
Eg horfi bara á hann. Viö erum orðnir
tveir einir, eins og menn geta oröiö einir
meö bílnum sínum. Og einhvern veginn
kemur það mér ekki á óvart aö hann skuli
hafa velt einhverju fyrir sér. Og hann
getur þá kannski tekiö þátt í umræöum
um samfélagsmál. Engu aö síöur lít ég
fyrst vel í kringum mig í salnum áöur en
ég segi meö kurteislegu brosi:
„Ha?“ og svo: „Er maöurinn ekki
plastkarl."
„Ég hef hlotiö listræna viöurkenningu."
„A“ Ég legg viö eyrun.
„Ég hef veriö aö velta svolitlu fyrir
mér,“ segir hann. „Hvaö á svona viöur-
kennt, listrænt leikfang eins og ég aö
gera?“
„Börn þurfa góö leikföng"
„Til hvers?“
„Nú, til aö þroskast."
„Þroskast hvernig?“
„Nú, svo þau læri aö þekkja form og iiti
í kringum sig og fyrirbæri hverskyns.“
„Er þá sá maður þroskaöastur sem
þekkir flest form og liti og fyrirbæri? Er
þá hægt aö þjálfa gæludýr til aö veröa
þroskaöri en blindan mann?"
„Nei, auövitaö ekki.“ Ég byrsti mig
eilítiö fyrir hönd hins viti borna manns.
„Svo kemur annars konar þroski."
„En eru þá börnin eins og dýr á meöan
þau eru á þessu mynd- og litþroska-
skeiði?“
„Nei, þau þroskast auövitaö ööruvísi
um leiö,“ bræöi ég saman. „Eins og
maðurinn einn getur þroskazt."
„Já, er þáö ekki?“ Þaö lifnar yfir honum
eins og lífiö hafi öðlazt aukiö gildi. „Er
þaö ekki rétt athugaö hjá mér aö
mannabörnin eigi bara aö nota svoa dót
og fyrirbæri sem nokkurs konar hjálpar-
dekk undir þaö sem þau hugsa sjálf?“
„Ha? — Jú, einmitt, þaö er existentia-
lisminn," skýt ég ákafur fram. Þetta ætlar
kannski að verða almennilegt samtal. Ég
set upp fyrra bros og býst til aö fræöa
hann svolítiö um þá stefnu, sem ég veit
fjölmargt um, en menningaráhugi hans
reynist langt að baki vonum. Ég skrúfa
fyrir þau fræöi og hlusta nú aöeins meö
öðru eyranu á plastkarlinn á boröinu.
„Finnst þér þá ekki skrýtiö . . . " „Jú,“
segi ég, en biöst svo afsökunar og hann
heldur áfram: „Finnst þér ekki skrýtiö, að
einn maöur skuli geta notaö sitt höfuö í
að gera einhvern hlut sem hann stillir svo
fyrir framan mannsbarn af sömu gerö, og
þá lamist bara öll hugsun barnsins og
þaö líti á þennan hlut sem einhvern herra
hugsunar sinnar, sem hún geti ekki
nálgast?"
„Já,“ segi ég hugsi. Hvar hef ég lesið
eitthvaö þessu líkt?
„Þetta er svoldiö svipaö þessu hjá
Sartre ..." byrja ég. „Eöa — kannski
öllu heldur frönsku modernistunum. —
Og þó . . . “
„Heyrðu, hvern fjandann er ég annars
aö tala við plastkarl á leikfangasýningu?"
Ég lít snöggvast í kringum mig, kinka
kurteislega kolli til plastkarlsins á boröinu
og flýti mér út.
Mér léttir við aö koma út. „Jæja, þá er
ég búinn aö þessu," segi ég svo og tek
aftur upp dagblaöiö. Eg lít um öxl á
göngunni:
„Já, þaö veröur aö huga miklu betur aö
þroska barnanna."
HHH
ValdemarHölm Hallstað
HELGI PÁLSSON lögregluþjönn KVEÐJA Þaö gleymist víst engum, sem gengur sinn veg hve gott er að mæta þar vini. Og finna samúö á langri leið í lífsins hverfula skini. Þú deildir á milli í dagsins önn þínum drengskaþ, sem heilu réói. Að rétta fórnandi heita hönd var hamingja þín og gleði.
En nú hefur hverfleikinn kvatt á dyr og kul er í dagsins svörum. En minningin lifir svo Ijúf og hlý með Ijóð sinna drauma á vörum. Svo fögur og heit er sú feröabæn, sem flutt er í drottins nafni, meðan siglir þú vinur yfir sumarblátt haf meö sólroðió land fyrir stafni.