Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.1979, Blaðsíða 7

Móttökutæki til aö ná mynd beint frá gerfihnetti — hægt aö horfa á tvær
útsendingar samtímis (sjá hér aö ofan) og ýmiss konar brautir, spii og leikir.
Allt er petta í notkun nú pegar.
eru myndsegulbönd, sem gera notendum
kleift aö taka upp og geyma ýmislegt efni,
sem þeir gátu ekki horft á, þegar því var
varpaö út. Þeir geta líka meö sérstakri
myndavél gert sína eigin þætti. Fjölskyld-
ur, sem eiga þennan útbúnaö, geta einnig
keypt áteknar spólur meö margvíslegu
efni, og þannig komið sér upp safni af
hverju því, sem hugurinn girnist.
Um þessar mundir hafa myndsegul-
böndin fengið keppinaut, sem er mynd-
platan, sem líkist venjulegri hljómplötu,
en sendir frá sér myndefni ásamt hljóöi.
Aö minnsta kosti 20 fyrirtæki eru nú í
fuilum gangi viö framleiöslu slíkra platna,
en fyrirtækiö MCA er komiö einna lengst
á þeirri braut. Framleiöendur þessir hafa
fyrst og fremst augastaö á þeim hópi
áhorfenda, sem gerir strangar kröfur til
efnisins. „Viö ætlum aö komast í vasa
þessa áhugafólks og byggja framleiösl-
una á því", segir Norman Glenn varafor-
seti MCA, „Þaö er hálf milljón manna sem
munu fremja morö, til að fá aö horfa á
óperur í tækjum sínum."
Loftnet sem ná
sendingum gervihnatta
Fyrir sannan sjónvarpsunnanda eru
þessir hlutir þó aöeins lítill hluti þess, sem
á boöstólum er. Fyrir þá, sem sólgnir eru í
sjónvarpsleiktæki, t.d. tennis, badminton
o.fl. og hafa hingaö til oröiö aö láta sér
nægja þaö, eru nú komin á markaöinn
mörg önnur og jafnvel er hægt aö leika
heila styrjöld á skjánum. Þeir, sem hafa
ennþá meiri áhuga — og peninga — eiga
efalaust útbúnaö fyrir „risaskjá". Fimm
stór fyrirtæki eru nú aö setja á markaðinn
45—84 þumlunga skerma, sem búist er
viö, aö nái hálfri milljón í sölu 1983.
Nú fara aö koma á markaðinn allskonar
undratæki fyrir sjónvarp. Eitt er t.d.
disklaga heimaloftnet, sem náö getur
sendingum frá gervihnöttum og þannig
getur fólk fengið dagskrá, hvaðan sem er
úr heiminum, beint inn í stofuna til sín.
Annaö tæki er komið, sem gerir fólki
kleift aö horfa á tvær mismunandi útsend-
ingar á sama tíma á sama skjánum. Þetta
kerfi, sem þegar er til í Evrópu, sendir litla
svarthvíta mynd frá ööru senditæki í
horniö á stórri litmynd. Þetta þýöir t.d., aö
áhorfandinn getur samtímis fylgzt meö
fréttum og horft á venjulega kvikmynd.
Glert>ráðurinn
býður upp á margt
En stórkostlegasta tækniundriö núna er
glerþráöur, lítiö eitt sverari en mannshár,
sem nefna mætti sjónþráö. Með Laser-
geisla er hægt aö senda næstum ótak-
markaðan fjölda mismunandi upplýsinga
eftir honum. Hann hefur nú veriö fram-
leiddur í Bell-rannsóknarstofnun og er
ætlaöur í símaþráð. Einn þráöur á aö geta
flutt öll símtöl fjölskyldunnar, hafa marg-
faldar sjónvarpsbrautir, og, ef hann er
tengdur viö tölvubanka, er -hægt aö
stjórna margskonar heimilistækjum eftir
honum. Margir aörir möguleikar í notkun
hans eru einnig fyrir hendi.
í rauninni mundi slíkur tækjabúnaöur
þjóna sem nokkurs konar alvitur rafeinda-
snillingur. Meö því aö styöja á hnapp,
getur tölvan sent á skjáinn myndir og
lesmál úr öllu því efni, sem henni hefu'r
veriö ætlað aö geyma. Neytandinnn gæti
beöiö um umferöarupplýsingar, veöurfar,
leitaö ráöa um sagnir í bridge, hvernig
steikja eigi grís eöa leysa reikningsdæmi.
Húsmæöur gætu kynnt sér verðlag á
vörumörkuöum, atvinnuleysingjar fengiö
yfirlit yfir auglýsingar um þá vinnu, sem
þeim sérstaklega hentar. Svo má panta
miöa aö leikhúsi og ganga frá ferðaáæti-
un næsta sumars, án þess aö fara nokkru
sinni út úr stofunni.
Undir lok aldarinnar geta dagblöðin,
sem þegar berjast viö geysiháan dreifing-
arkostnaö, sent útgáfur sínar til þeirra
lesenda sem eiga til þess gerö móttöku-
tæki, og birtast þau þá á skjánum eöa
prentast á pappír. Lesendur sem aöeins
hafa áhuga á íþróttum eöa tízku nota
stjórntakka sína til aö fá aðeins fram
tilsvarandi síður blaöanna. í staö þess aö
staulast til dyranna eftir dagblaðinu, eins
og viö gerum núna, staulast menn aö
sjónvarpinu, ýta á hnapp og fá þaö lesmál
fyrir augu, sem þeir helzt kjósa.
Jafnvel þó viö gerum okkur aöeins aö
litlu leyti í hugarlund möguleika framtíöar-
sjónvarps, er eitt víst aö áhorfendur munu
njóta góös af því á marga vegu.
Frá upphafi hefur þaö veriö svo, aö
haltumér, — slepptumér — kosturinn
hefur veriö einráöur. Viö höfum oröiö aö
sitja kyrr og engu ráöiö um þaö, hvað á
skjánum birtist. Hin nýja tækni lofar því,
aö í framtíöinni munum viö sitja aö
veizluborði sjónvarpsefnis og velja úr
réttunum, hver eftir sínu höföi.
Hættan á myndun múgsálar
Hér er komið aö merkilegu atriöi. Menn
hafa löngum óttast, aö sjónvarp, ásamt
öörum fjölmiðlum, muni smátt og smátt
móta persónuleika manna á einn og sama
veg, þannig, aö hver einstaklingur tapi
sínu eigin eðli, meö því aö vera mataður á
því eina og sama og allir aðrir, hverjar svo
sem persónuþarfir hvers og eins eru.
Þetta er myndun múgsálarinnar.
En þeir möguleikar sjónvarps, sem hér
hefur veriö lýst og margir fleiri, sem okkur
órar ekki fyrir, eru einmitt lykillinn aö því,
aö hverfa frá þessari óæskilegu þróun og
gera hverjum einstaklingi fært að njóta
þess skemmti- og fræösluefnis, sem eðli
hans hneygist aö, og varðveita þannig og
þroska einstaklingseðlið, í stað þess aö
framleiöa einlita hjörö múgsins.
Margir eru þeir, sem álíta, aö mynd-
segulbandið, myndplatan o.fl. þ.h. muni
ýta til hliöar hinum stóru sjónvarpsstööv-
um og hlutverk þeirra veröi aöeins aö
miöla fréttum, íþróttaþáttum og ööru slíku
takmörkuöu efni. Þeir, sem spá slíku,
viröast gleyma stööugum tækniframför-
um og því mikla fjármagni, sem sjón-
varpsiönaðurinn hefur yfir að ráöa. Davíö
felldi aö vísu Golíat á sínum tíma, en
þessir Golíatar falla aldrei, því þeir munu
alltaf hafa nægar varnir, hvaö svo sem
Davíðarnir gera. „Sjónvarpsstöövarnar
eru ekki þeir litlu ungar, sem halda aö
loftnetin séu um þaö bil aö hrynja" segir
Julian Goodman, formaður NBC stöövar-
innar. „Sjónvarpststöövarnar munu ekki
standa neinum aö baki í því aö notfæra
sér tækninýjungar."
135
Hvenær viltu fréttirnar?
í sameiningu hafa litlar, handhægar
sjónvarpsmyndavélar og örbylgjusendar
t.d. gefið fréttaþjónustu sjónvarpsstööv-
anna möguleika á beinum útsendingum
frá stööum þar sem eitthvað fréttnæmt er
aö gerast, og tæknifrömuöir eru aö útbúa
þrívíddarhljómburð (stereo) fyrir sjónvarp.
Ný gerö loftneta mun á næstunni skila
mun skýrari mynd en nú er, og nýtt tæki,
sem nú er í smíöum, mun gora áhorfend-
um kleift, meö þvíaö styöja á hnapp, aö
stanza þá dagskrá, sem í gangi er, og fá í
þess staö nýjustu fréttir á skerminn.
Ýmsir framleiðendur eru nú aö kanna
allar leiðir til aö beizla gróöamöguleika
myndsegulbandanna. Á þeim tíma, sem
vanalega er ekki um útsendingar aö
ræöa, þ.e. milli kl. 1—6 að nóttu, gætu
sjónvarpsstöðvar sent út efni fyrir eigend-
ur myndsegulbanda — til aö sýna svo
aftur viö hentugleika — ýmiss konar
sérhæft efni s.s. golf- og tenniskennslu,
heilsuræktarþætti, jóga og jafnvel klám-
myndir!
Stöövarnar gætu líka sent út sérstakt
barnaefni, sem móöirin geymir, og notar
til aö sýna ungunum á öörum tíma dags,
og sþarað sér þannig barnagæzlu eöa
þaö, aö vera á nálum um, aö afkvæmin
séu nú aö horfa á eitthvað miöur hollt
efni, meöan hún er upptekin viö húsverk-
in. Þetta gæti líka opnað nýjar leiðir í
auglýsingatækni, bæöi hjá stóru stöövun-
um þrem og smærri sjónvarpsstöövum.
En þangað til er þaö stofnun lítilla
þráöstööva víöa um, sem stóru stöövarn-
ar hafa auga með, því þær gætu veitt
óhemju mikla samkeppni. Með því að
nota RCA-gerfihnöttinn hefur þráðsendi-
stöö er nefnist Home Box Office (HBO)
komiö sendingum sínum til meira en
milljón manna, er kaupa þráösent efni frá
þeim, í 47 ríkjum Bandaríkjanna.
„Viö erum búnir aö koma upp neti",
segir forstjóri HBO. „Þaö eru nú yfir 500
útibú tengd viö aöalstöö okkar í 23.
stræti. Þaö er næstum jafnmikið og
aöalsjónvarpsstöövarnar þrjár hafa til
samans." Samkvæmt geröri áætlun getur
svona þráötengt kerfi, meö hjálp gerfi-
hnatta, náö til meira en 15 milljóna manna
áriö 1985.
Þegar svo er komið hafa slíkar stöðvar
fjárhagslegt bolmagn til aö keppa full-
komlega viö aöalstöövarnar ABC, CBS og
NBC, um rétt til aö frumsýna kvikmyndir
og sérstaka íþróttaviðburði. „Þegar þráð-
stöövum vex fiskur um hrygg, veröa þær
færar um að útiloka frjálst og óháö
sjónvarp" segir varaforseti ABC í viö-
vörunartón, en hann er einn af andstæö-
ingum slíkra einka-þráöstöðva.
Aö komast í slíka aöstööu var ekki það,
sem ætlað var með stofnun slíkra einka-
stöðva, heldur það, að geta boöiö efni,
sem var frábrugðiö því, er stóru stöðvarn-
ar sýndu og gefa fólki meira val. Þær hafa
þó, af mörgum framámönnum fjölmiðla,
veriö ásakaöar um að hafa brugðist þessu
hlutverki aö mörgu leyti og telja margir,
að sú gagnrýni eigi við talsverö rök að
styðjast.
Þó er því ekki aö neita, aö margar slíkar
stöövar hafa opnað dyr sínar fyrir ýmsum
framúrstefnulistamönnum, sem tæpast
heföu fengiö inni annars staöar.
ÞráoSÍCÖYSr eru enn of dýrar
En nú, þegar útlit er fyrir, aö stjornvöiu i
USA muni losa um böndin hvaö viökemur
Framhald á bls 14.
Myndsegulband, videódiskur, „súperscreen“ fri Sony og léttur tökubúnaöur.